La hiperemesis gravidica es un trastorno frecuente durante el embarazo que causa vómitos persistentes y severos. Se define como vómitos y náuseas que causan deshidratación e intolerancia a la dieta debido a factores como los niveles altos de hCG. Se diagnostica clínicamente y requiere tratamiento que incluye hidratación intravenosa y medicamentos antieméticos. El manejo depende de la gravedad de los síntomas y puede realizarse de forma ambulatoria o hospitalaria.
3. Introducción
◦ Es una condición común que afecta la salud de la mujer
embarazada y el feto.
◦ Es minimizada por obstetras, personal de salud y la propia
paciente, y por lo mismo, no tratado.
American College of Obstetricians and Gynecologists. Nausea and vomiting in pregnancy. ACOG Practice Bulletin No. 153. Obstet Gynecol 2018.
4. Definición
Náuseas y vómitos en el embarazo (50-
90%)
◦ Síntoma frecuente en 1er trim.
◦ Forma leve (1-2 veces por día).
◦ Antes de las 9 SDG
Hiperemésis gravídica (0.5-2%)
◦ No existe una definición.
◦ Vómito y náusea persistentes no
relacionado a otras causas.
◦ Intolerancia a la vía oral.
◦ Pérdida del 5% de peso antes del
embarazo.
◦ Deshidratación, alteraciones electrolíticas y
tiroideas.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
5. Etiología
Genéticos hCG
Dean C R, Shemar M, Ostrowski G A U, Painter R C. Management of severe pregnancy sickness and hyperemesis gravidarum BMJ 2018; 363 :k5000 doi:10.1136/bmj.k5000
6. Etiología
Genéticos
◦ Factor de diferenciación de crecimiento 15
*
◦ GDF15 es una hormona conocida por
afectar el apetito y se expresa
abundantemente en el trofoblasto y células
de la decidua estromal.
hCG
◦ Glucoproteína: subunidad alfa y beta.
◦ Subunidad alfa: Idéntica a la LH, FSH, TSH.
◦ Hipertiroidismo transitorio y con ello
síntomas de hiperemésis.
◦ Uno de los mecanismos propuestos
involucra el efecto estimulador de la hCG
en las vías secretoras del tracto
gastrointestinal.
Dean C R, Shemar M, Ostrowski G A U, Painter R C. Management of severe pregnancy sickness and hyperemesis gravidarum BMJ 2018; 363 :k5000 doi:10.1136/bmj.k5000
Body C, Christie JA. Gastrointestinal Diseases in Pregnancy: Nausea, Vomiting, Hyperemesis Gravidarum, Gastroesophageal Reflux Disease, Constipation, and Diarrhea. Gastroenterol Clin North Am. 2016
Jun;45(2):267-83. doi: 10.1016/j.gtc.2016.02.005. PMID: 27261898
7. Factores de riesgo
Embarazo previo
Masa placental aumentada
Antecedente migraña
American College of Obstetricians and Gynecologists. Nausea and vomiting in pregnancy. ACOG Practice Bulletin No. 153. Obstet Gynecol 2018.
8. Diagnóstico
◦ Presencia de varios vómitos al día
◦ Relación o no con las comidas
◦ Se asocia intolerancia a la ingesta (parcial o total).
◦ Se inicia durante primeras semanas de gestación (<16
semanas).
◦ EXCLUSIÓN
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
9. Diagnóstico diferencial
Gastrointestinal
• Gastroenteritis
• Colecistitis
• Pancreatitis
• Hepatitis
Genitourinario
• Pielonefritis
• Cólico renal
• Uremia
• Torsión anexial
Endocrinológico
• Cetoacidosis
diabética
• Enfermedad de
Graves
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
10. Diagnóstico diferencial
Neurológico
• Migraña
• Pseudotumor
cerebral.
• Lesiones
vestibulares.
Farmacológica
• Opioides.
Psiquiátrico
• Anorexia nerviosa
• Bulimia.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
11. Manejo
◦ Primer escalón
◦ Segundo escalón
◦ Manejo ambulatorio
◦ Primera línea
◦ Segunda línea
◦ Manejo hospitalario
◦ Primera línea
◦ Segunda línea
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
12. Primer escalón
◦ Anamnesis: Escala de PUQE ◦ Exploración física: SV, signos de
deshidratación.
