SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 32
Sutirantikuna = pronombres
• Yo ñuqa
• Tu qam
• El/ella pay
• Nosotros / nosotros ñuqanchik (incluir) / ñuqayku ( 4 excluir ).
(10 runakuna)
• Ustedes qamkuna
• Ellos/ellas paykuna.
Rimachaq = verbo.
• Infinitivo = forma base, ar, er, ir ( jugar, comer, reir, ir)
• Yo juego como voy
• Tu juegas comes vas
• El juegas come va.
• Infinitivo = forma base, ( y )
• (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay, upyay, uyariy)
• Ñuqa (mikhuni) yo como | llamk’ani
• Qam (mikhunki) tu comes llamk’anki
• Pay (mikhun) el come llamk’an
• Ñuqayku (mikhuyku) nosotros comemos llamk’ayku
• Ñuqanchik (mikhunchik) nosotros comemos llamk’anchik
• Qamkuna (mikhunkichik) ustedes comen llamk’ankichik
• Paykuna (mikhunku). Ellos comen Llamk’anku.
“ANTI”
• (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay, upyay,
uyariy)
• 1. ¿ imataTAQ Wasipi ruwanki? = ¿ qué haces en casa?
• Ñuqa Wasipi upyani = yo tomo en casa.
• 2. ¿imatataq Angela WASIPI ruwan? = ¿Qué hace Angela en casa?
• Pay/ Angela wasipi purin. ( puriy = caminar).
• Angela / carla
• TAQ = NO TIEnE TRADUCCION, solo sirve para dar mayor énfasis o intensidad.
• ¿imata = ¿qué?
• Ruway = HACER.
• WASI = CASA. Wasipi = en casa / yachay wasipi = . Iñiy wasipi. Sach’api
• Sufijos = k’askakuna
• Cortapluma = --------------
• Pi = en
Posesivos: pertenencia o relación: obj, lugar, persona,
animales.
• Singular: mi, tu, su,
• Qhichwa: y, yki, n.
• Mankay = mi olla wasiy = mi casa
• Qiruyki = tu vaso jampina wasiyki = tu hospital
• Jamp’aran = su mesa ch’iqa jark’anan = su parque
• Tatay = mi papá misiy = mi gato
• Mamayki = tu mamá allquyki = tu perro
• Awichun = su abuelo pilin = su pato.
• Munasqay
Yawarmasi = familia / posesivos y, yki, n/ pi=en/ taq= 0/ wan = con
• Awichu (jatun tata) awicha (jatun mama)
• Tataykiwan = con tu papá mamanwan = con su mamá .
• Churi hijo (qhari) / ususi hija (warmi)
• Fiorela (mujer) = ñañaywan = con mi hermana (sheril) mujer
• Fiorela (mujer) = turanwan = con su hermano (Aaron) varón (pukllay).
• Isaac (varón) = wawqi (rodrigo) varón
• Isaac (varón) = pana (rebeca) mujer .
• Maqt’ita = adolescente hombre o mujer.
• Señorita = sipaskuna
• Joven = wayna/ waynuchukuna
• Kuraq = mayor.
• Sullk’a = menor.
• Chawpi kaq = el del medio.
• Ojo prender su cámara para revisión de tarea.
• 10 objetos de la casa.
• Fiorela (mujer) = turanwan = con su hermano (Aaron) varón (pukllay)
jugar
• Fiorela /Ella juega = pay pukllan
Fiorela (wasipi) turanwan pukllan. ( = (fiorela juega) (en casa) (con
su hermano).
ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni = yo en mi casa con mi hermana
cocino.
WAWQIKUNAY = HERMANOS
¿Imatataq wasiykipi ruwanki? = ¿Qué haces en tu casa?
ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni, chanta ñuqa wasiypi ñañaywan takini =
yo en mi casa con mi hermana cocino.
Wich’ukuy =
Chanta = después
1.¿Imatataq wasiykipi ruwanki? = ¿Qué haces en tu casa?
ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni, chanta ñuqa wasiypi ñañaywan takini
= yo en mi casa con mi hermana cocino.
Delicia / pay (wayk’uy = cocinar)
2.¿imatataq Delicia wasinpi ruwan?
Pay (wayk’una wasipi) (tatanwan) wayk’un chanta, Delicia wasinpi
mamanwan pukllan.
= ella cocina con su papá en la cocina.
Pi = en / taq = 0 enfatico / wan = con / (y, yki, n)..
Ta = O. DIRECTO, indicar quien realiza la acción.
( fiorela ) Ñuqa (pataskata) piqueta Chicharronta mikhuni = yo como.
marco (misk’i yakuta) (wilalita) (cervezata) (yakuta) aqhata upyan =
marco toma
• (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay,
upyay, uyariy)
• Ruway, qhaway, qillqay, ñawiriy, puriy,.
• Objeto de la casa
• Mankapi = en la olla. Qirupi = en el vaso
• Mankawan = con la olla qiruwan = con el vaso
• Mankata = (la) olla qiruta = (el) vaso.
