Este documento describe cómo los procesos cognitivos y emocionales influyen en el aprendizaje, la conducta y el comportamiento desde una perspectiva cognitivo-emocional. Explica que las emociones se procesan mentalmente y que cuando surgen emociones negativas, se ponen en marcha conductas inconscientes de protección. También analiza cómo detectar dificultades y responder desde esta perspectiva, teniendo en cuenta factores cognitivos y emocionales.
Los procesos cognitivo-emocionales y la inteligencia: una perspectiva integradora
1. Aprendizaxe,
condutas,
comportamento:
Unha resposta dende
a perspectiva
COGNITVIO -
EMOCIONAL
Silvia Folgueira Puente
silviafolgueira@edu.xunta.es
2. 0.-Introdución
1.- Os procesos cognitivo-emocionais dende a Teoría PASS e a
Teoría dos Comportamentos enmascaradores ( os catro procesos
cognitivos e a influencia das emocións no funcionamento “normal”
destes): O MODELO HUMANISTA- ESTRATÉXICO
-Planificación
-Atención -Secuencial
-Simultáneo
2.- Detección de dificultades e resposta dende a perspectiva
anterior:
-Problemas de Atención
-Hábitos e técnicas de estudo
-Condutas e comportamentos disruptivos
Cómo o podemos facer?
3.- A intervención emocional dende o enfoque sistémico
-C@s nen@s
-Coas familias
3. NON ATENDE, AÍNDA QUE
SE LLE INTERESA
SI QUE O FAI!!!! SEMPRE ESTÁ MOLESTANDO,
A SÚA CONDUTA É NEGATIVA,
FAI RUXIDOS, …..!!! Está TOTALMENTE
DESMOTIVADO.
NADA LLE INTERESA!!!!
PELEXASE COS SEUS AMIGOS PEGALLES,INSULTA …..!!!
DOEME A CABEZA…,
DOEME A BARRIGA…,
DOEME UNHA PERNA…
4. “Los adultos piensan que un niño, puesto que
es pequeño, tiene pensamientos pequeños,
temores pequeños, miedos pequeños, dolores
pequeños. Piensan que sus juegos son tonterías,
que sus amigos no son importantes, que la
televisión es una pérdida de tiempo, que las
únicas cosas importantes para un niño son
comer, dormir, ir a la escuela, hacer los
deberes.
En cambio el niño vive experiencias valiosas,
importantes, significativas, como no volverá a
vivir el resto de su vida”
“La soledad del niño”. Francesco Tonucci - 2009
5. En que sentido
son importantes?
O cerebro non é determinante.
-apego
-relacións afectivas de
calidade
-normas e límites claros…
Investigacións realizadas con animais e humanos suxiren que
as influencias do entorno teñen un forte impacto no cerebro,
tanto para BEN, como para MAL, porque se demostrou que
en individuos con predisposición xenética á violencia, o
afecto e o coidado maternos ou de calquera índole na
infancia reducen o risco de que se convirtan en adultos
agresivos.
6. “ Cuando eliminas tus ideas preconcebidas
sobre la inteligencia, puedes empezar a
percibir tus diferentes formas de inteligencia.
Nadie es solo una simple puntuación
intelectual (CI) o una escala lineal. Dos
personas con las mismas calificaciones no
harán las mismas cosas, ni compartirán los
mismos intereses, ni alcanzarán los mismos
logros en la vida”
Ken Robinson (2011): “El elemento”. Páx. 81
7. En que nos basamos para
Howard Gardner:
aplicar isto? Inteligencias multiples
“LA EXPERIENCIA DE APRENDER”- “EL ELEMENTO”- Sir Ken Robinson
Dra. Carme Timoneda (Fundación Experto mundial no
Carme Vidal Xifre de desenvolvemento do potencial
neuropsicopedagoxía) humano
8. “Los tres rasgos que caracterizan la inteligencia humana” (pág
75-80)
1. La inteligencia es extraordinariamente heterogénea. Está
claro que no se limita a la habilidad de hacer razonamientos
verbales y matemáticos. Estas habilidades son importantes,
pero simplemente son una de las formas en las que se expresa
la inteligencia.
