Las características generales del barroco incluyen el rechazo a las normas clásicas, la búsqueda de asombro y movimiento en el espectador, y la combinación de las artes. La arquitectura barroca italiana se caracteriza por plantas complejas, abundante decoración, contrastes de luz y colosalismo. Grandes arquitectos como Bernini y Borromini crearon obras maestras como la Plaza de San Pedro y la iglesia de Santo André do Quirinal que fusionan arquitectura, escultura y pintura
2. CONTEXTO HISTÓRICO ITALIACONTEXTO HISTÓRICO ITALIA
• Barroco en Italia:
– Século XVI (finais) –XVII
– Política: Estados Independentes baixo a influencia de España e Francia
– Economía: crise e estancamento por sublevacións populares ( fame, miseria,...)
– Sociedade: estamental pero cada vez teñen menos peso os monarcas e os nobres e
gañan importancia social os burgueses e o clero (revaorización Papa)
– Cultura: etapa de florecemento en tódolos eidos:
• Nacemento dos museos. Novo concepto de arte: para ver e apreciar
• Grandes logros na música: destaca a ópera, Vivaldi, Corelli,....
• Avance científico: nacemento da ciencia moderna: Galileo e heliocentrismo
• Despois da contrareforma a igrexa revalorizase e volve a ser gran mecenas da arte
3. CARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCOCARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCO
• Arte que non respecta as regras ou proporcións de
etapas anteriores
• Rexeita as normas, o equilibrio, os cánones,...
• A igrexa e o seu principal cliente e mecenas
• Arte que promove o fervor de multitudes
• Crea asombro e marabilla no espectador
• Tende á escenografía, ó teatro, ó espectáculo,...
• Combina movemento e luz
• Busca o movemento e a tensión aérea
– En arquitectura a través de columnas salomónicas, entrantes
e saíntes pronunciados, etc
– En escultura e pintura a través do dramatismo, a xestualidade
e expresividade esaxeradas e a combinación de luces e
sombras
• Asocia tódalas artes nunha mesma obra
5. CARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANA
• Plantas elípticas, ovais, centrais e de formas complexas
• Uso de columnas e pilastras en abundancia e case sempre con movemento
• Alternancia de liñas rectas e curvas, entrantes e saíntes pronunciados
• Remates en portadas con elementos decorativos abundantes e chamativos
• Uso de volutas nos remates das fachadas e de frontóns partidos
• Teitos abovedados
• Colosalismo
• Grandes contrastes de luz; aplicación de claroscuros en fachadas
• Abundante decoración
• Destacan dúas tipoloxías de edificacións:
– Edificios relixiosos:
• Abundan as igrexas: triunfo da fe sobre as herexías do século anterior
• Diversidade de plantas: destaca a basilical ou lonxitudinal que ten unha soa nave con ábsida simple
e cúpula sobre o cruceiro. Pero tamén hai plantas ovais, circulares, etc
• Márcase con énfasis o centro do edificio como lugar destacado
• A fachada aparece integrada co seu arredor –outras edificacións, natureza,etc-.
• Presencia habitual de monumentais escaleiras nas fachadas
– Palacios e residencias civís:
• Usan as plantas cuadradas ou rectangulares abertas a un patio cadrado interior. A veces tamén usan
a planta en forma de H
• Están pechados ao exterior como se fosen fortalezas
• Seguen usando ordes clásicos nas súas columnas, con superposición
• Están integrados no medio con grandes zonas recreativas, xardíns laberínticos e colosais, grandes
paseos, etc...
• Retómase a preocupación polo urbanismo:
– Sixto V: novo plan urbanístico en Roma: abrir rúas, prazas, .... FONTANA
– BERNINI: reorganiza a cidade en función dos lugares sagrados: Praza de San Pedro.
6. Plaza Nabona
.Arquitectura Barroca.
Características Generales
Arte urbano.
Función propagandística
Fusión arquitectura,
Escultura, pintura
Espacio
teatral
Abundancia
decorativa
Planos cambiantes
Efectos claroscuros
Empleo orden
colosal
7. GRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANO
• CARLO MADERNO (1556-1629)
– Fachada da catedral de San Pedro do Vaticano (Roma)
– Fachada da igraxa de Santa Susana (Roma)
• BERNINI (1598 – 1680)
– Baldaquino de San Pedro do Vaticano (Roma)
– Praza de San Pedro do Vaticano (Roma)
– Igrexa de Santo André do Quirinal (Roma)
– Fonte dos Catro Ríos na Praza Nabona (Roma)
– Fachada do palacio Barberini (Roma)
– Igrexa do Castelgandolfo (Roma)
– Escaleira rexia do Vaticano (Roma)
• BORROMINI (1599- 1667)
– San Carlo alle Quattro Fontane (Roma)
– San Ivo della Sapienza (Roma)
– Colegio da Propaganda Fide (Roma)
– Fachada de Sant´Agnese (Roma)
• LONGHENA (1598 – 1682)
– Santa María della Salute (Venecia)
– Palacio Pesaro (venecia)
• OUTROS
– GUARINI (1624- 1683)
– Igrexa de San Lourenzo (Turín)
– Capela do Santo Sudario (Turín)
– Palacio Carignano (Turín)
– JUVARA (1678- 1736)
– Basílica de Superga (Turín)
– SANCTIS (Século XVIII): Escaleira da Praza de España (Roma)
– SALVI (Século XVIII):Fontana de Trevi (Roma)
8. FACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANOFACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANO
• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)
• Fecha: 1607-1612
• Encargada a este autor polo Papa Paulo V
• Este autor rematou esta catedral facendo esta fachada
e o corpo lonxitudinal
• Prolongou a planta de cruz grega polos pés da igrexa
converténdoa en basilical
• Transforma a estructura prevista por Bramante no
século anterior que era circular
• A fachada:
– Orde xigante
– Desenvolvemento horizontal contraresta a verticalidade da
cúpula de Miguel Anxo
– Oculta as capelas saíntes dos muros e as tres naves
– Columnas colosais dentro de nichos
– Ventas curvilíneas e rectilíneas
– Frontón central con ático coronado por estatuas
9. IGREXA DE SANTA SUSANAIGREXA DE SANTA SUSANA
• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)
• Lugar: Roma
• Imita a Igrexa de Gèsu de Giulio Barozzi il Vignola e
Giacomo della Porta(Roma, 1568- 1584)
• Estructura:
– Planta de cruz latina
– Unha soa nave
– Capelas laterais
– Cuberta con bóveda de cañón
– Cruceiro coronado por cúpula
• Fachada:
– Dous corpos enlazados por aletóns
– Marcada horizontalidade que contrata coa verticalidade do
fontón que a corona
– Remates en volutas nos laterais do corpo superior
10. Características propias de BERNINICaracterísticas propias de BERNINI
• Practica tódalas artes
• Búsqueda da grandeza – colosalismo-.
