Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
Comunicación oral y escrita en lengua originaria nivel básico aymara 1
1. 1
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
MINISTERIO DE EDUCACIÓN
Cuaderno de Formación Continua
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria Nivel Básico - Aymara 1
(Documento de Trabajo)
Coordinación
Viceministerio de Educación Superior de Formación Profesional
Dirección General de Formación de Maestros
Equipo de Formación Docente Continua
Equipo de Revisión y Dirección
Unidad Especializada de Formación Continua - UNEFCO
Cómo citar este documento:
Ministerio de Educación (2011). Comunicación Oral y Escrita en Lengua
Originaria Nivel Básico - Aymara 1. Cuaderno de Formación Continua.
UNEFCO, Tarija.
La venta de este documento está prohibida. Denuncie al vendedor a la
Dirección General de Formación de Maestros, Tel. 2440815 o a la Unidad
Especializada de Formación Continua, unefco@unefco.edu.bo.
Diseño & Impresión:
Grafika W.L.H. • Telf./Fax: 2235231
www.minedu.gob.bo
www.unefco.edu.bo
Bolivia, julio de 2011
2. 2
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
3. 3
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
ÍNDICE
Presentación
Datos Generales del Cuaderno
-Ubicación del curso en el ciclo ................................................................1
-Objetivo Holístico del Ciclo ......................................................................1
Objetivo Holístico del Curso ....................................................................1
Tema Nº 1:
AYMARA ARUTA ARUNTASISA SUTINAKASA UÑT’AYASIÑA ................. 1
Objetivo del tema ......................................................................................1
1.1. Sapamayni sutisa yuriwisa irnaqäwisa taqiniru uñt’ayañani............1
1.2.- Aymara aruna saranakapa qillqanakapa..........................................1
1.3. Sarnaqäwisata aruskipañani...............................................................1
1.4.- Janchisana sutinakapa unt’añani......................................................1
1.5. Suti lanti sutinchirinaka..................................................................1
1.6 Lurayiri arunaka .................................................................................1
Tema Nº 2:
AYMARA ARUTA JAKHUNAKA ............................................................... 10
Objetivo del tema ......................................................................................10
2.1 Jakhunaka qallantañataki ..................................................................10
Actividades Iniciales ..................................................................................10
2.2.- Jakhunakampi aruskipañani .............................................................10
2.3.- Saminaka ............................................................................................10
2.4 uñt’añani ..............................................................................................10
2.5.- yänakasa juk’ata waljata uñt’añanI..................................................10
Tema Nº 3: WILA MASINAKASATA UKHAMARAKI JIWASAN
ACHUNAKASAUÑT’AÑANI ....................................................................... 13
3.1.- Wila masinaka....................................................................................13
3.2.- Phisna, jathi yänaka.........................................................................13
3.3. Achunakasa uñt’asa ............................................................................13
4. ACTIVIDADES PROPUESTAS ...................................................................13
4.1 YATINTATA ARUNAKA ARSUÑATAKI
Consignas para la etapa de aplicación......................................................13
4.2 Estrategias para la etapa de intercambio de experiencias
(socialización) .............................................................................................13
5. PANQA JISKT´ATANAKA.........................................................................13
Bibliografía consultada............................................................................. 20
4. 4
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
5. 5
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
PRESENTACIÓN
Uno de los factores más importantes para la calidad educativa es el trabajo
de los/as maestros/as: de su compromiso, de su profesionalidad y su
profesionalismo, dependen, en gran medida, el ambiente y los resultados
educativos.
Por ello, el Ministerio de Educación de acuerdo a lo establecido en la
Constitución Política del Estado (Arts. 78, I, II y III; 96, II), la Ley de la
Educación “Avelino Siñani - Elizardo Pérez” y el Sistema Plurinacional de
Formación de Maestros, viene implementando los Itinerarios Formativos
para Maestros/as en forma sistemática y sostenida, para garantizar que
todos los/as educadores del país tengan oportunidades para capacitarse y
actualizarseenformapermanente;estamodalidadformativa-desarrollada
por el propio Ministerio de Educación, mediante la Unidad Especializada
de Formación Continua – UNEFCO (Ex-ISER y Ex- INFOPER)- está enfocada
en la práctica educativa concreta, abordando diversos contenidos:
enfoque del Sistema Educativo Plurinacional, herramientas didácticas,
formación según los niveles y especialidades, y procesos orientados a la
pertinencia cultural y lingüística de la acción educativa.