2. La inteligencia es muy dinámica. El cerebro humano es muy
interactivo. Cada vez que actuamos, utilizamos múltiples
partes del cerebro-al favorecer nuevas conexiones entre
las cosas- da lugar a verdaderos progresos.
3. La inteligencia es totalmente peculiar. La inteligencia de
cada persona es tan singular como una huella dactilar.
Puede que haya siete, diez o cien formas diferentes pero
cada una las utiliza de forma diferente. Mi perfil de
habilidades consiste eb una combinación de inteligencias
dominantes y latentes distinta de la de otros, las cuales
tienen un perfil totalmente distinto.
9. ¿Qué piensa de la inteligencia?- Páx. 16
La investigación en cuanto la inteligencia se centra en la forma
en que la mente percibe, procesa y almacena la información. En
este modelo, se empieza a entender la inteligencia como
proceso y no como resultado…. La inteligencia es procesamiento
de la información. No se da tanta importancia a los productos
de la inteligencia como al hecho de descubrir la manera en que
el aprendizaje y la resolución de problemas se lleva a cabo.
…Tratamos de una nueva concepción de la inteligencia que pasa
del carácter estático más tradicional a un carácter
completamente dinámico.
Asi pues de entender la inteligencia como una “capacidad”(CI) a
entenderla como el procedimiento que utilizamos para resolver
los problemas.
...la Teoría PASS se incluye dentro de la teoría de las
inteligencias multiples y de Procesamiento de la Información”
12. TEORÍA PASS (Pérez e Timoneda, 1997
DA INTELIXENCIA
(Das, Naglieri, Kirby, 1994)
TEORÍA DOS
COMPORTAMENTOS
ENMASCARADORES
(Pérez e Timoneda, 1999, 2000)
15. Luria (1972)
Segunda
Unidad
Funcional -
Simultáneo y
Secuencial
Primera
Unidad
Funcional - Tercera
Atención Unidad
Funcional
- Planning
Luria, A. R. (1970). The Functional organization of the brain. Scientific
American, 222, 66-78.
16. UNHA
UNHA
MULLER
ANCIÁ
XOVEN
INPUT: PROCESO OUTPUT:
¿Qué ves? COGNITIVO Respuesta
19. Cognitive DN-CAS
Assessment J. P. Das
System Jack A. Naglieri
►Integración de teoría e práctica
►Basada nos procesos cognitivos:
Planificación, Atención, Simultáneo e
Secuencial (PASS)
20.
21.
22. Explica o comportamento das persoas establecendo que as
OS NOSOS ACTOS
emocións procésanse mentalmente, de maneira que cando seESTÁN
producen emocións negativas e, polo tanto, dolorosas, póñense en
BASEADOS NAS NOSAS CREENCIAS
acción condutas INCONSCIENTES NA SÚA ORIXE, que son de
PROTECCIÓN OU DEFENSA diante desta dor psíquica.
E , ÁS VECES, CANDO POÑEMOS EN
MARCHA CONDUTAS DE DEFENSA,
SON FROITO DO MALESTAR
INCONSCIENTE QUE SENTIMOS
Toda creencia ou convicción ten dúas partes interrelacionadas:
DEBIDO Á INSEGURIDADE QUE
-PARTE COGNITIVA: a linguaxe oral ou escrita. Expresa o contido
NOS XERA UNHA BAGAXE DE
razoado da linguaxe
-PARTE EMOCIONAL: limguaxe corporal e paraverbal. Expresa a
CREENCIAS DE IDENTIDADE MOI
convicción de que é realmente así para esa persoa.
NEGATIVAS.
26. Onde se almacenan?
HIPOCAMPO:
AMÍGDALA: almacén de
almacén de memoria memorias
emocional casi maduro conscientes a longo
ao nacer prazo. Maduración a
partir dos 3 anos.
