Este es un tradución del Compendio del Catecismo de la Iglesia Católica. Fue traducido por el Diacono Pedro Tsere mgs , junto con los ministros shuar del Vicariato Apostolico de Méndez en 2017 . Es la primera versión se espera seguir mejorando para que sea útil para formar a los niños y jovenes shuar en la a fe cristiana inculturada.
5. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
4
EEMKA TESAMU
ÍIMIARMA
La profesión de la fe
ÉEMKA NAKAKMA
Primera sección
NEKÁSAITI, TÁJAI
NEKÁSAITI, TÁJI
“Creo”-“Creemos”
6. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
5
1.- ARÚTAM AÉNTSU URÚKU ARAT’ -TUSA WAKÉRUKMIA? ¿Cuál es el designio de Dios
para el hombre?
Arútmaka ashí Tujíntcha, tí penker, ti tsanka asa, nii iwiákmarin
achikiar tuke iwiáku pujusarat´tusa aéntsun najánamiayi. Nii
tsawantri jeámtai aentsu
tunánum iniárarun iwiár, Ewémtikniun nii
Uchirin akupkámiayi. Yamaikia Jesús-Irúnramunmani
Iwiáikratniujai irútmar’, nii uchirí awajtamsar´ tuke warástinium
jeáwarat tusa wakérawai.
AKÁNKAMU CHIKÍCHIK
Capitulo I
AÉNTSKA ARÚTMAN NEKÁMNIAITI
El hombre es “Capaz” de Dios
Wáimiaku Akústin chichaak:-“ Úunta ti nankamaku asam wararú ajataitme…Áminiu awajkartusu asákmin, ii
enentaíin ámin nekátin ti wakéraji”-timiayi.
2.- URÚKAMTAI AENTSU ARÚTMAN NEKÁTAJ-SA WAKERA? ¿Por qué late en el hombre
el deseo de Dios?
Arútmaka aentsun níiya áintsank najaná:- Nii enentáijaink
wakerukar nekárawárat´- tusa nii nekátairin súsaiti. Aentsu
nekátniun nakitiákuisha, Arútmaka:- nekárawar tuke warástinium
jeáwarat´-tusa untsuáwai. Nekas aentska yama
nankamtáiknumiank ti anéntrin asa, Arutmajai irúnar pujustaj-sa
wakériniaiti. Kame wakera asa Arutmajai shiir nawámnaik nekas
aents anentáimin ajáwiti.
7. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
6
3.- AYA II NEKÁTAIRIJAISHA ARÚTAM NEKÁMNIAKAITIAJ´?
¿Cómo se puede conocer a Dios con la sola luz de la razón?
Ee, nekámniaitji. Nii najánkamuríni, íisar Arútmaka páant
nekámniaitji. Kame ashi mash´ nunkanam ana nuna, áentsnasha
ashi mash´ ti shiiram najanka asamtai aya ninki, nérentniurinti.
4.- AENTSu
ARÚTMAN: -NII ENÉNTAIJAINK MASH´ ARÚTMAN
NÉKAJAI- TIMINKIAIT? ¿Basta la sola luz de la razón para
conocer el misterio de Dios?
Atsá! aentska aya nii enentaijaink Arútman nekátniun penké
tujintiáwai. Núnisank niinkisha Arútmanam jeáchminiati. Aentsu
Arútman nekátniun tujintiáinia ásarmatai, aya Arútmak aéntsun
enentaíin iwiániakarmiayi. Aentsu
nii anentaijai, nii mutsukéjai
nekáchmin ainia nunasha awájitsuk nekátniún jintintiáwai.
5.- ARÚTMANU ITIURÁ CHICHASMINIÁITIAj? ¿Cómo podemos
hablar de Dios?
Ashi mash´ írunea nu:- aentsu
nunkasha ti shiir najankamu
ásarmatai, nii pénkeri íisar ashi mash´ aéntsjai Arútmanu
chichásminiáitji. Túmaitkuisha ii chichameyá penker chicham
jintcha asamtai ii chichamu tuke iwiáratniuítji. Arútman
nánkatkamuri nékachu asar´ nii urukuit? Nusha penké
ejekachminiátji.
8. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
7
AKÁNKAMU JIMIAR
Capitulo II
ARÚTAM AENTSUN EÁWAI
Dios al encuentro del hombre
ARÚTMAN WANTÍNKIAMURI
La revelación
6.- ITIÚR ARÚTAM AÉNTSUN WATÍNTIUKMIA? ¿Cómo revela
Dios al hombre?
Arútam ti wait anénkratin ti nékau asa, áentsun wantíntiukmiayi.
Nii uchirí Ewemtinkniúnmani, aentsun súsatniuya nuna
nekámtikiataj-sa, Arutmaka ti yaúnchuk warínmankesh wantiniak
chichárkarmiayi. Nii Uchichirí Jesús-Utsumkanmaní, Iwiakratniun
kakármarijai irúkratar ashi mash´ tuke iwiaku pujústinium
pachítmakuítji.
7.- YAMA NANKAMTAIK ARÚTAM ITIÚR WANTINKIÁMIA?
¿Cuáles son las primeras etapas de la revelación de Dios?
Yama nankamtaikkia ii weátrin Atankan-Ewajai Arútam
wantintiuk niijai irúnar pujusarat´tusa untsúkmiayi. Tunámka
ásarmataisha, Arútmaka kajertsuk:- tuke ame uchirminkia
ewemtikrartatjai- tímiayi. Yajaúch´aentsun entsan amármantik
amukar aya Nuéjai, ataksha yamáram irúnramun najamiayi.
8.- ARÚTAM URUTMÁAK WANTÍNKIAMIA? ¿Cuales son las
sucesivas etapas de la revelación?
Arútam Apraankan untsuk chicharuk:- ame nunkem ikiuktia. Ashi
mash’ aentsun:- “ti untsurí irúnramun aparí átatme” (Juar.17, 5)
9. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
8
timiayi. Áminíni ashí nunkánmaya aentsu
usukruámu áartatui,
(Juar.12, 3) timiayi. Apraankan tiránkinia yaúnchu Arútam timia
nuka uminkiámiayi. Aya Israer aentsjai nii shuar-irúnramun
najana, Ejiptunmaya ewémtikiar, Sinái náintnium nií shuarjai
chichaman najaná, Muisésnumani awémamunsha umikiárat tusa
súsarmiayi. Yaúnchu waímiaku aentsu
, Israer shuar ashi penker
amikiar uwemrar yamaram irúnramunam enkemawarat´tusar tuke
etsérkarmiayi. Israer aéntsnumia, Tawitian shuarínia,
Uwemtikkiartin, Jesús akiniámiayi.
9.- TUÍT ARÚTAM AMUAK PAANT INIÁKMAMSAMUSHA? ¿Cuál
es la plena y definitiva etapa de la revelación de Dios?
Nekas paant Arútam iniákmamsamuka, níinki nii Uchirí
Chichámtin Jesúsan, Ewemtikkiartinian ju nunkanam akiá
iniákmamsaiti. Nii Uchirí iwiáiri Jesús aentsu
ajasu, nii Aparin
Chichame asa, aya nínkiti nekas Arútam.
Jesús ju nunkanam akiniamujai, nuyá Iwiáikratin tarámujai
Arutma iniákmamsamuri paant nekáwitji.
Jésús-Irúnramuka nuna tuke tukesha etserki, wétiniáiti.
Waimiaku Juank Paun jú chichaak:- (Juan de la Cruz)- Aya nii Uchirí chikichik takakman
suramsa asa, aya ni Uchirí Chichamtinniumani mash´chichartamkaitji.- timiayi.
10.- ARUTAM ÚUMSANK WANTINKIAMU WARINIA UNUITIAMAJ´? ¿Qué valor tienen las
revelaciones privadas?
Arútam úumsank wantinkiamu, paant nekáchmaitkuisha, antsu
íimaru ajasar´ Jesúsnum jeátniun jintíntramkurninkia ti
penkeraiti. Aya Jesús-Irúnramuk tua nekas Arútman
wantínkiamuri áinia nuna paant nekamu áti tusa, ju wantínkiamu
“nekásaiti”- tiniáiti.
10. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
9
ARUTMA WANTÍNKIAMURI ÉTSERMA
Transmision de la revelación divina
11.- URÚKAMTAI, TURA ITIURA ARÚTMAN WANTÍNKIAMURI ETSERKAMNIÁITIAJ´? ¿Por
qué y de qué modo se trasmite la divina revelación?
Arutmaka “ashi aentsu
ewémrar, nekas chichaman nekawar
Jesusnum jeáwarat´tusa wakérawai” (1Tm, 2,4) Tuma asamtai,
Jesúsna ashí aentsnum etserkatniuiti. Kame ninki chichaak: -
“werum ashí aents wii shuar awajsatarum”(Mt.28,19), timiayi.
Nu timia nuka, Jesusan aentsriyá uminki winiawai.
12.- JESUSAN AKATRAMURI JINTIÁMU TAMASHA WARÍMPIAIT? ¿Qué es la Tradición
Apostólica?
Jesús Akatramu Jintiámu tamaka, Jesús-Irúnramu
juármanumiank Jesúsan Akatramuri, Aujmattsamujai, Jesús
shuaran jintínkiar winiármia nuíti. Kame nuka wáinkiamun
etserkiar, Weá awájkiar, Yurumak_Nantaran najánkiar, nuyá
papíniun Arútman wakeramun áakiar winíniawai. Jesusan
aéntsrinkia, ukunam nii takatrin júkiartinian Utsúkratniun
ujakáruiti. Yamaisha níisha nútiksank Jesús nuyá Iwiakratniusha
ashí aéntsun jintiámia nuna etserkiar wénawai.
13.- YAMAISHA JESÚS AKATRAMUN TURAMURI ITIURÁ UMINIÁ? ¿ De qué mdodo se
realiza la Tradición Apostólica?
Jesusa Akatrámuri túramurinkia júnis umíniui:- Éemka Arútam
timia nu, aya aújmatsamujai jintiámu áwai. Nuyá ashí mash
aentsú
uwémrarat tusar Arútman Chichame áarma, étsermasha
áwai.
11. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
10
14.- YAÚNCHU AÚJMATSAMU UJÁJMATAINIAM ÁARMAJAI METEK ÁINIAWAK? ¿Qué
relación existe entre Tradicion y la Sagrada Escritura?
Ée, Yaúnchu aújmatsamu nuyá Ujájmatainiam áarma metek,
núnisank páant etsérainiáwai. Metek Jesús-Irúnramunam
Utsúmka Jesúsnan étseru asar aéntsun íimiaru awajniuíti. Jesús-
Irúrnramusha yaúnchu aújmatsamunam Arútman wakéramurin
neká páant étserui.
15.- YA, AÉNTSUN JINTINTIÁ ÍIMIARU AWÁJSARTINIAIT? ¿A quien ha sido confiado el
deposito de la fe?
Jesúsan Akatramuri, ashi Jesús-Irúnramusha aentsun íimiaru
awájsartiniáiti. Ashi Jesús-shuar íimiaru ajasaru, Iwiáikratniun
kakármarijai, nuyá Jesús-Irúnramu unuíniamujaish Arútam
wakéramun nekakiar wénak nii pujamuríin umikiar wénawai.
16.- YAKI UNÚTSUK JINTIÁ, ÍIMIARU AWÁJNUIT? ¿A quien corresponde interpretar
auténticamente el depósito de la fe?
Yaúnchu aújmatsamu, nuyá Penker Chicham áarmansha aéntsun
jintintiá íimiaru awájsatniuka, aya Jesús Irúnramuk jintiátnuiti.
Kame aya Pamuk, Kaya-Pítruinia winínia au, ashí mash´
Utsúkratin áinia ausha chikíchik Pamukjai irúnrar Jesús-
Irúnramun jintintin áiniawai. Aya Jesús-irúnramuk, Nekas
chichaman jintiá:- jú Arútman chichame- nekásaiti, tu
jintiátniuiti.
17.- UJÁJMATAI, AYA AÚJMATTSAMU nuyá JESÚS- IRÚNRAMU JINTIAMUSHA METEKEK
AINIÁ? ¿Qué relación existe entre ESCRITURA, TRADICIÓN Y MAGISTERIO?.
Ujájmatai, Aújmattsamu nuyá Jesús-Irúnramu jintiámusha metek
nu chichamnak jintiniáwai. Tuma asar níisha kanakiar jintiniátsui.
12. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
11
Iwiáikratin útsuiniam, métekrak Nekas chichaman wáitrutsuk,
ashi aentsu
ewemrárat tusar jintiniáwai.
UJAJMATAI
La Sagrada Escritura
18.- URÚKAMTAI UJÁJMATAI NEKAS CHICHAMAN JINTIÁWAI TAJI?¿Por qué decimos
que la Sagrada Escritura enseña la verdad?
Ujajmatáinmani Arútam nii chichamen étseru asamtai,
Ujajmatáinkia Nekas Chichaman jintiáwai, taji. Tuma asamtai,
Ujajmatáinkia, wáitrutsuk , awájitsuk Nekas chichama nuna, ii
ewémratniun ujátmaji. Iwiáikratin wáimiaku aéntsnumani nii
wakeramun áararat´ tusa, íimiaru awajsarmiayi. Waimiaku,
Pernartu Karawárnumia chichaak:- Jesús-shuaran
íimiarmarinkia áarmachuiti. Antsu Arútam aéntsun enentáin
iwiáku iyáshímkia nuiti, túramji.-
19.- ARUTMA CHICHAME ITIÚR AUJSATNIUÍTIAJ´?¿Cómo se
debe leer la Sagrada Escritura?
Arutma chichame aujsar penker nekátniun Iwiáikratin nuyá
Jesús-Irúnramu unuíniamusha yáintmaktiniáitji. Antsu penker
nekatin ju íistiniaiti: 1.- Itiúr, nuyá warítia áarmait nu
nekátniuiti; 2.- Áarman Jesús-Irúnramunam itiúr jintínia nusha
nekátniuiti; 3.- Íimaru ajastinian métektaku chichamjai jintiniá
nusha nekátniuíti.
20.- UJÁJMATAI ÁARMARI ITIÚR AKANTRAMUIT? ¿Qué es el canon de las escituras?
Ujájmatai akantrar áarmaitkiuisha Jesúsan Akatramuri, tú papik
Nekas Arútman Chichame áinia nuna irúrar umpúntramu
13. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
12
awájsarat´ tusa Jesús-Irúnramun súsaiti. Arútman chichamenka
Yaúnchu Chicham ántiuk-nawe-ujuk(46) áarmaiti. Nuyá Yamaram
Chicham jimiará-nawe-tsenkent (27) áarmaiti.
21.- YAÚNCHU CHICHAM JESÚS SHUARTIN WARÍNIAK UNUÍTIAMAJ´¿Qué importancia
tiene el Antiguo Testamento para los cristianos?
Jesús shuartikia Yaúnchu Chichámnum Arútam chichartámkamiaji
tusar, ti shiir enentáimtaji. Ashí mash áarma Nekas Arútman
chichámente. Arútam wait anentramsar´ jintíntramjinia nuna
jintiá, nuyá ti anénkrata asa nii Uchirí Utsúmka Jesúsan ashi
mash’ ewémtrikratniun akuptúrmakmiaj´ nunasha jintíntramji.
22.- YAMARAM CHICHAM JESÚS-SHUARTIN WARÍNIAK UNUÍTIAMAJ´?¿Qué importancia
tiene el Nuevo Testamento para los cristianos?
Yamaram Chichamnúmka aya Jesúsnak áarmaiti. Yaúnchu
Arútam timia nu Jesúsnum uminkiatniun nekas ujatmaji.
Wáimiaku Mateu, Markus, Rukas nuyá Juank Jesúsan Chichamen,
nii pujusmárinsha etsérainiawai. Tuma asa, ashi Yaúnchu
Chicham Jesúsnum ejekamu asamtai, Jesús-irúnramunam níichik
pujawai.
23.- YAÚNCHU CHICHAM nuyá YAMARAM CHICHAMJAI MÉTEKEK ÁINIÁ?¿Qué unidad
existe entre el Antiguo y el Nuevo Testamento?
Ée, Arútma Chichame chikíchik asamtai, Ujájmataisha chikíchkiti.
Arútma ewémtiktairi chikíchkiti. Yaúnchu chichámnum nuyá
Yamaram Chichamnúmsha chikíchik Arútman chichame áarmaiti.
Yaúnchu chicham, Yamaram Chicham tatiniam étserui. Antsu
Yamaram Chicham Yaúnchu Chichaman iwiárak chikíchik Ujajmatai
ajawai.
14. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
13
24.- UJÁJMATAI JESÚS-IRÚNRAMUNAM WARÍNIA JINTINTRAMAJ´? ¿Qué función tiene
la Sagrada Escritura en la vida de la Iglesia?
Ujájmatainkia Jesús-Irúnramun ikiákar tuke útsuawai. Jesús-
shuartinkia Ujájmatainkia, íimiaru awajtámsar´ tuke iwiáku átinian
yurumka-núnis nii Chichámejai ayurtamar´, iwiáku-entsa núnisa-
nk nii chichámensha áatmaji. Kame Wáimiaku ujájmatainiam
chichaak:- “Wii wekámunam shirípkia áintsamek sukútrim
jintiásha tsáapin awájturme”(Ujaj: 119,105)- tiniu asamtai,
Ujájmatainkia Jesús-Irúnramun penker jintiátniun, nii wakaníya
núnisank pujawai. Tuma asamtai, Jesús-Irúnramuka tuke tukesha
Arutman Chichame aújsatniun ikiakátmaji. Kame wáimiaku
Jerúnimu chichaak:- “Arútman Chichame nékachkurkia, Utsúmka
Jesússha penké nekashtatji, tawai.”