Los “Cuadernos de Formación Continua” son materiales de apoyo
para cada uno de los cursos y ciclos que desarrollan aspectos teórico –
prácticos relacionados a las temáticas presentadas e incluyen propuestas
de actividades, preguntas y/o ejercicios que ayudarán en el proceso de
asimilación.
Cada Cuaderno de Formación Continua está estructurado en unidades
de trabajo que tienen relación con las sesiones de la etapa presencial;
asimismo, contienen opciones para las consignas de la etapa de
implementación y orientaciones para la etapa de intercambio de
experiencias o socialización.
Sobre la base de estos Documentos de Trabajo (versiones en construcción
colectiva), los facilitadores podrán añadir y/o adecuar contenidos
y estrategias formativas de acuerdo a cada contexto. Invitamos a
facilitadores y participantes de todo el país a contribuir con observaciones
y sugerencias para mejorar y enriquecer posteriores ediciones (unefco@
unefco.edu.bo).
Fernando Carrión J. - Director General UNEFCO
“Compromiso social y vocación de servicio: Maestros forjadores de la
Revolución Educativa”
6. 6
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
7. 1
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
DATOS GENERALES DEL CUADERNO
AYMARA ARU YATIQAÑA
Objetivo Holístico del Ciclo
Aruskipawinakasana, lurawinakasa ukhamaraki lup’iwinakasanwa
aymara aruta arsupxtana ukhamatwa jiwasana arusaru qillqatasaru
uñt’asipxtana, taqini aruskipasipxañasataki.
Practicamos la lengua originaria aymara mediante diálogos en las
actividades y espacios sociales de la vida comunitaria para apropiarnos de
la estructura lingüística básica y el manejo de la oralidad en los diferentes
espacios de interacción.
AYMARA ARSUÑASATAKI
Objetivo Holístico del Curso
Kunaymanallakinakanakusisiñanakanaukhamarakiaruskipawinakasansa
aymara aruta jakawisata arsutapiniwa, lup’iwinakasa qhanstayañatakisa.
Desarrollamos nuestra oralidad de la lengua aymara para comunicarnos
mejor mediante diálogos y compartimos experiencias de vida cotidiana,
para participar a otros nuestras opiniones.
Comunicación
Oral y Escrita en
Lengua Originaria
Aymara - Nivel
Básico
Comunicación Oral y Escrita en Lengua
Originaria Nivel Básico - Aymara 1
Comunicación Oral y Escrita en Lengua
Originaria Nivel Básico - Aymara 2
Comunicación Oral y Escrita en Lengua
Originaria Nivel Básico - Aymara 3
Comunicación Oral y Escrita en Lengua
Originaria Nivel Básico - Aymara 4
CICLO CURSO
8. 2
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
9. 3
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
1.- AYMARA ARUTA ARUNTASISA SUTINAKASA
UÑT’AYASIÑA
Tema Nº 1: Saludándonos nos presentamos
NAYRIRI ARUNAKA UÑT’AÑA
Objetivo del Tema
Utilizamos los saludos y presentaciones en diálogos en y diferentes
actividades para conocernos mejor.
1.1.- SAPAMAYNI SUTISA YURIWISA IRNAQÄWISA TAQINIRU
UÑT’AYAÑANI
jichhaxa sutinakasa arst’asiñani
Nayaxa, Wara Ramos
satŠ twa, Chijcha
aylluna yuriritwa,
Panqara Yati– a utana
yatiqta
10. 4
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
• Aymara arxata taqini aruskipt’apxañani, kawkhata jutirisa, aymara
aruxa kamsañsa munaraki, khitinakasa khitinakana arupasa taqi
ukanakata qhananchapxañani.
1.2.- AYMARA ARUNA SARANAKAPA QILLQANAKAPA.
Aymara aruxa janiwa castilla aru kipkakiti, aymara aruxa pachpa
qillqaniwa janirakiwa ina ukhamaki arsuñakisa.
Consonantes aymaras satawa
Modo de articulación Punto de articulación
bilabial alveolar palatal velar postvelar
OCLUSIVOS
Jasa arsuyirinaka
/Simples
P t k q
Phust’asa arsuyirinaka
/Aspirados
ph th kh qh
Phallayasa arsuyirinaka
/Glotalizados
P’ T’ K’ q’
AFRICADOS
Jasa arsuyirinaka
/Simples
ch
Phust’asa arsuyirinaka
/Aspirados
chh
Phallayasa arsuyirinaka
/Glotalizados
ch’
FHUST’ASA JASA
ARSUYIRINAKA /FRICATIVOS
s j X
Laxrampi arsuyirinaka
/Laterales
l ll
Nasampi arsuyirinaka
/Nasales
m n ñ
Phuqanchiri arunaka /
Semiconsonante
w y
Laxra khatatisa arsuyirinaka
/Vibrante simple
r
KUNKA ARSU /VOCALES i a u
Alargamiento vocálico (¨)
11. 5
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
Qillqanaka yatiqasa arunaka jikikipañani
Taqinisajasatach’amäkisaukaarunaka,qillqanakaarusampijikikipayañani,
walja arunaka arsupxañani, jasata chamakama, ukata tupt’apxañani
kawkirinaksa jasäki ukanaka ukharuxa ch’amäkisa ukanakampi.