• Preocupación e estudio pola distribución
espacial, de volumes e masas
• Esmerada combinación da arquitectura coa
decoración
• Rica e abundante ornamentación
• Policroma os interiores
• Abusa da superposición de ordes
• Pórticos con columnas coronados con frontóns
partidos ou inacabados nas fachadas
• Uso de plan central
11. BALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANOBALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANO
• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598- 1680)
• Data: 1624-1633
• Lugar: Vaticano (Roma)
• Materiais: bronce, mármore, estuco dourado e madeira
• Encargado polo Papa Urbano VIII
• Arquitectura dentro de un edificio (catedral de San Pedro)
• Mantén as proporcións con respecto ao edificio
• Situado no cruceiro focaliza a tumba de San Pedro
• Conxuga arquitectura, escultura, pintura e decoración
• Contrasta o bronce co que está feito coa mármore de cores dos muros da
igrexa
• Pequeño altar sostido por catro columnas salomónicas, torneadas, en
espiral de capitel composto, base ática e co fuste dividido en tres aneis
• Prima a verticalidade co movemento ascensional das columnas
• Entaboamento curvado sobre volutas encima das columnas e rematado
cun dosel no que abunda a decoración de anxos
• Altar aberto que permite contemplar o resto do edificio
• Decoración: abundan os anxos e as abellas (símbolo do Papa Urbano VIII)
• Remate: Globo terráqueo coronado por unha cruz simboliza o triunfo da fe
católica no mundo frente ás herexías do século anterior
12. Bernini.
Baldaquino de San Pedro
Materiales :
Madera
Estuco dorado
Bronce
mármol
Centraliza espacio del crucero
y focaliza tumba de San Pedro
Al dejar expedito interior
Permite contemplación del entorno.
Juego bicromía: mármol paredes
y bronce baldaquino
Estructura arquitectónica
Pero concepción escultórica
Mantiene proporción
Con el templo (29m. Altura)
Movimiento
ascensional
13. Bernini.
Baldaquino de San Pedro
Podiums de mármol
Con relieves
Columnas
Salomónicas
(espiral)
Base ática
Fuste dividido
Por tres anillos
espiral
Tallos
hojas
menudas
Capitel compuesto
Entablamento
curvo
Abejas.
Símbolo Urbano VIII
Ángeles
Volutas
ascensionales
Remate:
Globo coronado con cruz.
(Triunfo del Catolicismo)
14. Bernini.
Baldaquino de San Pedro
Podiums de mármol
Con relieves
Columnas
Salomónicas
(espiral)
Base ática
Fuste dividido
Por tres anillos
espiral
Tallos
hojas
menudas
Capitel compuesto
Entablamento
curvo
Abejas y soles.
Símbolo Urbano VIII
Ángeles esquinados
con guirnaldas
triunfantes
Volutas
ascensionales
Remate:
Globo coronado con cruz.
(Triunfo del Catolicismo)
Significado:
Continuación Jerusalén
bíblica en la Roma papal
Ángeles del centro
Con atributos de
San pedro (llaves y tiara)
Y San Pablo (espada y libro)
Achaflana pilares del crucero:
1º cuerpo amplios nichos con estatuas.