27.
28. CREENCIAS
Quen son?
Como son?
Son capaz de...?
Síntome valorado por...?
Son digno de ser querido... ?
Síntome querido?
.../...
31. Nós que vemos na escola?
Son un mal estudiante
Está TOTALMENTE DESMOTIVADO. NADA LLE
INTERESA!!!!
32. Nós que vemos na escola?
So, meus pais non me
queren
NON ATENDE, AÍNDA QUE SE LLE INTERESA SI
QUE O FAI!!!!
33. Nós que vemos na escola?
SEMPRE ESTÁ MOLESTANDO, A SÚA CONDUTA É
NEGATIVA, FAI RUXIDOS, …..!!!
34. Nós que vemos na escola?
PELEXASE COS SEUS AMIGOS SEMPRE, PEGALLES, …..!!!
35. Nós que vemos na escola?
Na escola todo me sae
mal
DOEME A CABEZA…, DOEME A BARRIGA…, DOEME
UNHA PERNA…
36. Que é unha conduta
enmascaradora, ou de defensa??
É calquera manifestación exterior dun ser
vivo, a partir do que a AMIGDALA
detecta PELIGRO:
Son: AUTOMÁTICAS,
INCONGRUENTES e CHAMAN A
ATENCIÓN
Explicación CONSCIENTE e RAZONABLE
Causa INCONSCIENTE
37. “Su nombre era Carlos, su edad 14, su condición alumno de especial escolarizado en un centro, “atrevido”
para la década de los 90, ubicado en una zona de deprivación sociocultural y acogido voluntariamente a un
proyecto de integración.
Su diagnostico no tiene demasiada importancia, retraso mental, síndrome asocial, quizá hoy sería “Síndrome
de Asperger”, pues por aquel entonces este término a penas era conocido. Sus condiciones de vida
anteriores, incluso en aquel momento podrían ser parte del guión de cualquier película por la que Almodóvar
estaría nominado a Los Oscar… Carlos era muy guapo. Sus ojos de un azul transparente miraban siempre más
allá de lo que miraban los ojos de los demás niños, o quizá era Al contrario… no miraban…
Mi nombre Mª del Mar, mi edad 21, mi condición maestra de apoyo en el mismo centro que Carlos. Decir que
era casi mi primer trabajo es importante… Mi cabeza estaba tan llena de ilusiones como mi corazón, y mis
manos cargadas de tanta inexperiencia como de futuro.
Con Carlos no se puede hacer nada – me dijeron- Ten cuidado. Es violento, arremete, no habla con nadie,
sólo amenaza, no puede entrar en la clase donde el resto de los niños, y durante el recreo hay que vigilarlo. Su
vocabulario es muy agresivo, no sabe leer ni escribir, con su familia no se puede contar (muy duras
circunstancias) y pasa el día aquí en el colegio con otro maestro (hombre) de apoyo…
Pues bien, Carlos y José Luís (su maestro de apoyo), cambiaron mi perspectiva de la escuela, del mundo, de lo
que es educar, de lo absurdo que es un Coeficiente Intelectual y de lo importante que es el Emocional, tanto
en los alumnos como en los maestros…
Por aquel entonces no conocía estos términos, no sabía que era realmente lo que tenía que aprender, pero
hoy, pasado el tiempo, recuerdo as lágrimas de impotencia derramadas durante aquellos años, recuerdo los
abrazos de mi compañero y su apoyo, recuerdo la sonrisa de Carlos para mi, recuerdo sus primeros escritos,
mis partidas de dados con él, sus largas cuentas de dividir (con las que llegó a retarme), recuerdo en definitiva
la
complicidad desde la que los tres (Carlos, José Luís y yo) soñamos al menos durante un tiempo un modelo de
escuela diferente.