◦ Hacer dx diferencial
◦ Ecografía ginecoobstétrica
◦ Glicemia capilar <60 mg/dl
◦ Cetonuria > o = 2+
◦ % de pérdida ponderal respecto al inicio
de la gestación >5%, deshidratación.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
13. Segundo escalón
◦ Analítica sanguínea
◦ Hemograma
◦ Perfil renal (creatinina y urea >1.5 veces)
◦ Electrolitos séricos
◦ Tiempos de coagulación,
◦ Perfil hepático, tiroideo, pancréatico
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
14. Clasificación por gravedad
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
15. Tratamiento ambulatorio: Primera línea
Medidas higiéncodietéticas
De elección se iniciará tratamiento con Doxilamina 10mg (antihistamínico antagonista H1) +
Piridoxina 10mg (vitamina B6).
1.-100mg de extracto de jengibre vía oral antes de las comidas principales.
Suspender ferroterapia mientras dure la clínica de hiperemésis
Continuar suplementación con ácido fólico
Revaloración en 48-72 horas
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
16. Tratamiento ambulatorio: Segunda línea
De primera elección añadiremos Dimenhidrinato (antihistamínico antagonista H1):
•50-100mg/4-6h vía oral.
Difenhidramina (antihistamínico antagonista H1): se utilizará como alternativa al dimenhidrinato.
•Dosis recomendada: 50 mg/6-8h vía oral.
1.Valoraremos añadir Metoclopramida (antagonista Dopamina):
•Dosis recomendada: 5-10 mg/8hvía oral. Idealmente para uso puntual o a corto plazo debido al riesgo de
efectos sintomatología extrapiramidal: máximo 5 días y máximo de 30mg/día.
Almagato, pantoprazol.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
17. Tratamiento
hospitalario: Primera
línea
◦ Ayuno (durante 24-48 H)
◦ Añadir suplementos de tiamina (vitamina B1)
si vómitos de más de 3 semanas de
evolución: 100 mg dosis única ev con el
primer suero fisiológico, posteriormente
100mg/24h ev (añadir a SF) durante 2-3 días.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
18. Tratamiento hospitalario:
Primera línea
◦ Fluidoterapia Suero Glucosado 10 % 500 cc /8 horas alterno con
Ringer Lactato o Suero Fisiológico 500 cc/8-12 horas.
◦ Corección de potasio (no sobrepasar 100 mEq/día) (1 mEq/kg/día)
Sol. Gluc
◦ Metoclopramida (antagonista de la dopamina): 5-10 mg cada 8
horas ev, máximo 5 días
◦ TP <80%, se iniciará tratamento con vitamina K1 (10 mg/dl cada 48-
72h).
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
19. Tratamiento hospitalario: segunda línea
◦ Metilprednisolona (evitar antes de las 10 semanas de gestación)
◦ El mecanismo antiemético de los esteroides aún no se comprende, pero cuando se usan en
combinación pueden potenciar los efectos de otros antieméticos.
◦ 16 mg/8h vía oral o endovenosa durante 3 días, seguido de dosis pauta descendente
cambiando medicación a Prednisona (vo: 40 mg/día a1 día, 20 mg/día 3 días, 10 mg/día 3 días y
STOP).
◦ Si no hay respuesta en los 3 primeros días, debe interrumpirse el tratamiento porque no es
esperable una respuesta.
◦ Ondansetron?
Dean C R, Shemar M, Ostrowski G A U, Painter R C. Management of severe pregnancy sickness and hyperemesis gravidarum BMJ 2018; 363 :k5000 doi:10.1136/bmj.k5000
20. Tratamiento
hospitalario:
segunda línea
◦ Analíticas de control cada
48-72 H.
◦ Control diuresis y viabilidad
fetal.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant
Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.
21. Recomendaciones
◦ Complejos vitamínicos periconcepcionales
◦ Medidas higienicodietéticas.
“Hiperemésis gravídica”. Protocols medicina materno-fetal hospital Clínic- hospital Sant Joan de Déu- Universitat de Barcelona 2018.