2º cuerpo hornacinas abalconadas
(enmarcadas entre columnas salomónicas
como reflejo de las que tiene el baldaquino)
con reliquias (lanza, verónica, cruz, cabeza)
15. PRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANOPRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANO
• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598-1680)
• Data: 1656-1667
• Lugar: Vaticano (Roma)
• Gran praza elíptica no exterior da catedral de San Pedro con:
– Dous brazos rectos diverxentes
• unen a igrexa coa praza oval
• crean un espacio trapezoidal na entrada da igrexa
• función: integrar e fusionar a igrexa e a praza oval
– Gran praza oval
• rodeada por columnata colosal
• a columnata ten catro filas de columnas dóricas
• Columnata dividida en tres rúas (calles);a central máis ancha
• Sobre as columnas vai un entaboamento e unha balaustrada que remarcan a
horizontalidade e contrarestan a verticalidade das columnas
• Coronan o conxunto unhas estatuas colosais que potencian verticalidade
• Na praza oval hai múltiples puntos de vista da igrexa
• No centro coloca un grande obelisco flanqueado por dúas fontes
• Forma un espacio aberto á cidade coa que se integra no seu urbanismo
• A súa vez é un espacio cerrado que se vai estreitando para acoller na igrexa aos fieis
• Diferentes alturas ou niveis a medida que avanzamos hacia á igrexa
• Obxectivo: potenciar a cúpula de Miguel Anxo
• Simboloxía: representa á IGREXA CATÓLICA que acolle no seu seno aos fieis por iso a
praza simboliza o abrazo acolledor que se cerra sobre San Pedro –pai da IGREXA-
16. Bernini.
Columnata de San Pedro
Dos brazos rectos
Divergentes.
Espacio trapezoidal
Dos brazos
elípticos
Fusión plaza-basílica
Estaba previsto
Tercer brazo
cierre
Símbolo: Iglesia
Abraza a cristiandad
Objetivo: potenciar
Cúpula de Miguel Ángel
17. Obelisco central
Flanqueado por dos fuentes
Multiplicidad puntos
De observación
Juegos perspectívicos
(intensifica profundidad
de fachada)
Distintos
niveles
Efecto sorpresa
Tras atravesar columnata
Espacio abierto
para integrarse en ciudad
Cerrado para acoger
Callejuelas medievales
Eliminadas en S XX
Para crear gran avenida
19. SANTO ANDRÉ DO QUIRINALSANTO ANDRÉ DO QUIRINAL
• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)
• Data:1658-1670
• Lugar: Roma
• Inspirada no Panteón romano
• Planta:
– ovalada marcada cun pórtico semicircular
• Interior:
– Elíptico
– Con entaboamento
– Altar de grandes dimensións e con columnas
– Todo o interior semella un grande escenario teatral
– Espacio concebido a través de zonas con xogos de luces e sombras
– As capelas teñen claroscuros remarcados
– Cúpula artesonada
– Espacios diáfanos
– Uso de curvas e contracurvas
– No eixe máis curto coloca o altar
• Fachada:
– coronada por volutas e por un frontón triangular roto pola base que acentúa os claroscuros
– flanqueada por muros cóncavos
– enmarcada por pilastras colosais
– estructura adintelada engloba un arco de medio punto ( líneas rectas e curvas potencian o movemento)
– pórtico anteposto:
• Escalinata cónvexa
• Dúas columnas clásicas
• Entaboamento curvo
• Frontón curvo partido cun escudo
20. Bernini.
San Andrea al Quirinale.
Planta
Claridad compositiva
Respeta proporciones
Y reglas.
Espacios
diáfanos
Curvas y
contracurvas
Planta elíptica
En eje más corto
Fachada y altar mayor
21. Bernini.
San Andrea al Quirinale.
Fachada
Fachada saliente flanqueada
por muros cóncavos
Escalinata
convexa
Pórtico
antepuesto
Dos
columnas
Entablamento
curvo
Frontón curvo
Partido con escudo
Enmarcada
Por pilastras
Estructura adintelada
engloba arco de medio punto
Frontón triangular
roto por la base
(claroscuros)
22. Bernini.
San Andrea al Quirinale.
Interior
Luz ventanas y linternas
Llenan de luz iglesiaSuperficies pulidas
Para que luz resbale
Ordenación espacio
Con pilastras corintias
acanaladas
Ondulación
Del muro
Cuatro capillas a
Cada lado de la
Capilla mayor
Coronada capilla mayor
Con frontón curvo partido
Con estatua de San Andrés
Capilla mayor
recibe luz de
una linterna
horadada en su parte
superior
23. Bernini.
San Andrea al Quirinale.
Cubierta
Artesonado hexagonal
(símbolo Urbano VIII)
Esculturas se
integran en
estructura
Profusa
decoración
Articulación de
Cúpula ovalada
en gajos
Pescadores
con atributos
del oficio
(conchas, redes, etc.)
Putti con
guirnaldas
triunfales
Ritmo
serpenteante
de guirnaldas
24. CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINI
• Colaborador pero competidor de Bernini
• Totalmente oposto ao estilo de Bernini
• Búsqueda da fantasía,a imaxinación, o inxenio
• Obras de gran dramatismo e expresividade
• Obsesión polo movemento
• Técnica ansiosa e atormentada
• Inventa elementos novos e formas novas para capiteis ( volutas ao revés)
• Entaboamentos e cornisas ondulados
• Remates e ritmos cóncavos e convexos
• Uso de curvas e contracurvas
• Plantas complexas e xeométricas
• Edificacións de pequeño tamaño e materiais simples e modestos
• Traballa para a igrexa pero non dispón de moitos recursos e apoios
• Transgede as normas das ordes para crear novas proporcións
• Rompe relación estructura e espacio facendo primar á primeira
• Explota ao máximo as posibilidades ilusorias da perspectiva
• Reduce os espacios con xogos de perspectiva
• Abundancia de decoración: querubíns, coroas, pináculos, bóvedas
nervadas, etc...
25. SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANESAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE
• Autor: BORROMINI (1599-1667)
• Data:1634- 1667
• Lugar: Roma
• Planta:
– Ovalada
• Interior:
– Cúpula
• Ovalada
• Artesonada
• Decoración xeométrica en relevo
• De contorno curvilíneo
• Con pendentes
– Curvaturas convexas nas súas catro esquinas
– Entaboamento contornea todo o interior
• Fachada:
– Dinámica
– Movemento ondulante
– Tramos concavos e convexos
– Combina a orde xigante e a orde pequena
– Coronada por elementos en forma de llama que substitúen ao frontón e un medallón
ovalado sostido por anxos
26. Borromini.
San Carlo alle Quattro fontane.
Fachada
Achaflanada Sobresale del
plano de la pared
de la calle.
Orden miguelangelesco
Orden pequeño
y gigante
Superficie
ondulada
Multiplicación de aristas,
Perfiles, resaltes.
(efectos de claroscuros)
Espacios
reducidos
27. Borromini.
San Carlo alle Quattro fontane.
Fachada
Piso
inferior
Laterales
cóncavos
Central
covexo
Piso
superior
Central cóncavo
Con aditamento convexo
Laterales cóncavos
Entablamento interrumpido
por medallón
28. Borromini.
San Carlo alle Quattro fontane.
Plano
Espacio irregular
y reducido
Claustro
Ochavado alargado
Esquinas reemplazadas
Por curvaturas convexas
(más sensación de estrechez)
Dos triángulos equiláteros
unidos por la base
Trazado
mixtilíneo
Materiales
pobres
29. Borromini.
San Carlo alle Quattro fontane.
Interior
Articulación 16 columnas
de orden gigante muy
salientes, deliberadamente
desproporcionadas
Entablamento mixtilíneo
muy grueso que crea barrera
horizontal y obliga a seguir
perímetro de la iglesia
Bóveda con casetones
en perspectiva
(aumenta profundidad)
Frontón
Con base curvada
Rompe normas
y proporciones
Hornacinas
Rectas y curvas
30. Borromini.
San Carlo alle Quattro fontane.
Bóveda
Casetones de
hexágonos,octógonos
y cruces.Techumbre
Animada por formas
curvas
Cuerpo intermedio de
arcos de medio
punto y pechinas
Casetones disminuyen
de tamaño según
leyes de perspectiva.
Ventanas semiocultas
apariencia de flotar
31. SAN´IVO DELLA SAPIENZASAN´IVO DELLA SAPIENZA
• Autor: BORROMINIBORROMINI (1599-1667)
• Data: 1642- 1660
• Lugar: Roma
• Planta:
– Hexágono rodeado por seis lóbulos
– Entre as arestas dun lóbulo e outro hai pilastras
– Forma de estrela mixtilínea
– Alternan líneas rectas con otras cóncavas e convexas
• Fachada:
– Cúpula envolta por un tambor lobulado con pilastras , arcos,
claroscuros e iluminacións
– Sobre o tambor emerxe unha lanterna alta de ritmo rotatorio
– Líneas curvas esaxeradas
• Interior:
– Entaboamento coa mesma forma ca planta
– Encima do taboamento descansa a cúpula
– Cúpula vai disminuíndo ata á linterna que a corona
32. Borromini.
Sant´ Ivo alla sapienza .
Planta
1º)Dos triángulos equiláteros
entrelazados
2º El cruce crea
un hexágono
3º) Añadido de lóbulos
Cóncavos y convexos
4º) Pilastras en
Aristas entre lóbulos
5º) Resultado:
Estrella seis
puntas redondeadas1
2 6
3
4
5
33. Borromini.
Sant´ Ivo alla sapienza .
Fachada
Piso inferior
cóncavo
Piso superior
convexo
Linterna
helicoidal
34. Borromini.
Sant´ Ivo alla sapienza .
Interior
Muros mixtilíneos
Pilastras en aristas
Se prolonga trazado mixtilíneo
a bóveda
Terminación bóveda
En linterna circular
Excesiva compartimentación
36. CARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANOCARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANO
• Século XVII
• Centro: Roma
• Materiais: bronce e mármore
• Expresa paixóns da alma
• Propaganda da fe católica
• Abundancia de temas relixiosos
• Hai tamén en menor número temas mitolóxicos,retratos, paisaxes, ..
• Tendencia ao movemento dos corpos (en acción)
• Panos que flotan
• Composicións en aspa
• Xesticulación expresiva de brazos e mans
• Representacións escenográficas e dramáticas
• Movementos de rotación nas figuras
• Uso da figura serpentinata
• Xogos de luces e sombras
• Búscase o naturalismo
• Preocupación polas calidades e as texturas da carne, dos panos,
teas...
37. GRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANO
• MADERNO (1576-1636)
– Santa Cecilia (1600)
• MOCHI (1580-1654)
– Estatua de Alejandro Farnese
• BERNINI (1598-1680)
– O rapto de Proserpina (1621-1622)
– Apolo e Dafne (1622-1625)
– David (1619-1624)
– San Longinos(1629-1638)
– Sepulcro de Urbano VIII
– Fonte dos catro ríos na praza Narbona
– Éxtase de Santa Teresa (1647-1652)
– Retratos varios : busto de Luis XIV
• ALGARDI (1595-1654)
– Sepulcro de León XI
– Degollación de San Paulo(1641-1647)
– Estatua de Inocencio X (1650)
38. SANTA CECILIASANTA CECILIA
• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1576-1636)
• Data: 1600
• Lugar: Roma
• Corpo incorrupto da santa
• Tal e como se atopou
• Volta contra o chan
• Co pescozo cortado
39. ESTATUA DE ALEXANDRO FARNESEESTATUA DE ALEXANDRO FARNESE
• Autor: MOCHIMOCHI (1580-1654)
• Lugar: Roma
• Monumentalidade clásica
• Xogo de planos pictóricos
• Movemento
• Claroscuro
• Antirrenacentista
40. CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINI
• Artista de gran actividade
• Considerable producción de esculturas
• Mezcla técnica e fantasía
• Formación manierista tardía
• Dirixe a ollada á escultura helenística
• Só colle o sentido do tráxico, do expresivo e do dinámico
• Variedade de tipoloxías escultóricas
• Etapas:
– 1ª : ata 1620
• Traballa co seu pai
• Segue estilo manierista tardío
• Figuras combatendo
• En pleno movemento
• Gran forza expresiva
• Iconografía mitolóxica e bíblica
• Obras: O rapto de Proserpina. Apolo e Dafne, David
– 2ª : de 1620 ata 1625
• Etapa ligada á produccións para a Igrexa
• Mesmas características e técnicas que na etapa anterior
• Acentúa a expresividade e o movemento
• Obras: Sepulcro de Urbano VIII, Fonte dos Catro Rios na praza Nabona, Éxtase de Santa Teresa,etc
– 3ª : de 1625 ata 1680
• Abundan os retratos (pero non son exclusivos desta etapa)
• Búsqueda do naturalismo
• Preocupación pola psicoloxía
• Obras: busto do Cardenal Borghese, retrato de Inocencio X
41. RAPTO DE PROSERPINARAPTO DE PROSERPINA
• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)
• Data: 1621-1622
• Lugar:Roma
• Material: mármore
• Captación de un momento de tensión e loita con movemento e
gran dinamismo
• Momentos dramáticos e expresivos acentuados
• Búsqueda da análise psicolóxica
• Teatralidade
• Línea serpentinata
• Abandono do concepto de bloque único
• Virtuosismo técnico e perfección técnica
• Líneas abertas
• Composicións abertas e movidas
• Composición en aspa e diagonal
• Roupaxes e cabelos quebrados e ampulosos
42. Bernini
Rapto de Proserpina.
Características generales
Abandono del
concepto de
bloque único
Materiales nobles
(bronce y mármol)
Composiciones abiertas
y movidas
Momentos drámaticos
y expresivos
( teatralidad)
Captación del
instante
Ropajes y cabellos
Ampulosos, quebrados
Virtuosismo
técnico
Línea
serpentinata
43. APOLO E DAFNEAPOLO E DAFNE
• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)
• Data:1622-1625
• Lugar:Roma
• Material: mármore
• Captación de un momento de loita e
movemento
• Tensión e dramatismo
• Análise psicolóxica das personaxes
• Composición en diagonal e aspa
• Contraste superficies lisas das figuras coas
superficies hirsutas e rugosas das ramas e
follas
• Perfección e virtuosismo técnico
• Búsqueda da beleza ideal
44. Bernini
Apolo y Dafne
Obra periodo juvenil
Perfección
técnica
Composición en
diagonal y aspa
Contraste superficie pulida
de la piel y formas hirsutas de ramas
Análisis psicológico
de personajes
Líneas
abiertas
Búsqueda de
belleza ideal
45. DAVIDDAVID
• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)
• Data:1619-1624
• Lugar: Roma
• Material: mármore
• Figura en movemento
• Composición en aspa
• Forza dinámica
• Músculos ríxidos
• Gran forza expresiva: entrecello e boca
apretados
• Línea serpentinata
47. SAN LONGINOSSAN LONGINOS
• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)
• Data:1629-1638
• Lugar: Roma
• Material: mármore
• Tamaño superior ao normal
• Actitude grandilocuente
• Líneas de forza expansiva na posición dos brazos
• Fusión co medio ambiente que o rodea.
• Importancia do marco arquitectónico: hornacina en pilar
achaflanado do cruceiro de San Pedro do Vaticano
• Xogo de luces e sombras:
– rostro,brazos, pernas e peito inundados de luz
– roupaxes, rugosidades cabelos e barba absroven a luz
• Roupaxes ampulosos con múltiples pliegues e curvas
• Claroscuros acentuados que acentúan a expresividade
48. Bernini.
San Longinos
Periodo Alto Barroco
Líneas de fuerza
de brazos expansiva
Ropajes ampulosos
Curvas, múltiples pliegues,
ricos claroscuros
(expresan estado anímico)
Actitud
grandilocuente
Fusión con el ambiente.
Importancia del marco arquitectónico
(hornacina en pilar achaflanado del
crucero de San Pedro de Roma)
Tamaño superior
al normal
Atributos militares
arrojados al suelo
Rostro, brazos, piernas y
pecho inundados de luz.
Cabellos, barba, manto rugosidades
que absorben la luz
49. ÉXTASIS DE SANTA TERESAÉXTASIS DE SANTA TERESA
• Autor: BERNINI (1598-1680)
• Data: 1647-1652
• Lugar: Roma
• Material: mármore e bronce
• Pedestal oculto transformándose en nubes suspendidas
• O anxo bello e asexuado atravesa coa frecha do amor místico a
Santa Teresa
• Contraste actitude pasiva da santa coa acción do anxo
• Gran carga e forza expresiva
• Boca entreaberta, ollos entornados, aletas nariz abertas, corpos
retorcidos,...