• 10 objetos de la casa hacerlo ver por su cámara.
• Responder a la pregunta en 3era persona con dos respuestas.
(M. de tiempo) (C.L) (C.C) (c.o.) (c.t.) verbo
• Imatataq p’unchawpi ruwanki? ¿Qué haces en el día? (p’unchaw/ p’unchay = día).
• Ñuqa (wasiypi) (mamaywan) (Paqarinpi) (misk’i q’uni yakuta) upyani.
Ñuqa (wasiypi) (allquywan) (sukhapi) (pukllani).
¿Imatataq jean marco p’unchawpi ruwan?
(pay) (wasinpi) (Chhapu chhapupi) (puñuna wasinta) (pichan). Chanta Jean marco
wasinpi (tatanwan) (sukhapi) (karu qhawanata) qhawan. (P’ichay) (Qhaway)
• Momentos del día
• Chhapu chhapupi = en la madrugada
• Paqarinpi = en la mañana
• Chawpi p’unchawta = a medio día
• Sukhapi /sukhayaypi / en la tarde
• Ch’isipi = en la noche
• Chawpi ch’isita. A media noche.
Activar la cámara para responder.
• ¿imatataq ñañayki p’unchawpi ruwan? Pana.
• ñañay wasiypi mamaywan (Paqarinpi) (wayk’una wasipi) wayk’un
Chanta. maria wasiypi tataywan (Ch’isipi) jamp’arapi parlan.
• Momentos del día
• Chhapu chhapupi = en la madrugada
• Paqarinpi = en la mañana
• Chawpi p’unchawta = a medio día
• Sukhapi /sukhayaypi / en la tarde
• Ch’isipi = en la noche
• Chawpi ch’isita. A media noche.
• ¿Imatataq turayki p’unchawpi ruwan? Wawqi.
Chu. Lo usamos para hacer negación..
• Qillqay = escribir / QillqaQ = ESCRITOR
• Jampiy = curar / JAMPIQ (KAMAYUQ) = MÉDICO
• Takiy = cantar / TAKIQ = CANTANTE.
• WAYK’UY = cocinar / Wayk’uq = chef.
• (Kay = ser/estar)
• + Ñuqa jampiq kani. = yo soy doctor. - Ñuqa mana jampiqchu kani.
• + Ñuqa takiq kani.. Yo soy cantante. - Ñuqa mana takiqchu kani..
• + Ñuqa qillqaq kani. = yo soy escritor - Ñuqa mana qillqaqchu kani
• ¿ takiqchu kanki? ¿Eres cantante? ¿jampiqchu kanki?
• - ari, Ñuqa takiq kani + ari, ñuqa jampiq kani.
• - mana takiqchu kani.. - ñuqa mana jampiqchu kani.
• Imaynalla yachachiq
• 1. ¿imatataq p’unchawpi ruwanki? Con dos respuestas
• ÑUQA (wasiypi) (tataywan) (Chawpi p’unchawta) (wilalita) upyani, chanta
ñuqa wasiypi mamaywan (ch’isipi) piqueta mikhuni.
• 2. ¿imatataq ñañayki p’unchawpi ruwan? (Wawqi)
• 3. imatataq mamayki p’unchawpi ruwan?
• Quyllurchawkama yachachiq.
• 67462332.
K’ayru =
• ¿imatata p’unchawpi ruwanki?
Ñuqa wasiypi tataywan chhapu chhapupi jamp’arapi parlayku
Ñuqa wasiypi tataywan, ñañaywan, mamaywan ima chhapu chhapupi
jamp’arapi parlanchik.
¿imatataq marco Franz Ima p’unchawpi ruwanku?
(pukllay) paykuna (papawki jayt’ana wasipi) ch’isipi papawkiwan pukllanku
Ñuqa + pay = ñuqayku
• Ñuqayku mikhuyku.
• Ñuqanchik mikhunchik.
• Qamkuna mikhunkichik.
• Paykuna mikhunku.
Posesivos plurales
• Wasiy mi casa
• Wasiyki
• Wasin
• ¿imatataq wasiykichikpi ruwankichik?
• Wasiyku nuestr@ casa (ñuqayku) wasiykupi lawata mikhuyku
• Wasinchik nuestr@ casa (ñuqanchik) wasinchikpi papawkiwan pukllanchik.
• Wasiykichik (su casa de ustedes) (qamkuna) wasiykichikpi (karu qhawanata) qhawankichik.
• ¿ imatataq Angela ñañanwan wasinkupi ruwanku?
• Wasinku= (su casa de ell@s ) ( paykuna) wasinkupi / parlanku
• Paykuna wasinkupi tarpunku
• Paykuna wasinkupi pukllanku
• Paykuna wasinkunpi t’aqsanku
• Angela, JHULISA, WALTER, IMA wasinkupi mikhunku.
• JHULISA ANGELA IMA wasinkupi mikhunku.
• 1Objeto de la casa
• 1Lugar
• 1 Componente de la familia
• Conjugarlos con los posesivos plurales.