AKANKAMU MENAINT
Capitulo III
AENTSU
ARUTMAN WARÍ TUINIÁ
La respuesta del hombre a Dios
NEKÁSAITI TAMA
Creo
25.- AENTSU
ARÚTMAN INIÁKMAMSAMURIN WARÍ TUINIÁ?¿Cómo
responde el hombre a Dios que se revela?
Aentska Arútman Iwiáikratniuri yáinkiam, Arútman
iniákmamsamurin neká, íimiaru ajas umíreawai. Arútam:- timia
nuna umiktatui- tusa, nii chichamén íimiaru ajas wáitrichu
asamtai niin nákawai.
15. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
14
26.- ÍIMIARU AJASAR´ UMIKTINIAN UJÁJMATAINIAM WARÍ
TURAMEAJ´?¿Cuáles son en la Sagrada Escritura los principales
modelos de obediencia en la fe?
Ujájmatainkia, utsurí umiktinian jintíntrameaji. Antsu aya
jímiarchik ti kakaram umiktin ju áiniawai:- 1).- Apraam
itiúrchatnúmsha íimiaru ajas Arutman umirak(Rum.4,3), tuke
tukesha Arútman wakéramurin najanin ajas, ashi mash íimaru
ajasar´umirainiana nuna Aparí ajasmiayi (Rm. 4,11-18), tu
áarmaiti. 2,-) Ii Nukurí Marísha íimiaru ajas tuke tukesha umirín
asa“ Ame wakéramna nu atí”, timiayi (Rk. 1,38).
27).- YAMAI PUJÁJNIA JUÍSHA ITIÚR ARÚTMANAM ÍIMIARU
AJASMINIÁITIAJ´? ¿En la práctica que significa para el hombre creer
en Dios?
Yamaisha íimiaru Arútmanam wáimiaktiniáiti. Arútam yaúnchu
tímia nusha nekásaiti, títiniaiti. Kame aya Arútmak Nekas
Chichamáiti. Chikichkítiat menaint írutraiti: Apa, Uchi, Arútmari.
28).-ÍIMIARMAN AKANTRAMURI TUA ÁINIA?¿Cuáles son las
características de la fe?
Ii, íimiarmarinkia aya Arútmak ántrank amasuítji. Péjchach´
ajasar seáiniana aun suáwai. Ii penker nájanmarijai íimiarar´
ewémratniun yáintmaji. Íimiarma aentsun enéntaiya winiáwai.
Aentsu
enentaimin asa, Arútam yáinkiam nekaseá nuna nii
enentáijaink nékawai. Aentsun íimiarmarinkia Arutmanmaya
winia asamtai, nekásaiti. Arútmaka “Wait anénkratas súrameaji”
(Kar.5,6). Íimiarutikia, Arútma chichame antukir´, anéntrukir´
weákur ti kakaram ajaji. Ii, íimiarmari ukunam nayáimpiniam
warastinia nuna wakéruktinian ikiakátmaji.
16. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
15
29.- ÍIMIARMA AENTSUN NEKÁTAIRIJAI ITIÚRCHAT ÁWAK?¿Porque
afirmamos que no hay contradicción entre la fe y la ciencia?
Atsá itiúrchat atsawai. Íimiarma ímianuítkiusha, nekataijáinkia
itiurchat atsawai. Mai, metek Arútmanmaya winíniawai. Aya
Arútmak ii nekátairin nuyá ii íimiarmarinsha amáaji.
Waimiaku Akustín chichaak:-“ Pénker nekátin íimiaru ajasta.
Iimaru ajasam penker nekáta- túramji”.
ÍIMIARUITJI
Creemos
30.- URÚKAMTAI ÍIMIÁRMA ÍNIUITI, NUYÁ MÁSHINIUÍTI
TAJI? ¿Por qué la fe es un acto personal y al mismo tiempo
eclesial?
Aentsu
ankant ankant Arútman neká, nekasaíti tau asamtai,
íimiarma aéntsnaiti. Túmaitkiuisha ii íimiarmarinkia mashiniuíti
tusar:- “Nekas íimiaruitji”, taji. Kame Jesús-Irúnramu Iwiáikratin
yáinkiam:- nekas íimiaruitji, tawai. Iwiáikratin, akíntmar, nuyá
ikiakátmar íimiaru awajtamu asakrin, Jesús-Irúnramuka ii
Nukurinti nuyá Unuikiartiniáiti, taji.
Waimiaku Siprianu chichaak:- “ Yakesha Jesús-Irúnramun Nukurú
tachayat, Arútman Aparú tichamnáiti- tu jintintramji.”
17. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
16
31.- URÚKAMTAI ÍIMIARMA TI KAKÁRMAITI TAJI? ¿Por qué
son importantes las fórmulas de la fe?
Ii íimiarmarinkia:- chichaktinian, nekatniun, anéntruatniun,
najanatniun, pachinkatniun chikichik enentain ama asakrin ti
kakármaiti, taji.
32.- URÚKAMTAI JESÚS-IRÚNRAMUN ÍIMIARMARI
CHIKICHKIT? ¿En qué sentido la fe de la iglesia es una
sola?
Jesús-Irúnramunam ankant ankant ashi chichaman
chichainiakuisha nii íimiarmarinkia chikÍchkiti. Chikíchik
enentaijáink, chikíchik íimiarman Jesúsnumia achikmia nuna, nii
Akantramuri unuíniararmia nusha núnisank mash metek Nekásaiti
taji. Chikíchik Arutmak Apa, Uchi, Iwiáikratniusha asa, chikíchik
jintianam ewémratiniun iniákturma asakrin´, íimaru
ajasar´Nekasaiti, taji.
Tuma asamtai Jesús-Irunramu ashi mash´áarman jintiá:- juiti,
Arútam wakeramu- tú, jintíntramu asakrin chikíchik enentaijiai,
chikíchik wakanjiai íimiaru ajasar´, Nekásaiti, taji.
ATÁKSHA NAKÁKMA
Segunda sección
JESÚS-IRÚNRAMUN ÍIMIARMARI
La profesión de la fe cristiana
ÍIMIARMA
El credo
18. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
17
Jesús-Irúnramun íimiarmari (La Símbologia de los Apsotoles)
Ii, Aparí Arutam,- ashí Tujincha asa,
nayáimpin nunkansha ashí najanáiti,tajai.
Nii Uchirí Jesús Utsumka,
aya Iwiáikratniun kakarmarijáink ajaprukma,
Antinchamu Maríniam akínia nusha nekásaiti, tajai.
Punsiu Piratu makumú, Paúnam ajintiámu ti,
Wáitias jaruttrámkamiaji.
Jakamtai ikiusma jatáin nupetak,
Menaint tsawantin aneátmiayi, tajai.
Tura nayáimpiniam waka,
Nii Aparí untsurírini pujáwai.
Nuyá iwiákun jákarunsha makuártaj-sa,
Ataksha taráttawai, tajai.
Iwiáikratniusha, nekásaiti, tajai.
Jesús-Irúnramusha Arútam-shuarjai chikíchkiti, tajai.
Ii tunári tsankurnártin; jaka aneántartin,
nayáimpiniam tuke iwiáku pujustinsha,
nekásaiti, wáitchaiti, tajai.
Nuke, atí.
Kunstantiniu-irúnramunam íimiarma (Credo Niceno-Constantinopolitano)
Ii, Aparí Arútam ashi Tujíntcha chikíchkiti, tajai.
Nunkansha nayáimpiniash najánaiti, tajai.
Wáinjinia, tura wáintsujnia nunásha mash´ najánaiti, tajai.
Ii, Úuntri Utsúmka Jesús chikíkich Arútman Uchirínti, tajai.
Arútmanmaya, yaúnchuk akiniáiti, tajai.
Nekas Arútmaiti. Nekas Tsáapniniáiti. Nekas Arutmanmáyaiti.
19. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
18
Najánachma , Arútmanmaya asa, Nekas Arútmaiti, tajai.
Aéntstin ewémtikrámrataj-sa , nayáimpinmaya tarámiayi, tajai.
Iwiáikratniun kakármarijaink Antinkchamu Marí ajaprukma,
Aentsu
ajasuíti, tajai.
Punsiu Piratu pujai, ii tunámkamunam Paúnam ajintiamu jákaitiat,
Ataksha menáint tsawantin, yaúnchu áarma núnisank nantakin,
nayáimpiniam wakámiayi, tajai.
Tura nii Aparí untsurírini pujwai, tajai.
Ataksha, nankamaku ajas iwiákun, jákarunsha makuártaj-sa,
taráttawai, tajai.
Tura nii pujámurinkia tuke tukesha átatui, tajai.
Iwiáikratin, ti naatu asa iwiákman sukártiniaiti, tajai;
Nuka Arútmanmaya, Uchínmayasha winiáwai, tajai.
Apa, Uchisha métek naatmamtikiamu áiniawai,tajai.
Yaúnchusha wáimiaku aéntsumani chichartámkaimiaji, tajai.
Jesús-irúnramuka ,níinin Arútam pujá asamtai wáimiakuiti;
Jesúsnumia winiá asa chikíchkiti, tajai.
Ii, tunari japirtin chikíchik imiáimiu, awai, tajai.
Jákarusha nantakiártatui,tajai.
Ukúnam warástinsha, nekasáiti, tajai.
Nuke, atí.
AKANKAMU CHIKÍCHIK
Capitulo I
ARUTMAKA II APARINTI, TAJAI
Creo en Dios Padre
ÍIMIARMAN NÍINIURI
Los símbolos de la fe
20. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
19
33.- IIMIARMA NIINIURI TUA AINIA?¿Qué son los símbolos de
la fe?
Imiarman níiniurinkia “Nekasáiti tamaiti”. Jesús-Irúnramu
yaúnchuk juármanumiank :-Nekasáiti- taman jintiki winiana nuíti.
Nuna ashi mash Jesús-shuar nekawarat tusa yamaisha nu
chichamnak jintiki weáwai
34.- ÍIMIARMA NÍINIURI, TI YAUNCHUYA TÚA ÁINIA? ¿Cuáles
son los símbolos de la fe más antiguos?
Ii íimiarmari níiniuri ti yaúnchuyaka, Akintiai-Nantar achiajnia
nuíti. Kame Akintiai-Nantarnum Apa, Uchijai, nii Arútmarisha,
páchiaji (Mt.28,19) Imiánmanum íimiaru ajasar´ Nekasaiti
tajinia nuka:- Apa, Uchi, Arutmarisha asa ikiakátmaji.
35.- ÍIMIARMA NÍINIURI TI NANKAMAKUSHA TUKIT? ¿Cuáles
son los símbolos de la fe más importantes?
Íimiarma níiniuri ti nankamukuka ju áiniawai: - 1.)-Jesusa
Akatramuri yama nankamtaik imiákratiarmia nu, nuyá 2.)Nisea-
Kuntstantíniunam-irúnrarmia nusha awai. Yama irúnainiak ashí
nunkánmaya Utsúkratin Niseánam menaintiu-washim-jimiará-
nawe-uwej(325) uwitin irúnrar najánawarmiayi. Ukúnam
Kunstantiniúpranam menáintiu-washim-yarush-nawe-chikíchik
(381) uwitin irúnrarmiayi. Kame nu chicham umpuármajai
yamaisha ashí Jesús-Irúnramu nantu tana aúya, tura nantu
akána aúyajaisha métek irúnainiawai.
“II APARI ASHI TUJINTCHA ASA
NAYAIMPIN NUNKANSHA ASHI NAJANAITI, TAJAI”.
Creo en Dios Padre Todo Poderoso, Creador del cielo y de la tierra”
21. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
20
36.- URÚKAMTAI IMPíNKMAMU JUÁRMANUM II APARÍ ASHI
TUJÍNCHAITI, TAJI? ¿Por qué la profesión de fe comienza con
“Creo en Dios”?
Impínmamu juármanum Ii, Aparí Arútam ashi Tujintchaíti, tu
juárji. Nuíti imiá nankamuka. Kame ashí aentsu
, nunkasha, ashí
mash´ iwiaku, nekasaíti tuinia nusha Arútmanmaya, winia
asamtai, taji.
37.- URÚKAMTAI ARÚTAM CHIKICHKIT?¿Por qué profesamos un
solo Dios?
Arútmaka Chikíchikiti. Chikíchik asa yaúnchuk Israeran ninki
wantíntiukuiti. Kame ninki chicháruk:-Israerá antuktá:-
“Arutmaka Chikíchkiti , níichik íi úuntrinti” (Aw.6,4) “Chikich
Arútam penké atsawai” (Is.45,22),timiayi. Kame Jesúsha
chichaak:- “Arutmaka níichik chikíchkiti” (Mk.12,29), timiayi.
Tuma asamtai Jesús Iwiáikratniujaisha chikíchik áiniawai, ii Úuntri
asa, aya chikíchikiti.
38.- ARÚTAM ITIÚR INIAKMAMSAMIA?¿Con qué nombre se
revela Dios?
Arútmaka Muisésan wantíntiuk chicháruk:- “Wiyáitjai.” Áme
apachrúmin,- Arútam wantíntiukarmia,- nuítjai. Apráaman,
Isaakan, Jakupnasha Aútmarintjai (Jin.3,6), timiayi. Nuyá
chicharuk:- “Wiyaitjai” arameu chichamjainkia “HYWH”=YAWÉ
(Jin.3,14),tama. Yaúnchu aújmatsamunam Arútman náari
nekáchminiauya nuna, yamai Yamaran Chichamnum “Uunt”
tuinia nuka Arútmaiti. Tuma asamtai Yamaram Chichamnun,
Jesúska nekas Arútamaiti.
22. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
21
39.- ARÚTAM URÚTMAKIT? ¿Sólo Dios”es”?
Arútmaka aya chikíkchkiti. Ashí mash´ najánkamu nii iwiákmarin
Arútmanmaya achikiaru ásarmatai, aya Arútmak mash´ iwiákman
nérentniurinti. “Ninkia penke najanachma asa, aya ninki
amúkachmin pujúwiti”. Kame Jesússha Arútam asa chichaak:-”
“Wiyaitjai”, timiayi (Jnk.8,28).
40.- URÚKAMTAI ARÚTMAN NAARI NEKÁTNIUÍTIAJ’? ¿Por qué
es importante la revelación del nombre de Dios?.
Arútmaka nekachminiáitiat, aéntsun wantintiuk nii náarin
ujakmiayi. Kame tuke tukesha ninki, pujúwiti. Ashí
najankamúnmasha, aujmatsamúnmasha nankámak pujuwiti.
Nunkan, nayáimpiniash nínki najánaiti. Arútam penke
anankartichu asa, nii uchirin ewémtikrartaj-sa, tíjiuch´ pujúwiti.
Ninki nekas ti “Wáimiaku, ti Wait anénkratnuíti” (Epi. 2,4),
Tuke tsankúrkartin aa, iyáshtichu asamtai, Arútmaka
wáinkiachminiaiti. Arútmaka nankámakuíti; ashi Tujíntchaiti; tuke
pujúwiti; níichik ti Penkeraiti. Nekas Chicham asa tuke
anénkratnuiti.
Wáimiaku Makrupíjiunmaya Turípiu chichaak:- “Arútmaka,
ti penker aents
u
asa amúkachmin írutraiti”, timiayi..
41.- ¿URUKAMTAI ARÚTAM ANANKARTICHUITI TAJI?¿En que
sentido Dios es la Verdad?
Nekas Arútmaka anánkmamcha asa, penke anánkartichuiti.
“Arutmaka tsáapniniaiti, niniín kirítin atsáwai” ( 1Jnk.1,5). Nii Uchirí tuke
23. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
22
pujun, “Chichamtinian, Nekas chichaman etserkat tusa, ju nunkánam,
akupkamiayi” (Jnk. 18,37)
42.- ¿ARÚTAM ITIÚR NII ANÉNKRATMARIN
INIÁKTURMAJ´?¿De qué modo Dios revela que El es amor?
“Arútmaka Apa nukusha nii uchirin anéna núnisank, tura áishmank nii nuwen ti
aneá núnisank, Israer aéntsun ti aneájrume- tusa iniaktusármiayi. Kame Arútmaka
anénkratin asa” (1Jnk.4,8.16), nii enentáijaink anéntmaji. “Ju nunkan
ti aneá asa, ewémtikrataj-sa nii Uchirin iwiárin susámiayi” (Jnk. 3,16-17). Ti
anéntmajnia nuna nekamtikkiártuataj-sa, nii Uchirin,
Iwiáikratiniunsha akuptúrmaji.
43.- ¿URÚKAMTAI CHIKICHIK ARÚTAM ÁWAI
TÍTINIÁITIAJ´? ¿Qué consecuencias tiene creer en un solo
Dios?
Chikíchik Arutam asamtai nii nankámakmari, nii akupeámurisha
nekáar´ tuke yumínksataj-sar´ wakéraji.