• Contacto leve delicado de ambas figuras
• Líneas de composición diagonales e en aspa
• Integrada no medio : aspecto teatral
• Retratos familia Cornaro asisten á acción como a unha
representación no lateral
• Perfecta fusión de arquitectura, escultura e pintura
50. Bernini.
Éxtasis de Santa Teresa.
Periodo medio
Líneas de composición
entrecruzadas
(aspa)
Pedestal oculto al
transformarse en
nubes en suspensión
Ojos entornados,
aletas nariz dilatada,
boca entreabierta
Actitud desmayada
de cuerpo, acentuada
por posición de
manos y pies
Contraste: pesados y quebrados
Pliegues de la Santa y dinámicos
giros de túnica pegada al cuerpo
del ángel.
Bello y asexuado ángel
Flecha del amor
místico
Contraste: actitud pasiva
de la santa frente a
acción del ángel.
Contacto leve y
delicado de ambas
figuras
51. Bernini
Éxtasis de Santa Teresa
Capilla Cornaro
Santa María della Vittoria
Fusión arquitectura, escultura,
Pintura y efectos lumínicos
(concepción teatral)
Concebida como
un cuadro
(visión frontal)
En paredes laterales de capilla
retratos de familia Cornaro
como si estuviesen contemplando
desde palco el milagro
Forma convexa enmarcada
por dos parejas de columnas exentas
rematadas por frontón con tres cúspides
Interior, oculto, un óculo con
frescos y figuras de estuco
de la Gloria. Sólo contemplamos
rayos dorados iluminados
por ventana cenital
con vidrio amarillo
Telas bícromas, muy
movidas cuelgan del palco
Tumbas laterales
convertidas en
palco
53. Bernini.
Fuente de los cuatro ríos.
Periodo medio
Figuras alegóricas
de ríos los cuatro
Continentes conocidos
(Danubio, Nilo, Ganges
y Río de la Plata)
Taza
ovalada
Incorporación
urbanística
en la plaza
Empleo del
agua estática
y dinámica
Contrastes figuras,
animales y rocas
Coronado con
Obelisco egipcio
Con paloma papal
Función
propagandística
(triunfo de la Iglesia
FUENTE DE LOS CUATRO RÍOSFUENTE DE LOS CUATRO RÍOS
54. Bernini.
Periodo medio
Sepulcro y estatua
En bronce
Estatuas alegóricas y
pedestal de mármol
Composición triangular
pero con líneas de
fuerza abiertas
Sepulcro de Urbano VIII.
Frontón curvo partido
Con muerte arrancando
epitafio
Fusión monumento
Conmemorativo-sepulcral
Sudario de
jaspe
Muerte anunciando
fin del tiempo
Puerta a la sacristía.
Simboliza portal
de la muerte
SEPULCRO DE URBANO VIIISEPULCRO DE URBANO VIII
55. Bernini.
Bustos.
Periodo medio
Duque D`EsteLuis XIV
Ropajes flotantes
que envuelven hombros
y hacen menos brusca
transición al pedestal
Contraste cabeza en una dirección
y pliegues del ropaje en la contraria
Mirada por
encima de
espectador
Contraste
armadura y
manto
Profundos
claroscuros Composición más
basada en la diagonal
Composición
más basada
en vertical
y horizontal
Tratamiento
asimétrico
de cabellera
Cierta
idealización
BUSTOSBUSTOS
56. Bernini.
Estatua ecuestre de Constantino.
Periodo medio
Posición en corveta
Composición
diagonal
Cortinaje rosado
asimétrico la
enmarca.
Luz real ilumina
lo que refrena al caballo
y hace mirar al jinete
con mano en dirección
a la luz
Contraste: manto
hacia atrás,
crines y cola
hacia delante
ESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINOESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINO
57. Bernini.
12 ángeles con atributos de la pasión.
Puente Sant`Angello.
Periodo tardío
Busca expresividad
y espiritualidad
El canon se
alarga.Contraposto
inestable
Ropajes
Realzan
Dramatismo
de instrumentos
de la Pasión
ANXOS DE SANT´ANGELLOANXOS DE SANT´ANGELLO
59. CARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANA
• Interés pola expresión
• Dramatismo e forza expresiva
• Búsqueda do movemento
• Gusto polo efectista e aparatoso
• Naturalismo
• Realismo
• Representacións relixiosas
• Destacan glorias celestes (mártires e luz anxélica)
• Luz e contrastes de luces e sombras
• Dominio da perspectiva aérea (atmósfera envolvente dos obxectos)
• Técnicas : óleo, lenzo e fresco
• Hai tres tendencias diferentes:
– Realismo fundado por CARAVAGGIO
– Clasicismo dos CARRACCI
– Pintura decorativa: CORTONA; DEL POZZO
60. Comparación (Wölfflin)
Renacimiento – Barroco
(Perugino: Entrega de las llaves)
Lineal: figuras y objetos
con contornos definidos
Predominio del dibujo
Visión en superficie:
Elementos del cuadro
distribuidos en planos
paralelos al plano
del cuadro
Forma cerrada:
Basada en líneas verticales
y horizontales (composición estática)
establecen los límites del cuadro.