Carlos tuvo que marcharse, su madre había muerto, y él casi tenía los 16, cerca de la frontera de Francia
había alguien que prometía protegerlo, y él, con lágrimas, con dolor, aunque los demás pensaran que no, se
fue… Sé
que la “instrucción” que aprendió con nosotros no determinaría su vida, pero también sé que aprender que en
el mundo había alguien a quien le importaba y lo quería, y es cierto, lo queríamos, lo queríamos tal y como
era, si fue importante para él…
El primer día que intenté acercarme a él, corrió al fondo de la clase, lo que decía… mejor… no lo escuché…
El último día nos abrazamos… mientras mi compañero nos observaba desde el fondo del pasillo… Nuestro
38. Han pasado casi 20 años, y
hoy, algo más “leída” que
entonces he descubierto
que a esto, los teóricos lo
llaman INTELIGENCIA
EMOCIONAL,
y que incluso puede
trabajarse, sistematizarse,
programarse y mejorarse…
MAR ROMERA MORON-
Presidenta asociación
39. Cal é a orixe das condutas
anteriores ??
ESTÍMULO INTERPRETACIÓN PROPOSTA DE
INTERVENCIÓN
Interno TEST PSICOMETRICO
Externo
Avalían
Ligado ao o
desenvolveme COGNITIVA
cognitivo
nto d@ nen@ e
EMOCIONAL
Avalían
Ligado ás
experiencias e o
vivencias emocional
CONDUTAS
40. COMPORTAMENTO
S
PLANIFICACIÓN SIMULTÁNEO SECUENCIAL
ENMASCARADORE
S
-Actitude inquieta
-Actitude
agresiva
-Intranquilo e
nervioso
-Mostrarse -Comprender un
-Fai o mínimo
indiferente texto
esforzo
- Descontrolase -Coñece as
-Non sabe qué ten
-Irse so normas de
que hacer
-Vocabulario ortografía
-Comprender un
grosero. -Asimilar
texto -Comprensión
-Intervir en conceptos de
-Organizar o folio. correcta
conversacións gramática
-Esforzarse. -Resolución
para -Significado de
-Actitude frente á de operacións
sentirse palabras que
materia.
importante. non entende
-Resolución de
-Cústalle -Ortografía
41.
42. 1.-Intervención c@
nen@
Centrada nos procesos cognitivos
INTERVENCIÓN COGNITIVA
2.-Intervención coa
familia
3.- Intervención coa
escola
Centrada nos procesos emocionales
INTERVENCIÓN EMOCIONAL
43. I.-Intervención coas familias
Centrada nos procesos emocionales
INTERVENCIÓN EMOCIONAL
PAI- PAI TÉCNICAS DE
NAI
RECURSOS
COMIUNICACIÓN
DIFERENTES
INDIRECTA
NAI
44. II.-Intervención na ESCOLA
Centrada nos procesos emocionales e cognitivos
INTERVENCIÓN EMOCIONAL e COGNITIVA
-ESTIMULACIÓN PROCESO DE PLANIFICACION
-CAMBIO DE VALORACIÓN DAS DIFICULTADES
45.
46. QUE ME
PIDEN??
Centrada nos COMO O
procesos FAGO???
cognitivos
INTERVENCIÓN
COGNITIVA
VOU
BEN???
47. -ESTIMULACIÓN PROCESO DE PLANIFICACION
MEDIACIÓN NAS
APRENDIZAXES
1.- Cómo o fíxeche?
2.- Cómo o poderías facer doutro
xeito?
48. Centrada nos procesos emocionais
INTERVENCIÓN EMOCIONAL
. Empatía
. Creencias
individuais
. Plurales
. Nome da persoa
.
49. Non quero Non quero
falar comunicarme
contigo contigo
Entender
Acompasar
Non xulgar…
50. ACOMPASAR = JUZGAR
EMPATIZAR BO / MALO
COMPRENDER BEN / MAL
51. Nai e fillo
Pai e fillo
Unha forma de traballar a
escoita activa-empática