Itiúrchatnumsha, tuke niín weánkar ashi mash´ aentsjai nekas
irúnrar’ pujustin wakéraji. Kame ashi aentstikia níiya áintsarik
najánamu asar´, ashi mash´nii najanamusha penker
wainkiátniuítji.
44.- ¿JESÚS-SHUARAN ÍIMIARMARI URUKU ATINIAT´? ¿Cuál
es el misterio central de la fe y de la vida cristiana?
Jesús-shuartikia Arútam írutra áintsarik irúnrar ii íimiarmari
iniakmastiniáitji. Núnisrik Arútmanam, Apajai, Uchijai nii
Arutmarijaisha pachikiar imiámiuitji.
24. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
23
45.- AENTSu
AYA NII MUTSUKEJAI ARUTMAN ÍRUTRAMURIN
NEKÁMNIAKAIT? ¿Puede la razón humana conocer por si sola el
misterio de la Santisima Trinidad?
Arútmaka Yaúnchu Chichamnum nii íruttramurin nekáwarat´tusa
apújsamiayi. Arútma Uchirí aentsu
ajatsaink, nii Arutmarisha
tatsaink aentska aya nii mutsukejaink, israersha aya nii
íimiarmarijaink Arútman íruttramurin nekáchminiaúyayi. Antsu
Arútman íruttramuri nekáchminiáitkiuisha Utsúmka Jesús nuna
paant awajsamiayi. Kame aya Jesús ashi mash nekáchminia
nunasha nekámtikramaitji.
46.- ¿UTSÚMKA JESÚS NII APARÍNIUN WARÍNIA UJATMAJ´?
¿Qué nos revela Jesucristo acerca del misterio del Padre?
Utsumka Jesúska, Arútam aentsun nunkanash najana asa “Ii
Aparinti”, tu ujatmaji. Antsu niíniya, Uchi tau asa Chichamtin
ajasuiti. Nii Uchirí nii Aparin “paantniurinti” nuya Arutam
“urukuit” nuna iniákturmaji (Isr. 1,3)
47.- ¿IWIÁIKRATNIUN UTSÚMKA JESÚS AMASTATJARME
TIMIA NUSHA YAKIT? ¿Quién es el Espiritu Santo, que
Jesúcristo nos ha revelado?
Iwiáikratniuka Apánmaya, Uchínmaya winiáwai. Iwiáikratniuka
Arútmaiti, Apa, Uchia núnisank “Arutmanmaya winiáwai”
(Jnk.15,26). Yákesh najánachma asa, íruttra tuke tukesha
pujúwiti. Núnisank Arutam Uchinmaya tuke puju asamtai níiniya
winiáwai. Apa, Uchisha aentsu
najánaru akúpkamu asa,
Iwiáitkratniuka “Nekas Chichaman” jintintiátniun Jesús-
Irúnramunam tuke pujúwiti
( Jnk.16,13)
25. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
24
48.- JESÚS-IRÚNRAMU ARÚTAM ÍRUTRAN ITIURÁ
INIÁKTURNMAJ´?¿Cómo expresa la Iglesia su fe trinitaria?
Jesús-Irunramuka chichaak:- Arutmaka íruttraitiat chikichkiti:-
Apa, Uchi, Iwiáikratniuri, tu jintintramji. Menáint áiniayat
chikíchik Arútmaiti. Ankant ankant aíniayat, métek nu
Arútmakete. Menáint íruttraitiat ankant ankant nii takatrin
takakáiniawai: Kame Arutam Apa, Uchin Akupeáwai, Arutam Uchí
Apanmaya winiáwa; Nuyá Arútam Iwiáikratniuka Apa, Uchisha
anenáiyamúnmaya winiáwai.
49.- ¿ARÚTAM ÍRUTRAITIAT ITIÚR TAKAKMAINIA? ¿Cómo
obran las tres personas divinas?
Arutmaka írutra asa penke kanákchamniaiti. Nii Takatrin
najanáiniaksha penke kanáiniátsui, antsu métek takakmainiáwai.
Métek takakmainiáksha, nii takatrin najánatniun ankant ankant
takainiáwai.
Wáimiaku Isaper-írutra tama chichaak:- “Apachiru.- íruttra asakmin ti anea asamtai, winia wakaniur
ayamtikrurtá. Antsu winí, nayaimpinma aíntsamek ame pujutai, ame ayamtairmesha awajsata. Wikia
pénkesha áminkia ikiútsuk, íimiaran ame wakerámurmin nájankun, amiín sumamsan tuke tukesha
pujustin yaintkiatá.”
50.- ¿URÚKAMTAI ARÚTAM ASHÍ TUJÍTNCHAITI TAJI? ¿ Que
significa que Dios es Todopoderoso?
Arútmaka “ nupétkachminiaiti” nuyá ti
“Kakarmaiti”(Ujaj.24,8) Ashí “Tujíntkiachuiti” (Rk.1,37) Nii
kakármarinkia nekáchminiaiti; ashi nankamaku asa atsamúnmaya
mash najánaiti. Nunkan, aéntsnasha najánamiayi. Tura nii Uchirí
Paúnam ajintiámu jákaitiat nantakmiánumani, ashí aentstin
26. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
25
tunárin tsankurtamrar´, nii uchiri awajtamsáitji. Tuma asamtai
Jesús-Irúnramu anentrak: -“ Arutma! ashi Tujíntcha”,Tuke
pujuwá”- tu anéntrawai.
51.- ¿URÚKAMTAIYA ARÚTAM ÉEMKA “NAYAIMPIN
NUNKANASH NAJANAMIAYI” , TAJI?(Juar. 1,1) ¿Por qué es
importante afirmar que “ en el principio Dios creo el cielo y la
tierra” (Jrm 1,1) ?
Enta, yama nankamtaik éemka juáruk atsámunmaya, Arútam
nayaimpin nunkanash najana asamtai, taji. Ti Nekaú, ashi
Tujíntcha asa nii tí anénkratmarin iniákmasmiayi. Nújainkia
Arútam wíchikitjai tusa, ashi aentsjai chichaman najánamiayi.
Nuní, ashi aentsti ewémratin juárnaki, Utsúmka Jesúsnum
aminkiáiti. Tuma asamtai, tuyá winiaj´, nuyá tuí weaj´ nusha
anentaimsatniuítji.
52.-¿ YA NUNKAN NAJANAIT? ¿Quién ha creado el mundo?
Arútam najanáiti. Arútmaka íruttra asa nakanákchamniáiti. Apa,
Uchi, nii Arutmarijai nunkan najana asamtai, aya Arútam Apa
najánaiti, taji.
53.- ¿URÚKAMTAI NUNKASH NAJÁNAMUIT? ¿Para qué ha sido
creado el mundo?
Arútmaka ti wait anenkratin, Nekas wáitrichu, ti shiiram asamtai,
nii naatmamtikiatin nunkaka najánamuiti.
Utsúmka Jesúsan ashí mash’ náatmamtikiárat tusa Arútam
nunkan najánamiayi. Ninki ti náatin asa, íi warastinian ju nunkan
najánamiayi (1Kur 15,28)
27. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
26
Wáimiaku Riunknumia Ireneú chichaak:-“ Arutmaka aents
u
warasar pujusarmi tusa wakerawai.
Núnisank aentsush nii iwiákmarin Arutmanam takusarat, tusa wakerawai”.
54.- ITIURÁ ARÚTAM ASHI MASH´ NUNKANASH
NAJÁNAMIA? ¿Cómo Dios ha creado el universo?
Arútmaka nii enentaijaink, ti nekaú, wait anénktratin asa, warí
nunkak áa, tinia nunkan, najánamiayi. Ju nunkaka ántrank,
penke nankámniak, utsumakur najánachmaiti. Antsu, aya
Arútmak “Atsamúnmayan warí nunkak áa, tinia, najánaiti”.
Ti penker ti shiiram najana asa, ashi nankamaku pujúwiti.
Mash´najanka asa, iwiáku pujusarat tusa iwiákman súwiti.
Penker takákmasarat tusa nii Uchiríni, nii Arútmarin súwiti.
55.- ¿URÚKAMTAI ARÚTAM TI TSANKAIT? ¿En qué consiste la
Providencia divina?
Arutmaka ti tsanka asa, nii uchirisha tsanka ajasárat tusa,
ikiakáiniawai. Aya Arutmak nii wakeramun nÁjanui. Nuna
najánataj-sa, nii uchirin utsumáiniawai. Antsu ashi aentsu
esetrar takakmáiniak mai yáinia ajarat tusa nii kakármarin
suíniawai.
56.-ARÚTAM TSANKA ASAMTAI AENTSUSH ITIÚR
YAIMKIATNIUIT? ¿Cómo colabora el hombre con la
Providencia divina?
Arutmaka tsanka asa mash´ sukartus, aéntsush nii enéntaijaink:-
Nii anentrijai, nii takatrijai, nii wáitiamurijaisha tsanka ajasar
“wait anentkartin ajasarat´tusa wakérawai” (Jir. 2,13)
28. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
27
57.- ARÚTAM TI TSANKA, ASHÍ TUJÍTNCHA AÍSHA,
URÚKAMTAI YAJAÚCH JU NUNKANAM ÍRUNEA? ¿Si Dios es
todo poderoso y providente ¿Por qué entonces existe el mal?
Ashí mash´ yajaúch ana nu penker nekátin, Jesús-shuartikia ii
íimiarmarijai urúkamtai yajauch´-tunásha írunea nu nekámnaiti.
Íinin yajaúch´ ana nuna nuyá sunkur winiána nunásha
Arútmaka súrameatsji. Yajaúch´ ana nuna jintínkiartuataj-sa nii
Uchiríni Utsumka Jesúsnumani, ashí aentsun tunarín japírmiayi.
Yaúnchu tunámkamun asakártaj-sa, Paúnam ajintiámu jákaitiat
nantakmia nu, yajauch´ nupétkatniun jintíntramji.
58.- URÚKAMTAI ARÚTAM YAJAÚCHIN TSANKATRAMEAJ´?
¿Por qué Dios permite el mal?
Arútmaka yajaúchin tsankameáchkuisha, Jesús-shuartikia íimiaru
ajasar´yajaúchinmaya, sunkurnúmiansha Arutam ii penkerin
itiána nu nékaji. Utsúmka Jesús Paúnam ajintiamu jákaitiat
nantakmiariní, yajaúch tajinia, nuka nekámnaiti. Kame Jesús
maamu ti yajaúchitkiuisha, Arútmaka nii Uchirí
naatmamtikiátniun tura ashí aentsun tunarin japirtinian
itiartámniuítji.
NAYAIMPi
NUNKAJAI
El cielo y la tierra
59.- ARÚTAM WARÍNIA NAJÁNKAIT? ¿Qué ha creado Dios?
Yaúnchu Chichamnum chichaak -“Yama nankamtaik Arútam
nunkan nayáimpiniash najanamiayi” (Jrm. 1,1),táwai. Jesús-
Irúnramu, impínmanunam íimiar chichaak:- “Arutam ashi
29. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
28
Tujintcha asa wáinjinia tura wáintsujnia nunasha najánkaiti;
iyáshtichunash, Pasúknasha, aéntsnasha tura ashí mash írunna
nunasha najánkaiti”, tawai.
60.- PASUK (angeles) TAMA YA ÁINIA? ¿ Quiénes son los
ángeles?
Pasukka, iniáshtichu aya íwianch´ wáinkiachmin, jákachmin, ti
nekau, ti kakaram asar nayáipinmaya aentsu
áiniawai. Tuke
Arútman yapin wáiniainiak naatmamtikiar, amirkar, ashi aentsu
uwémratnium nii wakerámurin nii chichamesha umínkiatniun
etserin áiniawai.
61.- WARÍ ITIÚRKATNIUNA PASÚKSHA JESÚS-
IRÚNRAMUNAM PUJUÍNIA? ¿De qué modo los angeles están
presentes en la vida de la Iglesia?
Jesús-Irúnramu Pasukjai metek irúnrar Arútman
naatmamtikiáiniawai. Antsu Pasúksha táarat´ tusa anéntruá,
Pasúkan tsawantri jeámtai nampérmatainiak jaten, áiniawai.
Wáimiaku Pasiriu Maknu chichaak:-“ashí aents
u
ankant ankant nii Pasúkrin takakainiawai. Nuka
aentsun penkernum jukitin ju nunkamam tuke nemarin áiniawai”, tu jintramji.
62.- JU NUNKA NAJÁNAMUN UJÁJMATAINIAM, WARÍNIA
UNUÍTIAMAJ´? ¿Que enseña la sagrada escritura sobre la
creación del mundo vicible?
Arútam ujuk (6) tsawantin, nayáimpin nunkanash najánamia,
nuna nekáwar ashi aentsu
naantmamtikiar, amírkarat´tusa
Ujájmatainkia, unuítiamji. Ashí mash´ najankamu áinia auka
30. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
29
Arutmánmaya winia asar, nii penkerin achikiar, ju nunkanam
métekrak ankant ankant, pujuíniawai.
63.- AÉNTSKA NAJÁNAMU ASA NANKÁMAKUKAIT? ¿Cuál es el
lugar del hombre en la creación?
Ée, Aentska Arutma yapiya núnisank najanamu asa, ashi
najankamunam nia nia nankámak pujawai.
64.- ASHÍ NAJÁNKAMU ITIURÁ PUJUÍNIA?¿Que tipo de relación
existe entre las cosas creadas?
AshÍ mash´ najánkamu, utsúmnainia asar mai, yáinia ajarat tusa
Arutam wakerúkmiayi. Núnisank ashi mash´ iwiáku ainia ausha
Arútam ti aneak najánamu asar, maí utsúmnai ajáiniak niin
naatmamtikkiártiniaiti. Penker esétra matsámsantniun numtak
arantunáikiar, irúnrar pujustin áiniawai.
65.- NAJÁNKAMU IWIÁRAMUJAI ITIÚR AWAK?¿ Que relación
existe entre la obra de la Creación y la de la Redención?
Ashí mash najankamu áiniana auka, ti penker Iwiáratin
juármanum amuwáiniawai. Nújainkia, ashi mash´ iwiárnak
Yamaram najankamu Jesúsnum juárnawai.
AENTSu
El hombre
66.- URÚKAMTAI AENTSU
ARÚTMA NÚNISANK NAJÁMUITI
TAJI?¿En que sentido el hombre es creado a “imagen de Dios”?
31. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
30
Aentska Arútman neká nii enentáijaink nii najánniurin aneásat´
tusa Arútma yapiyá núnisrik najámuiti. Arútmaka anémamna
núnisank aentsun ti aneak, nii warámurín pachínkiar nékau, ti
anénkratin ajasarat´tusa wakeráwai. Arútma yapíya núnisank
najánamu asa, aéntsuiti, warinchua ániuchuíti. Niinki nekámin
asa nii enentaijaink Arútman neká, aentsjaisha irúnar
pujustinian wakérawai.
67.- URÚKAMTAI ARÚTAM AÉNTSUN ARÚTMA NÚNISANK
NAJÁNAMIA? ¿Para qué fin Dios ha creado Dios al hombre?
Arutmaka ashi mash aentsna ati tusa, mash´ írunna nuna
najánaiti. Ashi mash najankamunam Arutman yuminkias, neká,
umirak, aneás´nayaimpiniam junakit tusar najánamuiti.
Aentska, Chichamtin aents ajasu asamtai, nii tsaapnirin neká,
tuyá winia nuna nekámawai. Jesúska níinki wainkiáchmin
Arutman paantniurinti; ashí mash’ najánkamun iwiairinti. (Kur.
1,15)
68.- URÚKAMTAI AENTSU
IRÚNAR PUJUSTINIAIT? ¿Por qué los
hombres forman una unidad?
Arútam yama nankamtaik chikíchik aéntsun najána asamtai,
ashi mash irúnrar´ pujustiniáiti. Kame “Yama juáruk
Arutmaka aentsun Chikíchkiniak najánaiti”(Tur. 17,26) Ashi
mash chikíchik ewémtikiartin tákakeaji. Núnisrik ashi mash
Arútmajai warastin ipiámuítji.
32. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
31
69.- ITIURÁ AÉNTSNUM IYÁSH´ WAKANJAI CHIKÍCHIK AJA?
¿De qué manera el cuerpo y el alma forman en el hombre una
unidad?
Aentska iyáshtin, wakántin najánamuiti. Aéntsnum Iyásh´
wakanjai chikich ajáwiti. Nu iyásh wakanjai chikichik ajas iwiáku
pujus, Arútman yapin iniakmastin pachíniui.
70.- YAKI AENTSUN WAKANIN SUINIA?¿ Quien da el alma al
hombre?
Aentsun wakaninkia aentsu
yajútmármanumia winiátsui, aya
Arutmánmaya winia asa penke jákachminiaiti. Aentsun iyáshi
jáakuisha wakankia, játsuk ataksha ukunam aeántmanum nii
iyashijai nantáktiatui.
71.- ARÚTAM AISHMANK NUAJAI ITIUR PUJUSTINIAITI,
TIMIA? ¿Qué relación ha establecido –Dios entre el hombre y la
mujer?