Elementos equilibrados. Simetría
Multiplicidad:
Luz uniforme y difuminada
crea figuras aisladas, de modelado
escultural. La obra es la suma de
todos los elementos independientes
61. Comparación (Wölfflin)
Renacimiento – Barroco
(Rubens: Erección de la cruz )
Forma abierta: predominio de
las diagonales (composición dinámica)
con líneas de fuerza que se prolongan
más allá de los límites del cuadro
Pictórico: color predomina sobre el
dibujo, uniendo las pinceladas unas
figuras con otras apoyadas en el
tratamiento de la luz
Visión en profundidad: predominio
de la diagonal recesiva. Los elementos
de la pintura van en diagonal desde
el primer plano hasta el fondo. No se
trata ya de distribuirlos en planos paralelos
Unidad: La incidencia de la luz
que potencia o margina hace fusionarse los
colores y las formas, dándole aspecto
de pertenecer a un conjunto indisoluble..
62. GRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANO
• Tendencia realista: CARAVAGGIO (1573-1610)
– Descanso na fuxida a Exipto
– Magdalena
– Baco mozo
– Crucifixión de San Pedro
– A conversión de San Paulo
– A morte da Virxe
– O martirio de San Mateo
– A vocación de San Mateo
– O enterro de Cristo
• Tendencia clasicista: ANINIBALE CARRACCI (1560- 1609)
– Fuxida a Exipto
– Frescos da galería do palacio Farnesio (Roma,1597-1604)
• O triunfo de Baco e Ariadna (1599)
• Pintura decorativa:
– CORTONA (1596-1669)
• Bóveda do palacio Barberini –Roma- (1633-1639)
• Estancias do pañacio Pitti –Florencia- (1641-1646)
– ANDREA DEL POZZO (1642-1709)
• O triunfo do Santo Ignacio (1691-1694)
63. TENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIAS
• Renuncia á invención
• Céntrase na realidade
• Uso de luz artificial
• Luz protagonista do cadro
• Acusados contrates de luces e sombras
• Aparición de personaxes reais
• Recurre á vida cotidiana
• Domina nos seus cadros a idea de morte
• Pintura dramática e violenta
• Rexeita o mundo clásico
• Busca un mundo patético e a verdade
• Abundante tenebrismo
• Fases polas que evoluciona:
– Xuvenil: vai ata 1597
• Pintura chea de luz e fondos claros
• Toques de cor e sombras transparentes conviven xuntos
• Obras: Descanso na fuxida a Exipto, Magdalena, Baco mozo
– Madurez: a partir de 1597
• Céntrase na plasticidade da cor
• Uso do tenebrismo
• Único foco de luz
• Ilumina o que lle interesa
• Acusados contrastes entre o iluminado e as sombras
• A luz logra grandes efectos espirituais
• Obras: Crucifixión de San Pedro, Conversión de San Paulo, A morte da Virxe,
Martirio de San Mateo, Vocación de San Mateo, Cea en Emaús, O enterro de
Cristo
64. Baco MozoBaco Mozo
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase xuvenil; antes de 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Uso claroscuros
• Rico colorido
• Calidades matéricas: piel nacarada,
cristal copa transparente,...
• Inicia tema bodegóns
• Tema mitolóxico
65. Caravaggio
Baco
Periodo juvenil
1ª etapa:
rico colorido
1ª etapa:
Desarrolla tema
de bodegones
(objetos adquieren
valor por sí)
1ª etapa:
Tema mitológico
Tratado de modo
Naturalista
(alguien disfrazado
de Baco)
1ª etapa:
Estudio de los
claroscuros
(sienta las bases
de lo que en obras
posteriores será
el tenebrismo)
Calidades matéricas:
piel nacarada, blanco de túnica, copa transparente
66. A cea de EmaúsA cea de Emaús
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase xuvenil; antes de 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Contrastes de cores cálidos e fríos
• Rostro de Xesús imberbe
• Teatralidade(persoaxe da dereita)
• Rostros realistas sen ocultar o feo
• Escorzos pouco pronunciados
• Aparición de bodegón
• Luz de claraboya
• Composición diagonal
• Corpos en posicións complexas
67. Caravaggio
La cena de Emaús
Periodo juvenil
Escorzos
muy pronunciados
Rostro de Jesús
imberbe
Teatralidad
Rostros realistas
sin ocultar lo feo
(modelos personajes
de la calle)
Desequilibrio del plato
Que sobresale
Importancia del
bodegón
Ropajes humildes
del siglo XVII
Luz de claraboya
que prima unas
zonas sobre otras
que quedan
en sombras
Contraste colores
cálidos y fríos
68. A CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDROA CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDRO
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase madurez; posterior a 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo (de grandes proporcións)
• Tema relixioso
• Gran dramatismo
• Composición en aspa complexa
• Contraste cores frías e cálidas
• Tenebrismo
• Claroscuros
• Escorzos
• Corpos en posicións tensas e con gran
expresividade (forza para subir a cruz)
69. Caravaggio
Crucifixión de San Pedro
Periodo maduro
Composición
en aspa
Tenebrismo:
Luz diagonal ilumina
zonas mientras otras
quedan en total
penumbra
Ralentización del
tiempo para hacer
más dramático el
acontecimiento
Pesada subida
del madero
Contraste colores apagados
con colores vivos en
zonas más iluminadas
Obras de
mayor tamaño
2`30 m
1`75 mescorzos
Rostro y cuerpo
realista
70. CONVERSIÓN DE SAN PABLOCONVERSIÓN DE SAN PABLO
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase madura; posterior a 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Dominio gran masa ocre do cabalo
• Personaxe protagonista relegado
• Escorzo violento na figura de San Pablo
• Luz ilumina mans e rostros para acentuar
expresividade
• Teatralidade
• Dramatismo
• Luz celestial – Deus aparecese a Pablo-
• Claroscuros
71. Caravaggio
Conversión de San Pablo
Periodo maduro
Escorzo violento
Luz ilumina rostros
y manos para
acentuar expresividad
Características
generales
Dominio de la inmensa
masa ocre del caballo
Protagonista
relegado
72. A VOCACIÓN DE SAN MATEOA VOCACIÓN DE SAN MATEO
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase madura; posterior a 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Contraste ocos cheos e zona baleiras: personaxes todos
na parte inferior e a superior vacía
• Claroscuros
• Desarrollo escena relixiosa en zona de vida cotidiá
• Anecdótico: ávaro collendo cartos na confusión da
escena
• Teatralidade: Xesús sinalando co dedo e Mateo
sorprendido
• Potenciación de mans e rostros
• Luz natural entra pola ventá e reforza o xesto de Xesús
73. Caravaggio
La vocación de San Mateo
Periodo maduro
3`48 m
3`28
Jesús y San Pedro.