Chhijllapxañani jasa arunakxa yaqhachaqaru, chamakisa uka arunakxa
yaqhachaqaru, aski yatiqañatakixa yänaka tantachañani ukatxa
chhijllapxañani jasa jikikipaña sutininakäkisa ukxa yaqhachaqaru ch’ama
jikikipaña sutininakäkisa ukxa yaqhachaqaru
1.3. SARNAQÄWISATA ARUSKIPAÑANI
Jiskt’aña, jaysaña, arst’aña, yatiyaña, yäqasiña kallta arunakampi
aruskipaña yatxatapxañani
ARUSKIPAWI
ROSITA MANUELA
Aski urupana kullaka Aski urupanaya
Kawkirusa saraskta Qhathuruwa sarasktxa
Ukhamaxa laqaki sarama iyawa
jikisiñkama jikisiñkama
• jiwasaxa kipkaki aruskipañani, pani yatiqirinakaru yanayapxañani
• walt’aytanti chamtaytancha uñakipañani
1.4. JANCHISANA SUTINAKAPA UNT’AÑANI
• Ajanu cara
• Laka boca
• Laxra lengua
• p’iqi cabeza
• nasa nariz
• nayra ojo
• jinchu oreja
• kunka cuello
• ampara mano
• kayu pie
• qunquri rodilla
• mujlli codo
• luk’ana dedo
12. 6
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
Aka aruskipawi uñakipañani
JISKHIRI
Akaxa amparati?
Akaxa nasati?
JISA
Jisa ukaxa amparawa
Jisa ukaxa nasawa
JANIWA
janiwa ukaxa
amparäkiti, kayuwa
janiwa ukaxa nasäkiti,
amparawa
• Mayni yatiqirimpi janchichiqanaka uñachayasiñani
1.5. SUTI LANTI SUTINCHIRINAKA
13. 7
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
Jiwasankiwa, nayankiwa, jumankiwa, jupankiwa, sasa unt’añani
Tantachasisina sapamayni yänaka apthapisa ch’axluntasina, sapa mayni
yänakasa sutipa qhananchasina nayankiwa, jumankiwa, jupankiwa,
jiwasankiwa sasina thaqasina katjapxañani.
Kimsakama, akhama sasa aruskipañani
Akaxa isixa nayankiwa akaxa jupankiwa
Aka isixa jupankiwa akaxa jiwasankiwa
Akaxa janiwa nayankiti aka qilqañaxa nayankiwa
Aka pankaxa janiwa jupankiti aka phiskhuñaxa janiwa jipankiti
Khaya utaxa janiwa jiwasankkiti khaya k’añaskuxa janiwa
jiwasankkiti
Yanakasa uñt’askakiñäni
Yänaka mayachañäni
Ukatxa nanakankiwa, jumanakankiwa, jupanakankiwa sasa uñt’añani
14. 8
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
Aruskipaskakiñani
Aka laphixa Janiwa jiwasankitiAka …… Janiwa Jumanakankkiti
Aka …… Janiwa Jupanakanakkiti Aka … …Janiwa
Jiwasankkiti
1.6 LURAYIRI ARUNAKA
Anataña - jugar qillqaña - escribir laruña - reir
Qunuña - silla ullaña - leer saraña - caminar
15. 9
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
Aruskipañani, ukatxa taqini uñachañani
wawaxa anataskiwa wawaxa qunuskiwa
yatichirixa wawanakaruwa qillqaña yatichaski
yatiqiri wawaxa ullaskiwa wank’uxa manq’askiwa
• jiwaskama jisk’t’asipxañani
Qhathuru sarañataki aruskipañani
Aka Jamuqanaka uñxatañäni
16. 10
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
Kuna Yänaksa apansna?