Arutmaka aéntsun aíshmankan nuájai, níiya núnisank metek
najana; antsu yainiáikiarat tusa ankant ankant nii takatrin
súsarmiayi. Aishmank nuájai tsanink, ti penker yáiniakiarmi tusa,
wakerukmiayi. Nuatnáikiamunam tsaninkiar “chikichik iyash´”
ajasar, aéntsun iwáikmarin ipiampákiar wénak, “Arutma
takarniúri”, ajasarat´, tusa wakérukmiayi (Jrm.2, 24)
72.- ARÚTUM YAMA AENTSUN NAJANUK, URUKU ÁRAT´ TUSA
WAKERUKMIA?¿Cuál era la condición original del hombre según
el designio de Dios?
Arútam aéntsun najaná, nii iwiákmarin achikiar:- ti wáimiaku, ti
nékau, umitmachu ajasarat´,- tusa wakérukmiayi. Arútman
33. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
32
wakéramurin aentsu
umiráiniakka, wáitsuk, nuyásha penkesha
jákachartiniuyayi. Aentska ti waras, nii Aparí Arútmajaish shiir
nawámnaik, warasar pujúiniakui, ashi mash´ najánkamúnmasha
núnis átiniuyayi.
TUNÁMKAMU
La caída
73.- TUNÁ ITIÚR NEKÁMNIAÍTIAJ´? ¿Cómo se comprende la
realidad del pecado?
Tunaka aéntsnum tuke pujuwiti. Tuna nekátniun aya Arutmak nii
Uchiri Ewémtikiartin, Utsumka Jesúsnumani nii tsáapnirijai ti paant
jintíntramji. Ti nukap tuná ámia nuí Utsúmka Jesús Arútman
tsankukkrátmarin itiartámniuítji.
74.- URÚKAMTAI PÁSUK YAJAÚCH´ AJASÁRMIA? ¿Qué es la
caída de los ángeles?
Junaka, yama nankamtaik Pásuk (ángeles) tama ti penker
Arutam najankamu áiniayat, Arutman amirkatniun nakitiainiak, nii
enentaijaink ti yajauch emesak, wawek ajasarun Ujajmatainiam,
nuyá Jesús-Irunramu jintiámunmasha “Pasuk mesekma”, taman
jintíniana nuíti. Turúnawarmatai, jiniúm wáittiai tunkuruá, tama
nankámnamiayi. Nui emesak aentsu
Arútman amirkatniun
nakitiáinia nunaka níijai írukiar wénawai.Túmaitkuisha nunaka
Utsumka Jesús mash´ núpeteawai.
34. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
33
75.- ITIURÁ AENTSU
YAMA NANKAMTAIK TUNAMKARMIA? ¿En
qué consiste el primer pecado del hombre?
Aentska emesak nii enentaín enkemtuám, anankamu ajas:-
Arútam amirkaip, antsu ame wakeramu najanam“Arutma
áintsamek ajastá”(Jrm 3,5), tutai, nii Aparin Arútman amirkach
, tunámkamiayi. Nuna túrawar Atán, Éwajai, Arútam niijai pujakui
ti wáimiaku, waras umítmachu pujuiniayat nu-chámtaik nuna
mash emenkakar, ukúnmasha nii aéntsrisha penké achíkchatniun
tuke emenkákarmiayi.
76.- ÉEMKA YAÚNCHU TUNAMKAMU TAMASHA WARÍMPIAIT?
¿Qué es el pecado original?
Yaúnchu tunámkamunam ashí aentsti, akíninmanum wáimiakcha,
tunájai akiniájnia nuíti. Juka, “ii tunamkachuitiatar” antsu
yaúnchu umíkchamunam tunajai akiniáji. Ashi aentsti chikíchik
aéntsuminia:- Atánnumia winiá asar´, paúskartin, tuná jurúmakir
akiniáji. Urúkamtai tunajai akiniáj´ nusha imiátrusar
nekáchminiáiti.
77.- TUNÁ NAJÁNAMUNAM WARÍ ITIURCHATA WINIA? ¿Qué
otras consecuencias provoca el pecado original?
Yaúnchu tunamkamunam, tunajai akiniátikia ii iyashí kakármachu
ajasmatai, enéntaimcha, nékachu, wáitin ajasar´tunanum iniárar´
jatáiniam jeáji. Nu tunaka “ii iayashi wakeramu”, támaiti.
35. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
34
78.- YAMA NANKAMTAIK TUNAMKAMUNAM ARÚTAM WARÍ
ITIURKAIT? ¿Qué ha hecho Dios después del primer pecado del
hombre?
Éemka aénts tunamkamunam ju nunka tuna ajasmiayi.
Tumaítkiuisha, Arútmaka aentsun ajapa iniáitsuk, antsu
tunánumia nupetak nantaktinian akuptúkmiayi. Nu Iwiárniuka
Jesusaiti. Tuma asamtai, úunt tuna ámia nui, ti úunt Ewemtikin,
tarútrammiaji. (Jrm 3,15).
AKÁNKAMU JIMIAR
Capítulo segundo
UTSÚMKA JESÚS, CHIKÍCHIK ARÚTMAN UCHIRÍNTI, TAJAI
Creo en Jesucristo, Hijo Único de Dios
79.- TUÍT PENKER CHICHAM AENTSU
UJÁMUSHA? ¿Cuál es la
Buena Noticia para el hombre?
Penker Chicham aentsu
ujamuka, Utsúmka Jesúska nekas
“Arutman Uchiri” (Mt 16, 16), jákaitiat nantakmiayi, tájinia
nuiti. Úunt Akupin Erutes nuyá Sesar Akustusha, pujai
Apraaman tura níniuriniunsha timia núnisank Arútam nii
“Uchirí ju nunkunam nuánam akinia, ashi mash´tunajai
pujuármia nuyá ewemtikiar nii uchirí awajsartinian”
amikmiayi. (Kar 4,4-5)
80.- ITIURÁ PENKER CHICHAM APAMPAJ´? ¿Cómo se difunde
esta Buena Noticia?
Yama juármanum Jesusa Akatramuri, ashí aents Utsúmka
Jesúsnum íimiarar níinin jeáwarat tusar ti warasar Jesúsnan
etsérkarmiayi. Tuma asamtai yamaisha áintsarik ashi mash
aentsu
Arutman wakerámuri Utsúmka Jesúnumani nekáwarat
36. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
35
tusar´nii chichame etsérkatin, nekámtikiatin nuya warasar´
etsérkatin wakéraji.
“UTSÚMKA JESÚS, NII UCHIRÍ CHIKÍCHIK ,II ÚUNTRINTI,
TAJAI”
“Creo en Jesucristo,su Único Hijo, Nuestro Señor”
81.- WARÍMPIAIT JESÚS TAMASHA? ¿Qué significa el nombre
de Jesús?
Jesús tamaka “Ewémtikratin-Arutam”, tamaiti. Kame Pásuk
Marin wantintiuk chicharuk:- ajaprukam uchi jurértatme nuyá
náarinkia “Jesús” anáikiattame, timiayi. Ju nunkanam ta “ashi
nii aentsrin tunánumia ewémtikratniun” juarkimiayi (Mt 1,
21). Kaya Pitiur tamasha chichaak: - “Nekas tajarme aya
Jesúskete Ewémtikiartin ashí nunkanam chikich
Ewémtikiartin atsawai”, timiayi. (Tur 4,12)
82.- URÚKAMTAI JESÚSAN UTSÚMKA TIÁRUIT? ¿Por qué
Jesús es llamado Cristo?
Utsúmka, tamaka “Arutman Uchirí” tamaiti, juka kriáku
chichamaiti. Nuyá Mísias tama “Arútman Uchirí, Utsúmka,
Ewémtikin, akupkamu nakamu”,tamaiti. Juka Epreú
chichamnumia winiáwai Kame Jesúska Arutman Uchirí asa
Arutmanu umpúntramuiti. Ashi aentsun ewémtikratin asamtai
Utsúkmaiti. Nekas Jesúska Yaúnchu Israer aentsu
Arútam
akupkamun nákarmia, nuiti. Nii Aparí akupkamu asa, Jesúska
Arútman Uchirí nayampinmaya tara Paunam ajintiámuitiat
anéntmia, nuiti. (Jnk.3,13) Ashi aentsun tunánumia
ewémtikrataj-sa, ti wáittsamia, nuiti. Yamai Jesús-shuaraitiajnia
nuna, yaúnchuk Jesúsan , nemárainian “Jesús-shuar” tu
anáikiarmiayi (Mt 20,28)
37. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
36
83.- ITIÚR-SAMTAIYA “ JESÚSKA ARÚTMAN UCHIRÍ AYA
NÍICHIKITI”, TAJI? ¿En qué sentido Jesús es el “Hijo de
unigenito de Dios”?
Enta!, Jesúska penke tunártincha chikíchik asa, Arútman
Uchirínti. Náitnium tí wincha ajasmia nui, tura jurtánknum
imiánmia nuisha Arútam chichaak:- “Juka winia Uchiruíti, ti
aneámu”, timiayi. Núnisank Jesús chichaak:- “Wikia winia
Aparun nékajai”, tiniu asa nii Aparíin tuke tukesha pujuwiti. (Mt
11,27). Tuma asa Jesúska “níichikiti Arútman Uchirí
iwiáirinti”(Jnk 4,9). Írutraitiat Arutam Uchiti.
Jesúsan Akatramurisha Jesúska “nii Apariyan kakarman achik ti
náatu ajasmia” nuna wáinkia asar, ashi mash etsérkarmiayi.
(Jnk 1,14)
84.- “ÚUNT” TAMASHA WARÍMPIAT ? ¿ Qué significa el titulo de
“Señor”?
Ujajmatáiniam Arútam nii kakarmarijiai ashi tujíntcha
nankámaku asamtai “Uunt” anáikiamuiti.
Kame aya Jesúsak ashí nankamaku emeskanash nupetin,
nunkanam, tunanumsha jakámunmasha,nuyá ninki anéantu
asamtai “Úunt”, taji.
Jesús-shuar yama nankamtaik íimiaru ajasar Arútmaka ti
kakaram, ti naatu, ti nankamantuiti, tiármia nuka Jesúsan
Arútam ashi mash ni kakarmarin susa “niin tekemrurat tusa
nankamantu” awajsa asamtai, taji.(Jir.2,9) Aya ninki nunka
Uuntri asamtai tuke tukesha ashi aentsu
umírkartiniaiti.
UTSÚMKA JESÚSKA AYA IWIÁIKRATNIUN KAKÁRMARIJIAIN
AJAPRUKMA , ANTÍNCHAMU MARÍNIAM AKÍNIAITI.
38. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
37
“Jesucristo fue concebido por obra del Espiritu Santo y nacido de
Santa María Virgen”
85.- URÚKAMTAI ARÚTMA UCHIRÍ AENTSU
AJASUIT’? ¿Por qué
el Hijo de Dios se hizo hombre?
Arútman Uchirínkia ashi aentstin ewémtikramratai-tusa, aya
Iwiáikratniun kakármarijaink Antínchamu Marí ajaprukma aéntsu
najánaruiti. Íkia ti tunartin asakrinsha ii tunarin
tsankúrtamrar´ataksha nii Aparí Arútmajai irútmar´ nii
warámunam pachitmaktaj-sar´, aents ajasmiayi (2Kay.1,4)
86.- WARÍMPIAT IYÁSHIMKIA TAMASHA? ¿Qué significa la
palabra “Encarnación”?
Arútman Uchirí Chichamtin, wáinkiachminiáitiat, iyáshtin najanar
Jesús ajasu asamtai, Jesús-irúnramuka “iyáshímkia”, tu
unuítiamji. Kame Arútman Uchirí iin ewémtikramrataj-sa
“iyáshtin”(Jnk 1,14)ajasmiayi. Jesús-shuartisha íimiaru asar´,
iyastin ajasuiti, taji.
87.- ITIÚR ASAMTAI JESÚS UTSÚMKA NEKAS ARÚTMAITI,
TURA NEKAS AÉNTSUITI TAJI? ¿De qué modo Jesucristo es
verdadero Dios y verdadero hombre?
Utsúmka Jesúska Arútmaitiak aéntsu
ajasu asamtai, Jesúska Nekas
Arútmaiti, tura Nekas aentsuiti, taji. Tuma asa akánkachminiaiti. “
Arútman Uchirí Najánachma nii Aparíya, Arútmanmaya winia asa,
Nekas Arútmaiti”. Ii Uuntri Arútmaitiak, aentsu
ajas íiya núnisank
ajasu asa , nekas ii yachínti.
39. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
38
88.- KARSETÚNIANAM JESUS-IRÚNRAMU ÚUNTRI WARÍNIA
JINTÍNTRAMAJ´ (uwi 451)? ¿Qué enseña a este propósito el
Concilio de Calcedonia (año 451)?
Karsetúnianam Jesús-Irúnramuka chichaak:- “nekas íimiarum
Arútma Uchirí chikíchikiti, ii Úuntri Utsúmka Jesús, Nekas
Arútmaiti, Nekas aéntsuiti”. Arutmanmaya tau asa Nekas
Arútmaiti. Antsu Arútmaitiat aentsu
iyáshtin wakantin ajasuiti.
“Iyáshtin íiya nunisank ajasuitiat Arútam asa penke
tunartinchaiti”(Isr. 4,15), timiayi.
Núnisank tuke yaúnchuk Chichamtin Arútmanam tuke tukesha
pujuwiti. Antsu iin ewémtikramrataj-sa, ukunam tsawant jeámtai,
Antínchamu Marínian akinia aentsu
ajasuíti. Tuma asamtai Marísha
Arútma Nukuri ajasuiti,-titiarum” -tu unuítiamji.
89.-JESÚS IRÚNRAMU, ITIURÁ JESÚS AENTSU
NAJÁNARUN
JINTÍNTRAMAJ´? ¿Cómo explica la Iglesia el misterio de la
Encarnación?
Jesús-Irúnramuka chichaak:- Utsúmka Jesúska iyáshtin, aentsu
ajasuitiat Nekas Arútmaiti. Kame jímiarchaiti, aya chikíchikiti.
Tuma asa, aentsu
najanaruitiat Arútam asa, aentsu
tujintiamun,
wáitiamun, jakatniunsha nekapas íismiayi. Arútam iyastin ajasu
asa aentsua aentsank iniákmamsamiayi, - tu jintíntramji.
Wáimiaku Juank Krisústumu chichaak:- “ Arútman Chichamtinri, Uchin iwiari ajasua!. Jachaitiatam iin ewémtikramrataj-sam,
Antinchamu Marí , Arútman Nukuríin aentsu ajasuitme…. Írutra pujúwitiam, ame Aparam Iwiáikratniusha naatmamtikramka
asamtai ámeka ewémtikkiarturtá”!-timiayi.
90.- ARÚTMAN UCHIRÍ AENTSU
AJASU, WAKÁNTINIASHIT?
¿Tenía el Hijo de Dios hecho hombre un alma con inteligencia
humana?
40. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
39
Ée. Arútman uchirínkia aentsu
ajasu asa iyáshtin, wakantin íiya
núniskete. Jesúska aentsu
ajasu asa, nii nekátairijaink ashi mash´
najánatniun nékawai. Antsu Arútman Uchirínkia aentsu
ajasuitiat,
nii Apari urúkuit nuna níinki, nékawai.
Ashi aentsún enentai urúku áinia nunash, nékawai. Urúkamtaiya
nayáimpinmaya, táwit nunásha nékawai.
91.- ARÚTMAN UCHIRÍ AENTSU
AJASU NII APARÍ
WAKÉRAMURIJIAI MÉTEKEK ÁINIA? ¿Cómo concordaban las
dos voluntades del Verbo encarnado?
Ée, Jesúska Aentsu
ajasuitiat nii Aparijiai metek áiniawai. Kame,
aentsua núnisank enentaimiat antsu Arútma núnis enéntaimiui.
Jesúska Arutma Uchirí asa, nii yaunchu enéntaimmia nuna,
aentsnum pujus, nii Iwiákratniurisha ikiakam ii ewémratniun
umíkiuiti. Yamaisha Jesúska aentsu
ajasuitiat nii Apari wakeramun
amiktaj-sa nii wakeramurin nájantsui.
92.- ¿ JESÚS UTSUMKA NEKAS AENTSKAIT? ¿Tenia Cristo un
verdadero cuerpo humano?
Ée, nekas aentsuiti. Kame Utsúmka Jesúska wáinkiachmin
iyástichuitiat paant wainkiamnia iyáshastin ajasuiti. Tuma
asamtai, nekas Jesúska aéntsuiti tusar´yamaisha nii
nakumkámuri íisar nekas iwiákuiti tusar’, aya niinki shiir
naatmamtikiar’ tekémraji.
93.- JESÚS ITIÚR ANÉNTMAAJ´? ¿Qué representa el corazón de
Jessús?
Jesuska aentsu
ajasu asa, ii yachiniash iniankash anéntmaji. Nii
Aparín ti aneá asa Paúnam ajintamu, Paénam ijiúmujai ashi mash
iin ewémtikramrataj-sa ti anéntmaji.
41. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
40
94.- URÚKAMTAI MARÍKIA IWIÁIKRATNIUN KAKÁRMARIJAI
AJAPRÚKMIAYI, TAJI?¿Qué significa la expresión “concebida por
obra y gracia del espíritu Santo”?