Gesto de Jesús señalando
reforzado por foco de luz
de claraboya.
Desarrollo de escena
religiosa en escenario
de la vida cotidiana
Teatralidad
(San Mateo preguntando
si se refiere a él)
Avaro retirando
el dinero
(anecdótico)
Potenciación de
rostros y manos
Contraste: personajes en
mitad inferior y la superior
queda vacía.
Luz violenta
en diagonal
Personaje de espaldas.
Banqueta en escorzo
74. A MORTE DA VIRXEA MORTE DA VIRXE
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase madura; posterior a 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Fondo: pesado telón de teatro: función de evitar
distracción hacia ó fondo
• Luz: raio que entra por un ángulo e que xerarquiza a
cabeza dos evanxelistas, da Virxe e de Magdalena
• Modelado de corpos –robustos-.
• Dramatismo
• Teatralidade
• Claroscuros
• Composición diagonal
75. Caravaggio
Muerte de la Virgen
Periodo maduro
Virgen María con vientre hinchado,
pies amoratados.
(modelo mujer ahogada en Tíber.
(Monjes Santa Maria della Scala rechazaron
el cuadro)
Cortinaje pesado: a) telón de teatro
b) Elimina cualquier distracción hacia el fondo
,
Rayo de luz
que jerarquiza
(cabeza de apóstoles,
Virgen y María Magdalena)
Color saturado. Más vivos
en personajes principales
Actitudes
dramáticas
Modelado robusto,
casi escultórico
de los cuerpos
Gusto por la pobreza: Virgen acostada
en banco de madera, los apóstoles con ropajes
humildes, desaliñados, descalzos
76. A CABEZA DE XOAN BAUTISTAA CABEZA DE XOAN BAUTISTA
• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)
• Data: fase madura; posterior a 1597
• Lugar: Roma
• Material: lenzo
• Fondo negro
• Contrate lumínico acentuado polo branco do
pano
• Claroscuros
• Teatralidade
• Dramatismo
• Composición en aspa
78. TENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIAS
• Son tres: Agostino, Annibale e Ludovico.
Destaca AnnibaleAnnibale
• Influencia de Tiziano, Miguel Anxo e o Veronés
• Trata temas populares, relixiosos e mitolóxicos
• Rexeita o manierismo
• Adopta debuxo natural
• Retoma o clasicismo renacentista
• Obra de poderosos encadramentos
• Elegancia compositiva
• Rico colorido veneciano
• Obras:
– Bóvedas e galería do Palacio Farnese (1597-1604):
Triunfo de Baco e Ariadna(1599)
– Fuxida a Exipto
80. Anibal Carraci
Galería Farnese
Espacio alargado (20 m)
y estrecho (6 m)
Organización de la
bóveda inspirada
en Capilla Sixtina
En muros laterales
mayor intervención de ayudantes
Temática neoplatónica
de las tres formas
del amor: contemplativo, activo
y el voluptuoso
Divisiones más anchas
o más estrechas siguiendo
un ritmo. Unas veces rompiendo
la bóveda, otras superponiéndose
como si fueran cuadros
trasladados
Arquitecturas fingidas
que prolongan las
reales
Esculturas imitadas
( cariátides, hermes,
medallones)
Rápida sucesión de
Imágenes cambiantes
Composiciones mitológicas
con trasfondo moralizante
81. Anibal Carraci
Hércules en la encrucijada
Bóveda Camerino Farnese
Lienzo encastrado en
el centro de la bóveda
Hércules
vacila
Vicio
(camino placentero)
Virtud
(camino difícil)
Composición
serena y
equilibrada
Representa la
realidad a través
del dibujo
Gusto por temas
mitológicos con mensaje moralizante
Formas bellas
y sensuales
Luz de
poniente
82. Anibal Carraci
Triunfo de Baco y Ariadna
Bóveda Galería Farnese
Alegoría del
tránsito del
amor terrenal
al amor divino.
(Convierte
en constelación
del cielo a
Ariadna)
Sátiro simboliza
amor bestial Venus simboliza
amor humano
Desnudos enlazados
entre sí rezuman
sensualidad
Exaltación
de la alegría
de la vida
Claridad y
monumentalidad
Fusión armónica
Naturaleza y humanidad
Amorcillo con
Corona de estrellas
(conversión en
constelación)