Nayaxa qullqi
apaniristha
Nayaxa awayu
iqaniristha
nayaxa kanasta
wayuniristha
Nayaxa qullqi apantha nayaxa awayu iqantha
nayaxa kanasta
wayuntha
ACTIVIDADES PROPUESTAS
jiskt’anakaru jaysañani
jiskt’iri .............................................................................................................
jaysiri ...............................................................................................................
wawaxa kamachaskisa? .................................................................................
wawaxa ñuñuskiwa …………….....................................................................
wawaxa anataskiti? …………….....................................................................
wawaxa ikiskiti?....…………….........................................................................
wawaxa kunsa muni?..………..........................................................................
• Jichhaxa qutu qutu kikpaki yanañäni
17. 11
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
Tema Nº 2: AYMARA ARUTA JAKHUNAKA
JAKHUÑATAKI
Objetivo del tema
Jakhuwinakampi, saminaka uñt’asa aruskipaskakiñani ukhamata
mayninakampi amuyuna jaqthaptañataki.
Utilizamos números y colores dando respuestas a las diferentes preguntas
según comprender a los demás.
2.1 JAKHUNAKA QALLANTAÑATAKI
Actividades Iniciales
Qawqhanisa yatiña utankasktana khitinakasa chhaqhata masuruxa
qawqhaniyatansa jakthapisiñani.
2.1 Yänaka lakisiñani
Yänaka mayata tunkau jakhunuqañani, ukatxa uchayañani.
Maya 1
Paya 2
Kimsa 3
Pusi 4
Phisqa 5
Suxta 6
Paqalqu 7
Kimsaqallqu 8
Llatunka 9
Tunka 10
21. 15
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
waljati juk’akicha uka uñachayañani
juk’a walja
22. 16
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
23. 17
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
Tema Nº 3: WILA MASINAKASATA UKHAMARAKI
JIWASAN ACHUNAKASA UÑT’AÑANI
WILA MASI UÑT’ASIÑA
Objetivo del tema
Wila masinaka maynita maynita arst’añani qawqha jilanitansa, qawqha
kullakanitansa tayka awkixa kuna lurawinisa taqi unakaukhamaraki
jiwasan achunakasa uñt’añani.
Nombramos los diferentes miembros de la familia, describiendo las
funciones que cumplen los padres y las actividades que realizan en los
diferentes espacios sociales.
WILA MASISA UÑT’AÑA QALLANTAÑANI
Actividades Iníciales
Kuna sutinisa awkisaxa, kuna sutinisa taykasaxa, qawqha jila sulkatansa
kuna sutininakasa taqini maynita maynita art’apxañani.
3.1.- WILA MASINAKA
Awki, tayka, jila, kullaka, jisk’a imilla, jisk’a yuqalla.
jichhaxa mä aruskipawi ist’apxañani mayni jilatawa mä jisk’alalaru
jiskhintaski.
Aski uru churatama jilata? jumatakisa ukhamaraki kullaka
Maya arxayt’itasmati jilata? Jisa kunasa
Qawqha jilanitasa? Kimsa
Kullakamasti? Panini
24. 18
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
Awkimaxa kunansa irnaqi? yatichiriwa
Taykamasti kunsa luri? Nanakaru uñjapxitu, manq’a
phayi, isi t’axsu taqi ukanaka luri
Pay kullaka waliki arxayt’awayista iyawa jilata jikisiñkama
Jichhaxa jiwasaxa kikpaki yanañani
Entre dos demostremos una conversación similar.
3.2.- PHISNA, JATHI YÄNAKA
Phisna jathi
• Jichhaxa taqini yänakasa aptasina sañani jathiti, phisnacha?
Masinakasaru qhananchañani akxa jathiwa jani ukaxa phisnawa sasina
Nayanxa jathiwa………………………………………………….
Nayanxa phisnawa ……………………………………………..
• Jichhaxa aruskipañani
Panqarita: Kunasa jumanxa jathi?
Inti: Nayanxa q’ipijawa jathi
Panqarita: kunasa jumanxa phisna?
Inti: qillqaña laphinaka
Inti: isimaxa jathiti?
Panqarita: janiwa phisnakiwa
• Jiwasa pura jiskt’asiñani jathi yänaka, phisna yänaka aptasina
25. 19
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
3.3. ACHUNAKASA UÑT’ASA
4. ACTIVIDADES PROPUESTAS
• Jichhaxa taqini yänakasa aptasina sañani jathiti, phisnacha?
Nayanxa jathiwa………………………………………………….
Nayanxa phisnawa ……………………………………………..