Enta!, Maríkia aentsjai pujutsuk Arútman Uchirín aya
Iwiáikratniun kakármarijaink ajaprúkmiayi. Kame “Pasuk Marín
wantíntiuk chicháruk:- Aya Iwiáikratniun Kakármarjaink
ajaprúktatme”-timiayi (Rk 1,35)
95.-“ANTÍNCHAMU MARÍNIAN AKINIA ASAMTAI”, URÚKAMTAI
MARÍKIA NEKAS ARÚTMAN NUKURÍNTI, TAJI? ” …Nacido de
la Virgen María”: ¿Por qué María es verdaderamente Madre de
Dios?
Enta! Jesúska Arutam asamtai, Marísha Nekas Arútman
Nukurínti.(Jnk. 2,1; 19,25) Marí Iwiáikratniun Kakármarijaink
Uchin ajaprúkmiania nuka, Arútman tuke tukesha pujún Uchirín
ajaprúkmiayi. Tuma asa, Jesúska Nekas Arútmaiti.
96.- URÚKAMTAI MARÍKIA TUNÁRTINCHA AKÍNIAMIA? ¿Qué
significa “Inmaculada Concepcion”?
Arútmaka nii Uchirí akiniatin asamtai, Marín penké tunártincha
akínmamtikiámiayi. Nu umíntkiatin asamtai Maríkia Tunártincha
akiniáiti, taji. Antsu Arútam ti aneámu asa, Jesúsan Nukurí
ajástin asamtai, yama ajaprukmánumiank Marikia tuke tukesha
tunartincha akiniaiti.
97.- MARÍ ASHÍ MASH´ AENTSU
EWÉMRARAT´ TUSA ITÚR
YÁIMIA? ¿Cómo colabora María al plan divinidad de la
salvación?
42. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
41
Maríkia Arútam ti aneámu asa, nii yainkiam penké tunártincha jú
nunkanam pujúsmiayi. Tuma asamtai níinin “Arutam pujawai”. “Ti
wáimiakuiti”(Rk.1,28). Pasuk tarin chicharuk:- Arútman Uchirí
ajaprúkam takústatme”(Rk 1,32), “tutai íimiaru ajas Arútam
wakérana nu atí”, timiayi.(Rm.1,6). Marísha nii Uchií Jesús ashí
ewemratniun jákatin asamtai, niisha ayu tinia tuke sumámsamiayi.
98.- URÚKAMTAI JESUSAN ANTINCHAMU NUA AJAPRÚKMIAYI,
TAJI? ¿Qué significa la concepción de virginal de Jesús?
Jesúska aentsu
yajutmarchamu, aya Iwiáitkratniun kakármarijaink
Antínchamu Marí ajaprukma akinia asamtai Antínchamu nua
ajaprúkmiayi, taji. Tuma asa Jesúska Nekas Arútman Uchirínti,
nuyá aéntsnum Marin Uchirinti. Antsu chikichik Arútmaitiat, Nekas
aéntsuiti nuyá nekas Arútmaiti.
99.- ¿ITIÚR ASAMTAI MARÍ PENKÉ ANTÍNCHAMUITI, TAJI?
¿En que sentido María es “siempre Virgen?
Wáimiaku Akustín chichaak:- “Maríkia penké Antínchamuitiat Uchín
ajaprúkmiayi, ajamtin ajassha antinchamu, uchin jurérsha
(takussha), tuke tukesha antínchamu ajasuíti”, timiayi. Tuma
asamtai, Ujájmatainiam Jesúsan yachín nuyá umaín aújmateana
nuka nii kaná yachi, kaná umainiash ujátmaji.
100.- ¿ITIÚR ASAMTAI MARÍ ASHÍ AÉNTSUN NUKURÍNTI,
TAJI?¿De qué modo la maternidad espiritual de Maria es
universal?
Maríkia aya chikíchik uchirin Jesúsnak takúsmiayi(jurérmiayi).
Túmaitkuisha Jesús ashi aentsun ewémtiktataj-sa tau asamtai
niínini Maríkia mashi aentsun nukurí ajasuíti. Jesúsan umirín
Yamaram Átank asamtai Marisha Yamaram Éwa ajas mashi
43. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
42
aentsun Nukurí ajasuíti. Antínchamu nuyá Núku ajasu asa Maríkia
Jesús-Irúnramunam pujus tuke ikiakátmaji.
101.- ITIÚR ASAMTAI JESÚSA IWIÁKMARI NEKÁCHMINIAITI,
TAJI? ¿En que sentido toda la vida de cristo es un ministerio?
Jesúska ju nunkanam nii pujámurijai, Arútam wáinkiachmin pujana
nuna iniákturma asakrin táji. Kame niinki aya Arútmanmaya
winiáwai. Jesús chichaak:- “Ya winia waitia nuka winia Apárnasha
wainiáwai” (Jnk 14,9), timiayi. Jesús Paúnam ajintiámu jaka, nii
nantakmiárijai ewémraitkiursha, nii ju nunka pujus ashi aentsun
tunánumia ewémtikiar Arútmanam ejétniun jaruttrámkamiajnia
nuna iniákturmaji.
102.- YAÚNCHU II ÚUNTRI ITIÚR JESÚS TÁTINIAN
JINTIÁWARMIA? ¿Cuáles han sido las preparaciones históricas a
los misterios de Jesús?
Jesús tátsaink, ti yaúnchuk ashi aentsu
ankant ankant Jesús
tátinian iniákmainiak jaten áarmiayi. Aentsu
Arutman´tatinrin
nékainiachkuisha, Arútmaka yaúnchuk nii uchiri tatinian aentsjai
chichaman najánamiayi. Kame Juank imiakratin, amuámunam
wáimiaku, akupkamu ajasuíti.
103.- YAMARAM CHICHAM JESÚS AKINIAMUN NUYÁ NII
TSAKARMARIN ITIÚR UJATMAJ´? ¿Qué nos enseña el
Evangelio sobre el nacimiento y la infancia de Jesús?
Uchi Jesús peejchach akiniámunam, Arútman nankámakmari
iniákmamsamu wáintkiatji. Jesúsan shunichíri nuapé
tsupírnakmaka Jutiu aentsu
nuna túrawar Arútman aentsri ajau
áarmia nuna jintíntramji. Antsu nu turamu ii imiáimiu ajastinian
iniákturmaji. Jesús Ayámtainianiam iniakmasmaka, Arutam ashi
44. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
43
aentsun uuntri asa, aentsnum iniákmamsa nuna jintíntramji.
Ayamtainiam Semúnkan nuyá Anan iniáktusarmia nuka, Arútam
ashi aentsun ewémtikratin winiána nuna iniákturmaji. Ejíptunam
pisarma nuyá uchi kuírach kajénkmaka, ashi Jesús-shuar áinia
au tuke kajérkamu áartatna nuna iniákturmaji. Ejíptunmaya
waketkimiuka amuwákui Jesús Arútman uchirí tátinia nuna
iniákturmaji. Kame aya Jesúsak Nekas ewémtikkiartiniaiti.
104.- URÚKAMTAI JESÚS NASARÉTNUM ÚUMAK TSAKARMIA?
¿Qué nos enseña la vida oculta de Jesús en Nazaret?
Jesúska Nasaretnum uchichik úumak pujumia nuinkia, nekáchma
takamtak uumsank tsakakin wémiayi. Nu túrunamuka nii itiur
pejchach pujus wáimiaki, takákmakin, anéntrukin, nii aparijai nii
nukurínsha shiir aneas pujusmia nuna nekatniun jintíntramji.
Jusén nuyá Marín umirak tsakakin wémia nuka, itiur ii Apari
umirkatniuit nuna unuítiamji. Jusé Maríjai Jesúsan tsakámurin
imiant nékainiachkusha íimiaru ajasar shiir tsakatmarármiayi.
105.- JESÚS URÚKAMTAI JUANKAN IMIÁKRATMARIN
ACHIKMIA?¿Por qué Jesús recibe de Juan el “bautismo de
conversión para el perdón de los pecados” (Rk 3,3)?
Jesúska aentsnum nii takatrin juártsuk, éemkaka Juank aya
pausak japírtinian imiákratman achik, ukunam nii “Jakatniurin
iniakmasmiayi”. Penke tunartincháitiat Jesúska Arútman
Iikmakkri ashi aentsun tunarin japirtin asa, (Jnk 1,29) tunartinia
núnisank jarúttramkamiaji. Tuma asamtai Arútam chichaak:-“
Juka winia Uchichir ti aneámuiti” (Mt 3,17), takui iwiáikratniusha
niníin taramiayi. Jesús imiáimiuka ii yamai imianeájnia nuna
iniákturmaji.
45. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
44
106.- JESÚSAN EMESAK ANANKAMIA NUSHA WARÍNIA
UNUITIAMEAJ´? ¿Qué nos revelan las tentaciones de Jesús en
el desierto?
Jesúsan emesak anankamia nuka, Átank yama nankamtaik waras
pujumia nuna nuyá Israer aentsu
nunka itiarkanam pujuarmia
nunasha jintíntramji. Emesak Jesúsan nii Aparí timia nuna
umirkaink tusa anánkataj-sa wakerukmiayi. Antsu Utsumka
Jesús yamaram Átank asa, emeskan nupetak nii Apari timia nuna
umirak Paúnam jakatniun amirkamiayi. Jesús-irúnramusha Jesusa
núnisank ijiármamu tsawant jateámunam níijai wáitiawai.
107.- JESÚS ARÚTAM IRÚNRAMUNAM ENKEMATNIUN
IPIÁTMAJNIA NUÍSHA YAKI ENKEMÁTNIUIT? ¿Quién es
inviado a formar parte del Reino de Dios, anunciado y relizado
por Jesús?
Jesúska ashi aentsu
ti tunartin áinia ausha nii tunarin ajapawar
ashi mash´ Arútam irúnramunam enkemawarat´tusa ipiatmaji.
Arutam irúnramuka juink yamai pujawai; ashi mashi nii tunarin
ajapawar niijai irúnainiana núnaiti. Aya peejchach áinia auk
Arútam-irúnramu nekamtikiamu áiniawai.
108.- URÚKAMTAI JESÚS AENTSU
TUJÍNTIAMUJAI ARÚTAM-
IRÚNRAMUN INIÁKMASMIA? ¿Por qué Jesús manifiesta el
Reino mediante signos y milagros?
Jesúska nii chichamejai jintiki weak, nekas Arutam-irunramu jui
pujawai, tura wiyáitjai Arútam tusa aentsu
tujintiámun
iniákmasmiayi. Aentsu
wáitiainian, jainian tsuáksha, sunkuran
mash amuktaj-sa tachaiti. Antsu ashi aentsun tunánumia
ewémtikrataj-sa, táwiti. Emeskan jíki akupkamia nujai Paúnam
46. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
45
ajintamu jaka “ashi emeskan ju nunka úuntrin nupétkattana”
nuna iniakmasmiayi (Jnk 12,32).
109.- WARÍ TAKATNA NAJÁNAWARAT TUSA JESÚS NII
AKATRÁMURIN SÚSARMIA? ¿Qué autoridad en el Reino
confiere Jesús a sus Apostoles?
Éemkaka Jesús nawe-jimiar (12) Akatramurin untsukmiayi. Nuka
nii Jaka nantakmiarin etsérkatniun, uunta nunis jintiatniun,
aentsun tunarin tsankuratniun, Jesús-irúnramunam uunt ajasar
ikiakartin untsukma áiniawai. Antsu aya “Kaya-Pitiur tamanak”
Jesús-Irúnramu Pamukri ati, tusa anaikiamiayi (Mt 16,19). Tuma
asa Pamukka ashi Jesús-irúnramunam nii yachin íimiaru awajas
tuke ikiakarat´tusa apujsamuiti.
110.- JESÚS TII WÍNCHA AJASMIA NUSHA WARÍNIA
UNUÍTIAMAJ´? ¿Cuál es el significado de la Transfiguración?
Waimiaku Tumas Akiuniu tama chichaak:- Jesús nii iyashin
yapajia ti wincha ajasmia nuinkia Arútman írutramuri
nekánamiayi. “Apaka chichakmiayi, Uchikia Jesúsnum ti wincha
ajakui, Iwiakratniusha yurankmia nunis wantínkiamiayi”- tu
jintíntramji. Muesaís Iriásjai wantíntiukmia nuka nii “Paunam
Jaka nantakin nankamantu ajas ataksha taráttana nuna (Rk 9,31)
iniákmasmiayi. Túrunamtai íisha yajauch´iyash ajapar´ niiya
núnisrik ti wincha ajastatji (Jir 3,21)
Pisintina aents jateamunam chichaak:- Arutma ame Uchiram Utsúmka Jesúsjai, Akatrámurmesha pujuinia ti wincha ajasam
nii nékainiachkuisha iniákmamsamiame. Ii tunari japirtasam Paúnam ajintiamu jákatniuyam nuna etserkatin nuyá ameka nekas
Arutman paantniurintmena nunasha etserkartin asamtai iniaktusaruitme, tu jintiamiayi.
47. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
46
111.- JESÚS ARUTMAN UCHIRINTJAI TUSA ITIUR
JERUSARENKNUM ENKEMAMIA? ¿Cómo tuvo lugar la entrada
mesiánica de Jesús en Jerusalen?
Jesúska nii tsawantri jeamtai waitias jaka nantaktiniuya nuna
umiktaj-sa Jerusarénknum wémiayi. Nekas Uunt Utsúmka
nankamaku winiana núnis kawáiniun ekemak tamiayi. Peejchach
aentsu
naatmamtikkiarmia núnisank yamaisha Iikmaknum
nampeakur:- “Arútma Uchirí winia au yuminksatai” (Mt 21,9),
táji. Jesús Jerusarénknum enkemámiania núnisank, yamaisha
Jesús-Irúnramuka tuke uwitin, Uunt namper juármanum nuna
tuke jateawai.
UTSUMKA JESÚS PUNSIU PIRATU PUJAI PAUNAM
AJINTIAMU JAKAMTAI IKIUSARMIAYI.
Jesucristo padecio bajo el poder del Ponsio Pilato, fue crucificado,
muerto y sepultado.
112.- URÚKAMTAI JESÚS PAÚNAM AJINTIAMU JAKAIT? ¿Por
qué es importante el Misterio pascual de Jesús?
Enta, Arutam nii Uchiri Jesusnumani ashi jatain nupetak aentsun
ewemtikra asamtai, taji. Kame Jesús-Irúnramunmanka Jesusan
waittsamuri, jakamuri, aneánt nankámantu ajasmarisha íimiaru
ajasar´ nekétin ti penkeariti.
113.- WARÍTIA TSANUMRAR JESÚSAN MAKUAR
MAAWARMIA?¿ Bajo qué acusaciones fue condenado Jesús?
Israeran Uuntri wea áiniayat chikichkia chichainiak:- Muisés
awemamun amirtsui, Jerusarainkan Ayamtairin wíshikiui, nuyá
48. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
47
wiyaitjai Arúmtan Uchirí, táwai tusar, makuar Piratu maat´ tusar
achikiar surúkarmiayi.
114.- JESÚS ISRAERAN AWEMÁMURIN ITIÚRKAMIA? ¿Cómo se
comporto Jesús con la Ley de Israel?
Jesúska yaunchu Arútam Muisésan awemámun susamia nunaka
amúkchamiayi. Antsu nuna mash iwiarkamiayi. Kame Jesúska
aya niinkiti ashi mash awemamun iwiarin.
Wiyaitjai nekas Iikmakan aentsun tunárin japírkartin tusa,
yaúnchu ii úuntri Arútman amirkacharmia nuna mash asakaruiti
(Isr.9, 15)
115.-JESÚS UUNT AYAMTAINIAM, JERUSARÉNKNUM JEA
ITIÚRKAMIA? ¿Cuál fue la actitud de Jesús hacia el Templo de
Jerusalén?
Jesuska Uunt Ayamtainiam jeá, aentsu
warínchun surú pujuinian
wainiak, chicharainiak:- átumka Arútma jee kasa jeáya
áintsarmek najánarme. Juka winia Aparun jeente. Aya
anentruatin wayátniuitrume (Jnk 2,16) timiayi. Jesúska Tuke
tsawantin nui ashi aentsun jintintiáwar, nii jákatniurin
enentaimias chicharainiak:- ju Uunt ayamtai
yumpuárakruminsha wikia menaint tsawantinink jeámtiatjai
timiayi. Nujainkia winin Arútam ayamtainma núnisank aentsnum
pujawai tusa iniakmasmiayi.
116.- JESÚS JUTIU AENTSU
IIMIARU ASAR CHIKÍCHIK
ARÚTMAN EWÉMTIKIARTINIAN NAKAU ARMIA NUKA
ARÚTMAITI, TIMIÁKIA? ¿Contradijo Jesús la fe de Israel en el
Dios Único y Salvador?
49. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
48
Atsá! Jesúska penkesha aúsha Arutmaiti tichamiayi. Niisha
Arútman ti penker amirak, antsu níinini Arútman kakarmarin
iniákmas chichaak:- Ame tunarmeka tsankuramuítme, timiayi.
Ashi aentsu
nii chichamen amirkar niijai irúnáiniakui, yaúnchu
Uunt wea Arútman wíshikiawai tusar, juka makura maamu
átiniaiti, tiarmiayi.
117.- JESÚS MAAMUNAM YAKI MAKURMAIT? ¿Quién es
responsable de la muerte de Jesús?
Jesús jakamunam, jutiu aentsu
maawarmiayi, jutiu shuaran
apachri mawaruiti, penke tichamnaiti. Jesús maamunam ashi
mash´aentsti tuná nájankur´ Jesusan maamurin makúmaji.
Antsu Jesús-shuar áiniayat tuke tunamainia au, tura tunan
ikiúktinian nakitiáiniana ausha Jesús maamunam makúrma
áiniawai.
118.- URÚKAMTAI JESÚS UTSÚMKA JAKÁMUNAM ARÚTMAN
WAKÉRAMURI UMINKIÁMIA? ¿Por qué la muerte de Cristo
forma parte del designio de Dios?
Ashi aentsu
tunanum iniárarun ewémtikiar niijai irúrtaj-sa, Arútam
nii enentaijaink nii Uchirin ju nunkanam ashi aentsun
ewémtikratin jakat´ tusa akúpkamiayi. Yaúnchu Chichamnum
tánku wáitias íikmak ajastinian etsérkarmia nuka Jesús Paúnam
ajintiámu jaka, umíntkiatniun Ujájmatainiam paant étserui.
119.- ITIÚRA JESÚSSHA NII APARÍN SUMAMSAMIA? ¿ De qué
modo Cristo se ofrecio a sí mismo al Padre?
Jesúska nii Aparí, ashi aentsun tunanumia ewemtikrat tusa tuke
shiir umirkamiayi. Kame Jesúska nii iwiákmarin sumamas ashi
50. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
49
aentsun ewémtikraiti (Mk 10,45). Nuní ashi aentsun Arútmajai
irúruiti.
120.- JESÚÍ NII AENTSRIJAI YURUMÁSHTINIA YURÚMUK
WARÍ ITIÚRKAMIA? ¿Cómo se manifiesta en la última semana
la oblación de Jesús?
Jesúska kashin jákatin asa amuámun nii aentsrijiai yurúmuk
pujus chichaak:- “Juka winia iyáshruiti atumnia sunastatna
nu…Juka winia numparuiti atumnian ukaráttana nu” (Rk 22,19-
20), timiayi. Juní Jesús Iikmakan najana nii Akatramurin
yamaram Wea awajsar chicharainiak:- “Atúmsha tuke winia
enentaimtursarun” (1Kuri 11,25) túratarum, timiayi.
121.- JESÚS JETSEMANÍ AJANAM WARÍ URUKAMIA?¿Qué
sucede en la agonía del huerto de Getsemaní?
Jesúska jákatin asa, aja Jetsemaní naartinnium we anentruá, ti
waitias jakatniutiat nii Apari wakeramun tuke, umirkamiayi(Tur
3,15). Ii ti yajauch árinink iin ewémtikramrataj-sa tunártinia
núnisank nii iyáshijai ti waitiaksha nii Aparin tuke umirín
ajásmiayi (Jir. 2,8).
122.- WARÍ ITIÚRKATNIUNA JESÚS PAÚNAM AJINTIAMU
JARUTTRÁMKAMIAJ´? ¿Cuáles son los efectos del sacrificio de
Cristo en la Cruz?
Jesúska ii tunamkámun iwiarátaj-sa nii iwiákmarin
sumámsamiayi. Iin ti enetma asa, ii tunarin japirtaj-sa tuke
umirin ajas jaruttrámkamiaji. “Kame iin ti anentma asa Arutma
Uchiri ii tunarin japirtamar´ nii Aparijai irútmaruitji”(Jnk 13,1).
Jesús Paúnam jaruttrámkar´ashi aentsun ewemtikiar nii Aparijai
írúnratniun uráttrammiaji.
51. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
50
123.- URÚKAMTAI JESÚS NII AKATRAMURIN CHICHAARUK:-
WINIA NEMARTUSTAJ TÁKURMEKA PAU YANAKRUM
NEMÁRTUSTARUM TIMIA? ¿Por qué llama Jesús a sus
discipulos a cargar con su propia cruz?
Jesús nii aentsrin nemarainiam, niiya áintsarak waitsar mash
iwiarárat´tusa chicharainiak:- “Winia nemartustaj takurmeka
mash ikiukrum Pau yanakrum winia memartustarum” (Mt 16,24)
timiayi.
124.- JESÚSAN IYASHIN IKIUSARMIA NU KAÚRMIASHIA? ¿ En
qué condiciones se encontraba el cuerpo de Cristo mientras
estaba en el sepulcro?
Atsa! Penke kaúrchamiayi. Jesúska nekas jakamtai ikiusármiayi.
Tumáitkiuisha nii Apari, Jesúsan iyáshinkia kaúmtikrachmiayi.
“UTSÚMKA JESÚSKA JATAIN NUPETAK, MENAINT
TSAWANTNUM JAKÁMUNMAYA ANEÁNTMIAYI.
“Jesúcristo, descendió a los infiernos, al tercer dia
Resucritó de entre los muertos”
125.- URÚKAMTAI JESÚS JAKARU MATSÁTMANUMIA
NUPÉTMAKMIA? ¿Qué eran “los infiernos a los que Jesús
descendió”?
Enta! Yaúnchu aentsu
Jesús tatsaink jakaru Arútman
nákarmianiania nuna Jesús nii waitias jakamurijai ashi mash
ewemtikiar Arútmanam jukiaru asatai, taji.
52. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
51
“Jesúska nii iyáshijai jaka, jataink nupetak emesak jatai uuntri
ajas pujumia nunasha mash nii nantakmiarijai nupetkaiti. Ashi
mash umitmachu jakaru Arútman yapin wáinkiatniun nákarmia
nunasha mash ewemtikiar, nayaimpin wáitirinsha
uratrammiaji”(Isr. 2,14).
126.- JESÚS-SHUARTI URÚKAMTAI JESÚS JAKA
NANTAKMIAYI, TAJI? ¿Qué lugar ocupa la Resurrección de
Cristo en nuestra fe?
Jesús-shuartikia íimiaru asar Nekas Jesús Iikmak ajas Paúnam
ajintiamu ti wáitias jákaitiat ataksha nantakniuíti, taji.
127.- JESÚSAN NANTAKMIARISHA ITIÚR NEKAJIA? ¿Qué
signos atestiguan la Resurrección de Cristo?
Eemkaka nua Jesúsan ikiusmarin wear Jesús atsan wáinkiarmiayi.
Nuyá niá niá Jesús nantakniun wainkiar Jesúsan Akatramurinsha
ujakarmiayi. “Ukunam Jesús Kaya-Pitiur tamansha
wantíntiukarmiayi nuyá arum ashi mash nii akatrámurinsha
wantíntiukarmiayi” (1 Kur 15,5-6). Antsu chikich tsawantin ti
untsuri aentsnasha wantínkiukarmiayi.
Jesúsan Akatramurinkia wáitruachmin áarmiayi. Kame nekas
wantintiukar íimiarcha ásar nekáschaiti tuiniakui, Jesús kakantrar
chicharkarmiayi.
128.- URÚKAMTAI JESÚS NANTAKMIA IMIÁ PAANTAIT? ¿Por
qué la Resurrección es también es un acontecimiento
trascendente?
Jesus Nantakmiaka ti paanttaiti. Kame, ashi mash aentsu
wáinkiaru, niijiai pujusar chichasaru nuyá nantakin ítiur
nayaimpiniam wakamia nunasha wáinkiaru tuke etserkar,
53. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
52
aujmattsar, áarar mash ipiampararuiti. Tuma asamtai, Jesúska
ashi aentsnaka wantíntiutsuk, aya nii akatramuriniak nekamtikia,
nuna ashi mash etserkarat tusa wantíntiukarmiayi.
129.- JESÚS NANTAKIN URÚKUK AJASMIA? ¿Cuál es el
resultado del cuerpo resucitado de Jesús?
Jesúska iyashtuk nantakin ju nunkanam juákchamiayi. Nu
iyáshjaink paúnam ajintiamu ti watias jaka nantakniuítiat,
yamaikia ti penker iyashjai iwiaku Arutmanam ti naatu pujawai.
Tuma asa, Jesúska jachatai iyashin achikiu asa tuinkish nii
wakera nui nii aentsrin wantintiukaruiti.
130.- JESÚS NANTAKMIANUM ITIÚR ARÚTAM ÍRUTRA
INIAKMAMSAMIA? ¿De qué modo la Resurreccion es obra de
la Santisíma Trinidad?
Jesús nantakmiánum Arútam írutra asa metek takakmáiniawai.
Arútam Apa nii kakarmarin iniákmawai; Arútam Uchi niiki
wakera asa nii iwiákmarin sukartus ataksha iyáshtiuk, wakantiuk
nantawai ; “Arútam Iwiáikratin jatainmaya iniantki
naatmamtikiui” (Jnk 10,17).
131.- URÚKAMTAI JESÚS JAKÁMUNMAYA NANTAKMIA? ¿Cuál
es el sentido y el alcance salvífico de la Resurreccion?
Jesúska nekas Arútam asa, ashi mash jintiámiania, túramiania
nunasha iniakmastaj-sa aents ajasuitiat jakámunmaya ataksha
nantakmiayi. Paant jaka, jatain nupetak nantakin asa, iin
ewemtikramrar´ atak iisha núnisrik nantaktinian iniákturmaji. Nii
jakamurijai ii tunari tsankuramu asar’ Arútman uchirintji. Tuma
asar´atak ju nunka mesermatai ii iyáshinsha iniantkittiawai.
54. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
53
UTSÚMKA JESUS JAKÁMUNMAYA NANTAKIN,
NAYÁIMPINIAM WAKA NII APARI ASHÍ TUJÍNTCHAJAI
MÉTEK TSANIÁS PUJÁWAI.
“JesuCristo subió a los cielos, y esta sentado a la
derecha de Dios, Padre todo Poderoso”
132.- JESÚS NEKAS NAYÁMPINAM WAKAMKIA? ¿Qué
representa la Asencion?
Ee, nekas nayaimpiniam wakamiayi. Jesúska nii Akatramuri
sapíjmianiak úumkar pujuármia nuna áintiuk-nawe (40)
tsawantin wantíntiuk chichárkarmiayi. Nuna tura ikiuak yamaikia
yaki nayáimpiniam nii Aparí untsurírini pujawai. Tuma asa, ii
Uuntri Jesuska wakantiuk, iyáshtiuk Arútman Uchirí asa ti naatu
ajas, íiniash tuke Arútman seátrami tuke tukesha pujawai. Íin
ikiakátmartaj-sa Iwiáikratniurin akupturmak, ii pujustin iwiáramu
ana nui jeawarat´tusa nákarmaji.
“NUYÁ, JAKARUN IWIAKUNASH MAKUÁRTAJ-SA
TARATTAWAI”
“Desde allí ha de venir a juzgar a vivos y muertos”
133. ¿JESUS YAMAISHA ITIÚR NANKÁMAKU PUJA? ¿Cómo
reina ahora el Señor Jesús?
Jesúska ashi mash´nunkan úuntri asa nuyá ashi aentsnumsha
nankamaku asa, Jesús-irunramunam Arútam-írunramu juarma
asamtai nuna iniakmastin paantcha pujawai. Ukunam ataksha
nankamaku tatatui, turasha urutai tatiniait nu nekachu asar tuke
55. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
54
iwiarnarar nakakur:- “Uunt Jesúsa warichik winiatia” (Iw.
22,20),taji.
134.-JESÚS ITIÚRAK NANKÁMAKU TATI ? ¿Cómo se realizará la
venida del Señor en la gloria?
Ju nunka meseakui, Utsúmka Jesús ashi aentsun makuartaj-sa
ti nankamaku ajas taráttawai. Juni Arútam irúnramuka
nankamnáttui.
135.- ITIÚRAK UTSÚMKA JESÚS IWIÁKUN JAKÁRUNASH
MAKURARAT? ¿Cómo juzgará Cristo a los vivos y a los
muertos?
Utsúmka Jesúska aentsun ewemtikrataj-sa winiak, ashi
nunkanam Iwiárataj-sa aentsu
iwiákun jákarunsha mash
ankant ankat nii najánamurijai makurártatui. Ashi aentsu
,
warí enentain takainia nusha mash paant ajasmatai, ankant
ankant itiúr Arútmajai tura nii shuarjaisha pujusaruit nuna íiras
makurartarui. “Penkeran najanáwaruka tuke tukesha
warástinium wénakui, yajaúchin najánawaruka tuke tukesha
wáitsatniunam weártatui”. Utsúmka Jesús nuna tura amik (Epi.
4,3) “Arutam-irúnramunka nii Aparin susamtai, tuke tukesha
Arútam iijiai pujustatui” (1Kur. 15,28)
AKÁNKAMU MENÁINT
Capitulo tercero
“IWIÁIKRATNIUSHA NEKASAITI, TAJAI”
“ Creo en el Espiritu Santo”
56. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
55
136.- URÚKAMTAI JESÚS-IRÚNRAMU:-“IWIÁIKRATNIUSHA
NEKASAITI, TAJAI”- TU ANENTRA?¿Qué quiere decir la
Iglesia cuando confiesa” Creo en el Espiritu Santo”?
“Iwiáikratniusha nekasaiti, tajai” tákurkia nekas ímiaru asar’
Arutam írutranmaya Apa, Uchinmaya winia asamtai, táji. Apa
Uchijai metek naatmamtikiamu áiniawai. “Yamaram iwiákma
achikiar Arútman uchiri ajastinian Iwiáikratniun
akuptúrmakmiaji” (Kar 4,6), waimiaku Papru turameaji.
137.-URÚKAMTAI JESÚS IWIÁIKRATNIUJAI TAKAKMÁINIAK
KANAKCHAMNIA ÁINIA? ¿Por qué la misión del Hijo y la del
Espiritu son inseparables?
Jesús Iwiákratniujai nii takatrin najanáiniak íruttra asar penke
kanakchamnia áiniawai. Uchi Iwiáikratniujai ankant ankant
áiniayat penke kanainiátsui. Ti yaúnchuk Arutam nii tsawantri
jeámtai nii Uchirín iwiáikratniunsha akupkamiayi. Antsu
Jesúsnumani íimiaru asar Arutman “Ii Apari” (Rm 8,15),taji.
Iwiáikratniuka wainkiachminiaitiatar Jesúsnumani nii najanma
Jesús-irunramunam paant nékaji.
138.- IWIÁIKRATNIUN CHIKICH NAARISHA AWAK? ¿Cuáles
son apelativos del Espiritu Santo?
Ee, Antsu nii nekas náarinkia “Iwiáikratniuiti” Arutam
írutramunam pachitkia asa. Antsu Jesús chikich naarijai pachis:-
(Atsankartin, Ayamkartin), Nekas Wáitrichu timiayi. Nuyá
Yamaram Chichamnum:- Jesusan Iwiáikratniuri, Arútma
Iwiáikratniuri, Waramtikkiartin, Sukartin- tu jintramji.
57. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
56
139.- WARÍ INIAKMAMUJAI IWIÁIKRATNIUSHA
NEKAMNIAIT? ¿Con qué símbolos se representa al Espiritu
Santo?
Iwiáikratniun iniakmamuri ti untsuri ániawai:- “Entsa” awai. Nuka
Jesúsan paeya saawi entsa jinkimia nu imiaimiun kitiakrin
imiktuinia nuna iniakmawai; “Kuntut” , nujainkia Kakatai-
Nantarnum Jesús-shuaran ikiakainia nuna iniakmawai; “Jii”,
nujainkia aentsun yapajiá yamaram awajea nuna iniakmawai.
“Mushatam nuya tsaapin yurankim”, nuka Arutman
paantniurin iniakturmaji. “Ewej awantsamu”, nujainkia
Iwiáikratniun amajnia nuna iniakmawai. “Yapankam”, Juka
Iwiáikratniun kakarmari Jesús imianmanum taramia nuna
iniakturmaji.
140.- YAÚNCHU WAIMIAKU AENTSNUMANI IWIÁIKRATIN
CHICHARTAMKAMKIAJ´? ¿Qué significa que el Espiritu “hablo
por los profetas”?
Ée, chichartamkamiaji. Kame yaúnchu wáimiaku Iwiáikratin
iwiáiniakam Arútman wakéramurin etsérin áarmiayi. Kame Arútam
wáimiaku aentsnumani chichartamkamiajnia nuka Yamaram
Chichamnum Utsúmka Jesúsnum umínkiaiti.
141.- IWIÁIKRATIN ITIÚR JUANK IMIÁKRATNIUNAM
TAKÁKMASMIA? ¿Cuál es la obra del Espiritu Santo en Juan el
Bautista?
Juank imiakratniuka amuámu wáimiaku akupkamuiti. Tuma
asamtai Iwiáikratin níinini, “Arútam aéntsnum tatinian iwiarat´”
tusa takákmasmiayi (Rk 1,17). Arútman Uchirí Utsúmka Jesúsan
imiakui Iwiáikratin tarurmia, nu tátinian Juank jintian
58. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
57
iwiaramiayi. Kame Juan chichaak: - “Niinkia Iwiakratniujai
imiakrattiatui”, timiayi(Jnk 1,33).
142.- IWIÁIKRATIN MARÍNIAM ITIÚR TAKÁKMASMIA? ¿Cuál
es la obra del Espiritu Santo en María?
Yaúnchu Chichamnum Utsúmka Jesús tatinian etsérin áarmia
nuna Iwiáikratin Maríniam umimtikiamiayi. Wáimiaku
awájmamtikias, antínchamuitkuisha níinin Arútman Uchirin
aentsu
awájsamiayi. Iwiáikratniuka:- Marí Jesús-Irúnramun
muuke nii iyashisha asamtai nuna nukuri awájsamiayi.