• Markasana achunakapata sapa mayni arsuñani
Jupha
Jawasa
ch’uqi
Apilla
Qañawa
Ulluku
Tunqu Qalilo
26. 20
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
4.1 YATINTATA ARUNAKA ARSUÑATAKI
Consignas para la etapa de aplicación
Actividad 1: Saludos
• Yatiqiri wawanakaxa aruntasipxphana ukatxa sapa mayni aymara
aruta uñstaphana yatiqiri masinakapampi uñt’asipxañapataki.
• Utjawi taypina taqini aymara aruta aruntasipxañani.
• Entre personas o maestros nos saludamos y presentamos a través de
la lengua originaria Aymara y también dentro la familia podemos
realizar la misma actividad.
• Yatiqiri wawanakaxa kunsa masinakapaxa luraski uka uñtasa
arsupxphan.
• Observamos a nuestros compañeros y expresamos que es lo que hacen
ellos en ese momento ríe, canta, lee todo lo que observa.
• Mä qhathuru uñtasita yanapxphana
Realizamos una dramatización sobre la feria.
Actividad 2: Conocer los números y los colores
•➢ Sapa mayni jakt’apxphana ukata mä jisk’a laphiru jakhuwinakani
qillqt’apxphana ukata sapa mayni masinakaparu jiskhintapxphana.
• Cada uno cuenta los números en el idioma aymara, elaboran lotas con
números y uno por uno muestran y preguntan a sus compañeros.
• Yatiqiri wawanakaxa yänaka jach’ata jisk’aru lakinuqapxana.
• Repartimos nuestras cosas de pequeño a grande
• Yatiqiri wawanakaxa yänaka jach’ata jisk’aru siqisipxphan ukhamata
qawch´apxisa uka uñt´asiñataki
• En grupos diferenciamos los tam,os de nuestros compañeros.
• Mä awayu jannuqasa saminakapa uñichayistphana.
• Que en la familia señalen los colores de un aguayo
Actividad 3: conocer la familia y nuestros productos andinos
•➢ Yatiqirinakaxa wila masi taypinkixa qhitinaksa uka aymara aruta
arsupxphana
• Diferenciamos y nombramos a los miembros de la familia utilizando la
lengua originaria aymara.
• Yatichirija ma qutu wachichphana ukata laphinaku sutinakapa aymara
aruta qillqt´asa ukhamata yatiqiri masipampi aruskipañataki.
• Representamos a una familia en la que están todos los miembros,
hacen carteles con respectivos nombres escritos en aymara.
27. 21
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico Aymara 1
Cuadernos de Formación LOA/1
ESTRATEGIAS PARA LA ETAPA DE INTERCAMBIO DE EXPERIENCIAS
(SOCIALIZACIÓN)
Yatichirixa jupana yatichawi sarapa qhananchi ukatxa tamampiwa
aruskipt´i
Cada maestro presenta la estrategia para aplicar y socializa con el grupo.
Kunaymani lurawinaka uñtasawa wakichawi uñstayi tamankirinakampi
aruskipt´añataki.
Tomando en cuenta diferentes aspectos presenta el trabajo de acuerdo a
su creatividad para socializar con el grupo.
• Qallantawi
introduccion
• Yatichawi amta
Propósito de la enseñanza
• Lurawinaka
• Desarrollo
• Yatiqawi yant´a
Evaluación en el proceso de enseñanza
28. 22
Comunicación Oral y Escrita en Lengua Originaria
Nivel Basico“Aymara ” 1 Aymara aru arsuñani
Cuadernos de Formación LOA/1
PANQA JISKT´ATANAKA
Bibliografía consultada
1. Galdanes, Viviana, Walki, Aida, Gustafson, Bret. Enseñanza de lengua
indígena como lengua materna. La Paz Bolivia: Trrra Nova.
2. Layme, Felix (1995). Aymara qillqaña Yatiqañani. La Paz: Editorial
Industrias offset color.
3. Huanca, Vitaliano y Primitivo Mita (2008). Aymara aru yatiqaña. Lapaz
– Bolivia.
4. Layme, Felix (1995). Aymara qillqaña Yatiqañani. La Paz: Editorial
Industrias offset color.
5. Layme, Felix (2008). Gramática Aymara. La Paz: artes graficas amayta
6. Concejo educativo aymara (2009), Revista Qhanatatayita La Paz: Corase
7. Bertonio P. Ludovico (1993), Transcripción de la lengua aymara. La Paz
creaciones y producciones águila.
8. Gutierrez Pascual (2007) aymara parlasiñani La Paz Editorial LAVADENZ
9. Chavez Gregorio, Chambi Mery, Ajacopa Sotero (2009) Aymara Basico
El Alto La Paz Imprenta offset “GRAFDYL”