Núnisank Maríkia Jesús-Irunramu juármanum nawe-jimiar (12)
Akatramujai irúnar pujai Iwiáikratin taramia nuisha tuke
pujumiayi.
143.- JESÚS IWIÁIKRATNIUJAI ITIÚR TAKAKMASARMIA? ¿Qué
relación existe entre el Espiritu y Jesucristo en su misión en la
tierra?
Jesúsnaka ju nunkanam, yama iyáshimmianúmiank Iwiáikratin
umpuntar Arútman Uchirí awajsámiayi. Jesúska nii jintiámujai
Iwiáikratniun yaúnchu nii uuntrin Arútam súsartiniuya nuna
étserkamiayi. Jakámunmaya nantaki Jesús-Irúnramun nii
Iwiáikratniurijai ikiakármia, timiayi.
144.- IWIÁIKRATIN TARAMIA NUI WARÍ URUKAMIA? ¿Qué
sucedió el dia de Pentecostes?
Jesús nantakmiaka nawe-uwej (50) tsawant nankamasu ái,
Jesús nii Iwiáikratniurin akupkamiayi. Nuna tura:- wikia Arútam
irúttraitjai- tusa paant iniákmamsamiayi. Jesús Iwiáikratniujai
takatán najanawármia nunaka, yamaisha Jesús-Irúnramu,
akupkamu asa, Arútam íruttramun etsérki weáwai.
59. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
58
Pesentinia aentsu jateamunam anéntrak:- “Nekas Tsaapin wáinkiaitji. Nayáimpinmaya Iwiáikratin achikuítji. Nekas ii íimiarmari
wáinkiaitji. Arútan íruttra nekáchminia nu iin ewemtikramra asakrin tekémraji”- tu, tiusan anéntrin áarmiayi.
145.- JESÚS IRÚNRAMUNAN IWIÁIKRATIN WARÍNIA
NÁJANEA? ¿Qué hace el Espiritu Santo en la Iglesia?
Iwiáikratniuka Jesús-Irúnramunam pujus ikiakátmarar´
tunártincha awájtamji. Ti anénkratin asa, imiáimiu áiniayat
tunamkar Arútman anenkratmarin emenkainiakui, ataksha
Arútman uchirí awajui. Nuna túra nii íruttra pujana núnisank
Jesúsjai ataksha írutmaji. Ashí mash´Nekas Jesús yait? nuna
etsérkatniun akúptamji. Tura ankant ankant nii nekátairin
sukártus “Iwiáikratniu takatri najatniun kakarman” amaji (Kar.
5,22)
146.- IMIÁIMIU ÁINIANA NUNINI JESÚS IWIÁIKRATNIUJAI
ITIÚR TAKAKMA? ¿Cómo actuá Cristo y su Espiritu en el
corazón de los bautizado?
Jesúska nii Nantarini, mash’ nii iyáshi asakrin Arútman
kakármarin sukartus yamaram aentsu
awajtamji. Iwiáikratniuka
íinin pujus ti penker anentruátniun jintíntramji.
JESUS – IRÚNRAMUKA MASHINUITI,
NEKASÁITI TAJAI
“Creo en la Santa Iglesia Catolica”
JESÚS-IRÚNRAMU ARÚTMAN WAKERAMURIN
NAJÁNNUITI.
La Iglesia en el designio de Dios
60. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
59
147.-JESÚS-IRÚNRAMU TAMASHA WARIMPIÁIT? ¿Qué
designamos con la Palabra “Iglesia”?
“Jesús-Irúnramu” tamaka, ashi aentsu
imiáimiu íimaru ajasar
Jesúsjai irúnainia núiti. Ashí mash imiáimiuka Arútman uchirí
asar, iimiaru ajasar Iwiáikratniun ayamtairi ajainiawai.
148.- UJÁJMATAINIAM CHÍKICH NAARIJAI NUYÁ
NAKUMKAMUJAI JESÚS-IRUNRAMU INIÁKMAMU AWASH?
¿ Hay otros nombres e imágenes con los que la Biblia designie a
la Iglesia?
Ti untsuri nakumkamujai Jesús-Irúnramu iniákmamu áwai.
Yaúnchu Chichamnum ti untsuri nakumkamu “Arútma shuari”
taman iniakmawai. Antsu Yamaram Chichamnum Utsúmka
Jesúsjai irúnainiana nuna iniakmawai. Núnisank:- “Tankú wainin,
írutkamu, Tanku, kampuntin, kuntut numi, aja, ayamtai jea, kayá
jea, Nutanikia-íruttramu, nua, nukusha” Jesús-Irunramun
iniákmamuri áiniawai.
149.- JESÚS- IRÚNRAMU JUÁRKIMIU ITIÚR AMUKATNIÚKIT?
¿Cuál es el origen y la consumación de la Iglesia?
Jesús-Irúnramunka Arutam wakera asamtai juárkimiuiti. Ashi
aentsu
ukunam irúrtinian yaúnchu Israer aentsjai chichaman
najana juárkimiayi. Jesús Paúnam ajintiamu jaka nantakin
mash´iwiarak Jesús-Irúnrmaun nankamamiayi. Tura ukunam
ashí mash’ ewémratniun nii Iwiáikratniurin nawe-uwej (50)
tsawant nakámasmatai akupkamiayi. Ju nunka mesérmatai,
Jesús-Irúnramuka amuwakui Arutam-Irunramu nankámnattui.
150.- JESÚS - IRÚNRAMU TAKATRISHA TUIT? ¿Cuál es la
misión de la Iglesia?
61. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
60
Jesús-Irúnramuka, Arútam-Irúnramun Jesús nankamamiania
nuna etserak emtikiatin takatan takakui. Aya Jesús-
Irúnramunmank ju nunkanam juárkir Arutam-Irúnramunam
ewemratin jeáttaji.
151.- ITÚR ASAMTAI JESÚS-IRÚNRAMU NEKÁCHMINIAIT?
¿En qué sentido la Iglesia es Ministerio?
Jesus-Irúnramu jui páantin pujus, Arútmam-Irúnramu
wáinkiachminiáitkuisha ii íimiarmarijai nekásaiti títinian
jintramji.
152.- AYA JESÚS-IRÚNRAMUNMANKEK ASHI MASH
UWÉMRAMNIAITIAJ´? ¿ Qué significa que la iglesia es
Sacramento universal de Salvación?
Ée, aya Jesús-Irunramunam ewemramniáitji. Kame aya Jesús-
Irúnramunmank ashi mash tsankurnairar Arutma uchiri ajasar´
ashi aentsjai irúrnrar matsatji.
JESÚS- IRÚNRAMU ARÚTMAN MÁTSATKAMURINTI,
NUYÁ IWIÁIKRATNIU AYAMTAIRINTI.
La Iglesia: Pueblo de Dios, cuerpo de Cristo y
templo del Espiritu Santo
153.- URÚKAMTAI JESÚS- IRÚNRAMU, ARÚTMAN
MÁTSATKAMURÍNTI TAJI? ¿ Por qué la Iglesia es el pueblo
Dios?
62. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
61
Jesús-Irúnramuka ashi aentsun tunanumia ewemtikiar
tunartincha awajás, Arútam Apajai, Uchijai, nii Iwiáikratniuriajai
írua asa Arutman Matsatkamurinti, taji.
154. JESÚS-IRÚNRAMU INIÁKMAMURI TUA AINIA? ¿ Cuáles
son las características del pueblo de Dios?
Jesús-irúntramu íimiaru asa íimiamiunmani Arutman uchiri ajaji.
Tura Utsúmka Jesúska ii muukena áintsankete. Imiáimiunam
ankant ajasar´ Arútman uchiri ajaji. Awémamu amirkur
anenaiyamu iniákmaji. Akupkamu asar, wéeya nuya shiripkia
áintsarik ashi nunkanam tsaapin ajaji. Ukunam wetin asar yamai
Arútam irúnramu nankamar iniakmaji.
155.- WARI ITURKATNIUNA IMIÁMUNAM JESÚS-SHUARAN
JESUS ÁINTSAMEK: WEA, WAIMIAKU, UUNT ATA TUINIA?
¿En que sentido el pueblo de Dios participa de las tres funciones
de Cristo: Sacerdote, Profeta y Rey?
Imiámunam Jesús-shuar ajasaruka, Jesúsa núnisank wea
ajasar Arutman aentruawarar iikmakn susarat´ tusa weá
awajasamu áiniawai. Jesúsa núnisank waímiaku ajas, esetar
pujus ashi aentsun penker jintiatniun wáimiaku awajsamu
áiniawai. Jesús Uunt ti nankakuitiat peejchach ajas, ashi aentsu
waitiainiana, kuitrincha ainiana nuna takarniuri ajasmia
núnisarank, takakmasarat´ tusa imiáimiunam Uunt awajsamu
áiniawai.
156.- JESUS-IRÚNRAMU ITIURAMPA JESUSA IYASHI AJA? ¿ De
qué modo la Iglesia es cuerpo de Cristo?
Jesús-Irúnramuka Jesúsan iyashinti, tuma asa Jesús Paunam
ajintiamu jakaitiat natakin ashi nii aentsrin irúruiti. Jesús-
63. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
62
Irúnramusha, Utsumka Jesúsnumani Yurumak nantarnum
írunrar, ti penker yáinikiar, chikichik Jesús-Irunramun
najanainiawai. Tuma asa ankant ankant nii takatrin najánatniun
takakáiniawai.
157.- ¿YAIT JESÚS-IRÚNRAMUN MUKESHA? ¿Quién es la cabeza
de este cuerpo?
“Aya Jesúsak Jesús-Irúnramu nii iyashí asamtai nii mukente”
(Kur. 1,18). Tura wáimiaku Akustinsha chichaak:- “Jesús-
Irúnramu aya Jesujai pujus, Jesúsnum pujak, aya Jesúsnak
pujawai; Tura Jesús Jesús-shuarjainkia chikichik Jesusak
najanawai”- tu chichakmiayi. Núnisank wáimiaku Akiniúnmaya
Tumassha chichaak:-“Jesús-Irúnramuka iyash múukajai chikichik
iyásh ajana núnis pujáwai”- timiayi.
158. - ¿URUKAMTAI JESÚS- IRÚNRAMUKA JESUSA
NUWÉNTI TAJI? ¿Por qué llamamos a la Iglesia esposa de
Cristo?
Enta!, Jesús chichaak: “anajmaru pujamunam nii shuarinkia
ijiármasmin áiniawak? (Mk.2,19). Tiniu asamtai, Jesúska Jesús-
Irunramun ti aneá asa áishriya nunis tuke tukesha niijai
pujawai. Kame Jesúska Jesús-iúunramun tunarin japir
tunártincha awajas, nuku uchin pampána nútikiataj-sa nii numpe
ukartinian sumámsamiayi (Ep.5,26).
Antsu, Iyash´tamaka múukajai achitkiana nuna iniakmawai;
Nuárí tamaka áishirijia metek pujana nuna iniakmawai.
159.- URUKAMTAI JESÚS- IRÚNRAMUKA IWIAIKRATNIUN
PUJUTAIRINTI TAJI? ¿Por qué la Iglesia es llamada templo del
Espiritu Santo?
64. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
63
Jesús, Jesús-Irúnramunam nii muukeya , nii iyashinia nunis
asamtai níinin tuke pujáwai asamtai Jesús-Irúnramuka
Iwiáikratnun pujutairinti, taji. Jesúska Jesús-Irunramunam pujus
Arutman chichamejai jintintia, tsanka awajas nii nantaríni ashi
ankant ankant nii nekatairin, nii penkerinsha sukartawai.
Waimiaku Akustin chichaak: “ Ii iyashi nii wakanin takaktsuk? Núnisank Jesús-Irunramusha Jesúsan iyashi asa nii wakanin
Iwiakratniun takakui”- tu timiayi.
160.- ARUTMAN PENKERI ACHIKMA TAMASHA WARIMPIAT?
¿Qué son los carismas?
Iwiáikratin ashí aentsun ankant ankant ni penkerin sukartus ashi
utsumamunam Jesús-Irúnramunam takakmastinian sukartawai.
Nunaka aya Jesús-Irúnramuk warí penkernak Arutam amasuit
tusa paant jintintramji.
JESÚS –IRÚNRAMUKA:- CHIKÍCHKITI, WAIMIAKUITI,
AKATRAMUNMAYA WINIÁWAI NUYÁ MÁSHINIUITI.
La Iglesia es una, santa, católica y apostólica
161.- ¿URUKAMTAI JESÚS- IRUNRAMU CHIKICHKIT? ¿Por qué
la Iglesia es una?
Arútam chikichkitiat íruttra asamtai, Jesús-Irúnramusha nuniá
winia asamtai aya chikichkiti. Aya Chikichik Jesúsak Jesús-
Irúnramun najaná asa, iyashin mukeya ánis pujawai.
Iwiákratniusha Jesús-Irúnramun wakani asa ashi aentsun
Jesúsnum íruawai. Jesús-Irúnramuka Chikichik íimiarman
;Chikíchik imiámiunak; chikíchik Pamuknak; Chikichik
nákamunak, chikichik anenáiyamun tákakui.
65. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
64
162.- JESÚS-IRUNRAMU YAINIA ACHITKIA PUJA? ¿Dónde
subsiste la única Iglesia de Cristo?
Jesús Jesús-Irúnramunum nankamamia nuka mashiniunu asa,
ashi nunkanam untsúkratniujai aya chikichik Pamukjaink, Kaya-
Pitrujai áchitkia pujawai. Yamai Yamaram Chicham najanamunam
aya Jesús-Irúnramunmank enkemar´ ewémramniatji; kame aya
Jesús-Irúnramuk ashi utsukratin nii Pamukrijai irunar nekas
chichaman jintíntramji.
163.- IMIÁMIU AINIAYAT JESÚS- IRÚNRAMUNAN
PÁCHITKIAINIATSNA AUSHA ITIÚR
ENENTAIMTUSTINIÁITIAJ´? ¿Cómo se debe considerar
entonces a los cristianos no católicos?
Yama Jesús-Irúnramu juarmanumiank Jesús- shuar áiniayat
ausha kanakiarmia nusha chikichik Jesú-Irúnramunmayank
winínia asar níisha wáimiakar nekas chichaman etsérainiawai.
Ashi mash níisha Jesúsnumia winia asar ashi mash chikichik
Jesús-Irúnramunam jeátniun útsuiniawai. Kanakiaru asarsha
nuna úuntri, tura nuí imiániarusha, Jesús-shuar ásarmatai ii yachi
áiniawai. ( Se trata de las iglesia Ortodoxas que vienen de la misma raíz común)
164.-CHIKICHIK JESÚS-IRÚNRAMUNAM ENKEMÁWARAT´
TUSAR ITIUR TAKAKMASTINIATIAJ´? ¿Cómo
comprometerse en favor de la unidad de los cristianos?
Utsumka Jesús Iwiáikratniusha, ashi mash Jesús- shuar áiniana
au chikíchik Jesús-Irúnramu najánatniun untsúrmaji. Ashi mash
Jesús- Irúnramunam nii enentain yapajiawar, anentruawar, shiir
chichasar Arutman chichamen esetar nekawar, irúnratniun
takakmasarat tusa útsutmaji.
66. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
65
165.- URUKAMTAI JESUS IRUNRAMUKA NEKAS WAIMIAKUITI
TAJI? ¿ En que sentido la Iglesia es Santa?
Arútam Jesús-Irúnramunam puja asamtai, Jesús-Irunramuka
nékas wáimiakuiti, taji. Utsúmka Jesuska Jesús-Irunramun
tunártincha awajas, tuke tunartincha atí tusa niinki Paúnam
Jákatniun sumámsamiayi. Iwiáikratniusha Jesús-Irúnramunam
tuke yainkratin pujawai.
Aya Jesús-Irúnramunmanink enkemar takákmasar´
ewámramniaitji. Ashí mash ikiakatmartinian, waimiaku aentsush
nuyá Antinchamu Marísha Jesús-Irúnramunam tuke pujawai. ´
Jesús-Irúrnamuka tuke wáimiau asa, ashi mash Jesús-shuarsha
ju nunkanam:- tunártiniatji tusar wáimiaktinian, nii pauskari
japirtinian eákarat´- tusa ikiakátmaji.
166.- URÚKAMTAI JESÚS-IRÚNRAMU MÁSHINIUTI TAJI? ¿ Por
qué decimos que la Iglesia es Católica?
Jesús-Irúnramuka máshiniunu, ashi nunkanam ,tura niinin Jesús
puja asamtai máshiniúnuiti, taji. Antiukianmaya wáimiaku Iknasiu
chichaak:- “Utsumka Jesús pujana nui, Jesús-Irúnramusha
pujawai” tu jintintramji. Jesús-Irúnramuka ashi mash takamtsuk,
urukuit nuna ichichipas íimiaru awájtamas ewemratniun
jintíntramji. Ashi nunkanam ashi chichaman chicháiniana
nunasha ujakartinian Jesús- Irúnramuka akupkamuiti.
67. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
66
167.- NUNKA TEPAKMANUN ANKAN ANKANT JESÚS-
IRUNRAMUN INIAKMAINIAN AUSHA MÁSHINIUNUK
ÁINIA? ¿ Es católica la Iglesia Particular?
Ee, Mashiniúnun takakmainiawai. Kame Antiukianmaya wáimiaku
Iknasiu chichaak:- “ Ashi mash nunkanam ankant ankant
chikichik Jesús- Irúnramunmayank, Chikichik Pamukjai, nii
Utsukratniurijaisha, Jesúsan nantarini íimiaru ajasar Jesús-
Irunramun iniakmana au mashiniúnun takamaiawai”- timiayi.
168.- ¿YA NEKAS JESÚS-IRUNRAMUNAM PACHITKIANIA?
¿Quien pertenece a la Iglesia Católica?
Ashi mash´aentsu
, ashi chichaman chichainiana ausha, ankant
ankant Arutmajai irúnrar Chikich Jesús-Irunramu najanatin
ipiamu áiniawai. Ashi nunka tepakmanum ashi chichamjai, nii
Utsukratniurijai, nii weajaisha Jesúsan nantaríni íimiararu ajasar
Jesús-Irunramun iniákmainiana ausha nekas Jesús-Irúnramunam
páchitkiainiáwai.
Antsu Jesús –shuar áiniayat Jesúsan- Nantarin, Arutman
chichamenash takakainiayat chikichik Pamukjai irúnratniun
nakitiáiniaksha, níisha Jesús-Irúrnamunam páchitkianiáwai.
169.- JESUS- IRUNRAMU JUTIU AENTSJAI ITIUR PUJAWA?
¿Cuál es la relación de la Iglesia católica con el judío?
Jesús-Irúnramuka Arútam yaúnchuk Jutiu aentsun achik´ éemka
nii chichamen súsa asamtai, tuke ti shiir enéntaimtawai. Jutiu
aentsnumani nii uchiri ajastinian, naatkatniun, niijai chicham
najánatniun, awemanun uminktinian, wáimiatai jatertinian,
68. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
67
súsatin uminkiatniun, nii weátriniash susaiti. Tura níinini Utsumka
Jesús aentsu
ajasu nékaji. (Rm.9,4-5)
Aya jutiu aentsnak Arútam iwiáiniak,niijai chichaman najana
íimiaru awajsamiayi. Tuma asamtai chikich aents jutiuwa anin
íimiaru atsawai.
170.- NEKAS JESÚS- IRÚNRAMU , NEKAS JESÚS
SHUARCHAJAISHA ITIUR PUJA? ¿Qué vinculo existe entre la
Igesia católica y las iglesias no cristianas?
Jesús-shuarcha chikichik Jesús-Irúnramunmayank winiana nuna
Nekas-Jesús-Irúnramuka nékawai. Tumaítkiusha ashi mash
aetsun írurtinian wakerawai. Jesús-Irúnramuka Jesús-shuarcha
áiniayat penker pujusar nekas chichaman etserainiana aunka
anturak, niisha yamaram chichamjai ashi mash aentsjai chikichik
Jesús-Irunramu ajasarat´tusa ikiakawai.
171.- JESÚS- IRUNRAMUNAM ENKEMTSUK
EWEMRAMNIAKAITIAJ? ¿Qué significa la afirmación “ fuera
de la Iglesia no hay salvación?
Atsá! Ewemrachminiaiti. Aya Jesús-Irunramunmank Jesús nii
múuke asa nuí puja asamtai, aya niinin ewemramniaitji. Jesús-
Irúnramun nékainiayat, nui enkematniun, nii umirkatniun
nakitainiana ausha penkesha ewemrachartatui. Antsu Jesúsan,
tura Jesús-Irunramunash nékachu áiniaksha nii enentaijaink
penker pujusar Arutman umirainia auka Jesús-Irunramu
anentramujai ewemramnia áiniawai.
69. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
68
172.- URUKAMTAI JESÚS- IRÚNRAMU YAMARAM CHICHAMAN
ASHI NUNKANAM ETSÉRKATNIUT? ¿ Por qué la Iglesia debe
anunciar el Evanagelio a todo el mundo?
Jesús chichaak: “Ashi nunkanam werum wi shuar awajsarum,
Arutmanam, Apajai, Uchijai, nii Iwiáikratniurijaisha
imiákrattiatum” (Mt 28,19), tiniu asamtai Jesús- Irúnramuka ashi
nunkanam we etsérkatnuiti. “Ashi mash aentsu
ewemrar nekas
chichaman nekawarat” (1Tm.2,4) tusa wakera asa Arutam ti
anentratak nii Uchirin nii Iwiáikratniurinsha akupktúrmakuitji.
173.- URUKAMTAI JESÚS-IRUNRAMUKA JESUSAN JUWITI
TAJI? ¿De que modo la Iglesia es misionera?
Jesús- Irúnramuka Iwiáikratin ikiakam tuke tukesha Jesúsan ashi
nunkanam ju asamtai, Jesúsan juwiti taji. Tuma asamtai, ashi
mash´Jesús-shuatikia, Jesúsa núnisrik Yamaram Chicham ashi
nunkanam jukir waitsar, maamusha átiniaitji.
174.- URUKAMTAI JESUS-IRUNRAMUKA AKATRÁMUNMAYA
WINIÁWAI AINIA? ¿Por qué la Iglesia es Apostolica?
Jesús-irunramuka yama juármanumank Akatramujai juarkimiu
asamtai, Akatramunmaya winiawai, taji. Akatramu
unuíkiarturarmia nunisank Jesús-Irunramuka Jesús táaman, ashi
Jesús-shuaran penker jitintiáwar, wáimiaku awajsartiniaiti.
Núnisank ashi mash Pamuk, Utsukkratniusha Akatramunmaya,
chikíchik Pamuk Kaya-Pitrunmaya winíniawai (Ep2,20).
175.- JESÚSAN AKATRAMURI WARI TAKATNA UMIKIARMIA?
¿ En qué consiste la misión de los Apóstoles?
70. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
69
Eemkaka, Akatramu tamaka, “Akupkamu”, tamaiti. Jesússha
nii Apari Arútam akupkamu asa,nii aentsrin untsukar nawe-
jimiar(12) Akatramu awajsarmiayi. Nuka Jesúsan nantakmiarin
etserkar Jesús-Irúnramun juárkiaruiti. “Winia Apar akuptumia
núsnisnak atúmniasha akupeájrume, ju nunka amumam atumjai
tuke pujuttajai” (Jnk. 20,21), tinia Jesúska ashi nunkanam weárat
tusar nii Akattramurin akupkaruiti.
176.- YAMAISHA ITIURAK, UTSÚMKA JESUSAN AKATRAMURI
AJAINIA? ¿Qué es la sucesión apostólica?
Yaúnchu Jesúsan Akatramuri, nii aentsrin Utsukratin awajsaru
asamtai, yamaisha wea nantarnumani Jesúsan Akattramuriya
nunisank Utsukiar wénawai. Jesús-Irunramuka ju nunkanam
Arútam-Irúnramu najanatniun Akattramu túrawarmia nunisank
íimiaru awajsar ashi mash untsukman wea Utsumka
awajainiawai.
JESÚS-SHUAR CHÍKICHKIA:- JESÚS-IRUNRAMU UUNTRI
ÁINIAWAI,CHÍKICH WEA
UMPUNTRAMU ÁINIAWAI NUYÁ, WÁIMIAUSHA ÁINIAWAI.
Los fieles: jerarquía, laicos, vida consagrada
177.- JESUS-SHUAR YA ÁINIA? ¿Quiénes son los fieles?
Ashi mash aentsu
imiáimiu ajasar Jesúsjai irúnainiana au Jesús-
shuar tama áiniawai. Imiáimiunam Jesúsa áintsarank: nekas
Wea, Waimiaku, Uunt ajasar Arútam wakeramu umiktin Jesús-
Irúnramunam takakmainiáwai. Mash´Arutman uchiri, metek
asar yáiniakiar irúnrar pujusártiniaiti.
71. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
70
178.-JESÚS-IRUNRAMUNAM ITIUR IRÚNRARA PUJUINIA?
¿Cómo esta formado el pueblo de Dios
Jesús-Irúnramun, Untsukma áinia auka wea nantarnum utsumka
ajasar Jesús-Irúnramun úuntri ajainiawai. Antsu imiáimiu áinia
auka Jesús-shuar tama áiniawai. Chikichkia Jesús-shuar ániayat
Arútman takatri najanatniun tuke tukesha sumamsar, wáimiau
ajasar Nuatsuk/ nuátnaitsuk, Kuitrincha nuyá Umin ajáiniawai.
179.- URUKAMTAI JESÚS, JESÚS-IRUNRAMU UUNTRIN
APUJSARMIA? ¿ Por qué Cristo intstituyó la jerarquía
Eclesiástica?
Jesúska Jesús-Irunramunam ashi Arutman uchirin, niiya
áintsarank penker wáinkiarat tusa nii úuntrin anáik apujsarmiayi.
Jesús-Irúnramunam junis úunt apujsamu áiniawai:- Emka
Utsukratin, Uunt wea, Imiakratniusha áinaiwai. Arutam Wea
nantaran amasu asamtai, Utsukratin, Uunt-weasha, Jesúsan
naarin niiya núnisank takakmainiawai. Imiakratniuka, Jesús-
Irunramunam Arutman chichamen estserak, utsumainia aunash
yáiniawai.
180.- JESÚS-IRÚNRAMU UUNTRI ITIUR TAKAMAINIAI? ¿ En
qué consiste la dimensión colegial del ministerio de Iglesia?
Akatramu Utsumka Jesús akupkamu asar najánawarmia
núnisarak, Jesús-Irúnramun uuntrinkia ashi mash Jesús-shuar
irúnar pujusarat tusar takakmainiáwai. Utsukratin ankant ankant
Uunt matsatkamunam pujusar Jesús-Irunramun uuntri asar,
Pamukjai irúnrar mashiniunu ati tusar kakákmainiáwai. Uunt-
Weasha, uchich matsatkamunam pujusar, Utsukratniujai irúnrar,
niin anturkar takakmainiawai.
72. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
71
181.- URUKAMTAI JESÚS-IRÚNRAMUNAM ANKANT ANKANT
TAKAKMAINIA? ¿Por qué el ministerio eclesial tiene también un
carácter personal?
Wea-nantarnum ankant ankant Jesús untsuk Utsúkma asar,
nii takatrin esetar takastinian takakainiáwai.
182.- ¿ TUIT PAMUKAN UMIKTINRISHA? ¿Cuál es la misión del
papa?
Pamukka Rúmanmaya utsukratin, Kaya-Pitiur taman ukurin
winiana nuiti. Nuka tukesha paant pujus, Jesús-irunramu
juarkimiun uuntri asa, ashi mash irúrtinian takakmawai.
Pamukka Jesús Utsumkan ju nunkanam atuinri asa, ashi
utsukratniun jintintiá , ashi Jesús irúnramun úuntrinti. Arutam
anaikiamu asa, ashi mash irur, warik chichamjaish jintiá, mash
umikiarat tusa akupeáwai.
183.- UTSUKRATNIUN TAKATRISHA TUA AINIA? ¿Cuál es la
función del colegio de los obispos?
Mash utsukratin aya Pamukjaink irunrar, Jesús-irunramunam nu
chichamnak jintiawar ashi mash chikichik pamukjaink
irunratniun akupainiawai.
184.- ASHI MASH UTSUKRATIN ITIUR JINTINIA? ¿Cómo ejercen
los obispos la mission de enseñar?
73. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
72
Ashi mash utsukratin Úunt Pamukjai irúnrar, Yamaram Chicham
uunta áintsarank, nekas íimiaru ajasar, anankartutsuk Jesús
akupkamu asar penker etsérkartiniaiti. Ashi mash´Jesús-
shuarsha, Arutman uchirí ásar, íimiaru ajasar Jesús-Irunramun
penker anturkartiniáiti.
185.- URUTAI JESÚS-IRUNRAMU UUNTRI AWAJITSUK
CHICHAINIA? ¿Cuándo se ejerce la infalibidad del Magisterio?
Úun Pamuk Ruman utsukratniuri, Jesús-irunramunsha uuntri
asa; núnisank ashi mash utsukratin-irunramu ( Concillo
Ecumenico), tama pamukjai metek irúnrar awajitsuk Arutman
chichamen chichau áiniawai. Nuka ashi nunkanam Jesús-
irunramu, íimiarar itiur pujustiniait nunaka jintintiátniun awájitsuk
nekas chichaman chicháu áiniawai. Tuma asamtai ashi mash
Jesús-Irúnramuka, nijiai irúnrar, íimiaru ajasar tuke
amirkartiniaiti.
186.-UTSUKRATIN ITIURÁ JESÚS-IRÚNRAMUN WÁIMIAKU
AWAJÁINIA?¿Cómo ejercen los obispos la misión de santificar?
Utsukratin Jesús-shuaran wáimiaku awajsartaj-tusar éemkaka
Arutman Chichamen etserkar nuyá Jesúsan-nantarinsha
súsartiniaiti. Antsu Tuke Yurumak nantaran jaterar ,nuyá nii
anentrijai, nii pujámujai, nii takatrijaisha Jesús-shuaran
wáimiaku awájsartiniaiti.
187.- UTSUKRATNIUSHA JESÚS-IRUNRAMUNAM ITIUR
AKUPAINIA? ¿Cómo ejercen los obispos la misión de gobernar?
74. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
73
Ashi mash Utsukratin metek anturnaikiar, Pamukan anturkar
ankant ankant, ashi nii nunken Jesús-irúnramun jintintiainiáwai.
Utsukratniuka uunt nunka tépakmanum Jesús-irúnramun uuntri
ati tusa apújsamu asa, Jesús tankun wáinniu núnisank, ashi
Jesús-shuaran tuke penker waíniak, penker jintintiáwar,Jesusan
amirkarat´tusa akupak, Úunt Pamukan Kaya-Pitrun anturak
takakmawai.
188.- JESÚS-SHUARAN TAKATRI TUA ÁINIA? Cuál es la vocación
de los fieles laicos?
Ashi Jesús-shuar, nii enentáin Arútam ikiakam Arutam –
irúrnamun najanatniun takakmasartiniaiti. wáimiaku ajasar,
niisha ashi nunkanam Jesúsan ju ajastin áiniawai.
189.- ¿JESUS SHUAR JESÚS NEKAS WEA ASAMTAI ITIUR NII
TAKATRÍN PACHINIÁINIA?¿Cómo participan los fieles laicos a
la misión de sacerdotal de Cristo?
Jesús nekas Wea ajasu asamtai, Jesús-shuar, Jesúsa núnisarank
nii waitsamurin “Jesúsnumani Arutam wakeramun tuke
umikiartiniaiti” (1Kaya2,5). Antsu tuke tsawant Yurumak
nantarnum pachinkiar nii wáitsamurijai; nii anentrijai, nii
pujamujai, tuke katsuntrar Jesúsnum sumamsar Arútman
kakarmarin áchiktin áiniawai. Ashi mash Jesús-shuar Jesúsnum
sumamsa asar, Iwiáikratniun kakarmarijai Arútam wakeramun
umiktin áiniawai.
190.- JESÚS NEKAS ETSERIN ASAMTAI, JESÚS SHUARSHA
ITIURÁ NII TAKATRIN PACHINTIUINIÁ? ¿Cómo participan
los fieles laicos en la misión profetica de Cristo?
75. JESÚS-SHUARAN NEKÁPTAIRI
CATECISMO DE LA IGLESIA CATÓLICA
74
Jesús- shuarka nekas íimiaru ajasar Jesúsan Chichamen penker
nekáwar, niisha Jesúsa núnisarank Arutman Chichamen etserin
ajasar, nii pujamurijai, nii chichamejaisha ashi aentsún jintintiatin
ániawai. Nuna turuiniak Jesús aentsun tsaapniri (Lumen
Gentium) tama nekapmamu menaintiu-nawe-ujwej (35) jintiana
núnisank uminiáwai.
191.- JESUS TUKE ESETAR JINTIN ASAMTAI JESUS SHUAR NII
TAKATRíN ITIUR PACHINIANIA?¿Cómo participan los fieles
laicos en la misión regia de Cristo?
Jesús-shuarka Jesúsan kakarmarin achikiar nii tunariniash
nupetkar, esetar pujusar, Jesusa áintsarank ashi mash penker
jintintiáwartniáiti. Antsu ankant ankant ashi mash Jesús-
irunramunam penker takakmasar, nii pujamurijai, aentsun
jintintianiáwai.
192.-WARIMPIAT AENTS WAIMIAU TAMASHA?¿ Qué es la vida
consagrada?
Wáimiau aents tamaka Jesús untsúkma asar,
Jesús_irúnramunam takakmastaj-sar tuke tukesha Arútmanum
sumamsar, nakas umin, nekas nuatsuk/nuatnaitsuk, nekas
warirtichu ajasar tuke wáimiau ajainiáwai.
193.- WAIMIAU AENTS JESÚS-IRÚNRAMUNAM ITIUR
TAKAKMAINIA? ¿Qué aporta la vida consgrada a la misión de la
iglesia?
Wáimiau aentska tuke Jesúsnum sumamsar Jesús-irúnramunam
ashi aentsun aneásar, nii pujamurijai nii takatrijasha Arutam-
Irúnramunam jeátniun iniakmainiak tuke takakmainiáwai.