• Prender su cámara y hacer ver y responder a la pregunta.
Qanchischaw = semana / qanchischaw p’unchakuna
• domingo = sol= ñuqa ñañay ima Intichaw paqarinpi pukllayku.
• ( domingo en la mañana )
• Lunes = luna = (ñuqayku) / (ñañay ñuqa ima) killachaw ch’isipi karu qhawanata qhawayku.
• ( lunes en la noche )
•
• Martes = atichaw Chawpi p’unchawta ( martes a medio dia)
• Miércoles = quyllurchaw
• Jueves= illapachaw chhapu chhapupi. (jueves en la madrugada )
• Viernes= ch’askachaw
• Sabado: k’uychichaw
• ¿imatataq (qanchischawpi) (wasiykichikpi) ruwankichik?
• ñuqa ñañay ima (wasiykupi) Intichaw paqarinpi pukllayku.
• (ñuqayku) / (ñañay ñuqa ima) killachaw ch’isipi karu qhawanata qhawayku.
• ñuqa mamay ima Atichaw chhapu chhapupi (misk’i q’uñi yakuta) ruwayku.
• Chanta / chantapis / ajinamanta / tukunapaq = para terminar /concluir.
• prender su cámara y responder a la pregunta. Y los números del 10 al 20 u
• Yupaykuna Sufijo = yuq = / pertenencia / con
• Juk chunka jukniyuq iskay chunka jukniyuq = 21
• Iskay chunka iskayniyuq iskay chunka iskayniyuq = 22
• Kimsa chunka kimsayuq
• Tawa chunka tawayuq kimsa chunka = 30
• Phichqa chunka phichqayuq pachak 100
• Suqta chunka suqtayuq pachak jukniyuq = 101
• Qanchis chunka qanchisniyuq iskay pachak 200
• Pusaq chunka pusaqniyuq waranqa 1000 (iskay waranqa iskay chunka jukniyuq
• Jisq’un chunka jisq’unniyuq junu 1 000 000.
• Chunka iskay chunka ch’usaq
• ¿MACHKHA WATAYUQ KANKI? 19
• ñuqa Chunka JISQ’UNniyuq kani. 19
• Ñuqa iskay chunka watayuq kani. =20
• 72 21 49 45 qanchis chunka iskayniyuq, iskay chunka jukniyuq, tawa chunka jisq’unniyuq, tawa chunka
phichqayuq.
• 754 822 99 qanchis pachak phichqa chunka tawayuq, pusaq pachak iskay chunka iskayniyuq, jisq’un chunka
jisq’unniyuq.
• 7226 2054 qanchis waranqa iskay pachak iskay chunka suqtayuq, iskay waranqa phichqa chunka tawayuq.
• Parque = chiqa jark’ana
• Iglesia = iñiy wasi
• Floreria = t’ika ranqhana wasi
• Mercado = qhatu.
• 71 43 23 37 = Qanchis chunka jukniyuq, tawa chunka kimsayuq, iskay chunka
kimsayuq, kimsa chunka qanchisniyuq.
• 03 = ch’usaq kimsayuq.
• 519 852 285 297 phichqa pachak chunka jisq’unniyuq, pusaq pachak phihqa
chunka iskayniyuq, iskay pachak pusaq chunka phichqayuq, iskay pachak jisq’un
chunka qanhisniyuq.
• 9864 8747 5 = jisq’un waranqa, pusaq pachak supqta chunka tawayuq. Pusaq
waranqa qanchis pachak tawa chunka qanchisniyuq, phichqa.
• 72 21 49 45 qanchis chunka iskayniyuq, iskay chunka jukniyuq, tawa chunka
jisq’unniyuq, tawa chunka phichqayuq.
• 754 822 99 qanchis pachak phichqa chunka tawayuq, pusaq pachak iskay
chunka iskayniyuq, jisq’un chunka jisq’unniyuq.
• 7226 2054 qanchis waranqa iskay pachak iskay chunka suqtayuq, iskay waranqa
phichqa chunka tawayuq.
• Intiwatana = reloj 24hr. / 60seg
• Hora = phani
• Minuto= chinini
• Segundo = ch’ipi.
• 13:30 = chunka kimsayuq phani, kimsa chunka chininiyuq
Killakunamanta
• Qhaqmiy killa = mes de enero
• Qhapaq inti raymi killa= mes de diciembre
• Libertad ¿ima killapi paqarinki? Paqariy = nacer
• Ñuqa qhaqmiy killapi paqarini.
• Ñuqa (Qhapaq inti raymi killapi) paqarini.
• Libertad:
• Cristian
• ¿Imatataq watapi ruwanki?
• Responder a la pregunta del mes qu nacieron mas los números de celular.
• Delicia
• 2002 /03/ 26 = Cbba.
• ÑUQA iskay waranqa iskayniyuq watapi, (pacha puquy killapi), (iskay
chunka suqtayuq) (p’unchawta), quchapampapi ( (paqarini).
• 1970/06/20 = Tatasi
PAYQA / SILVERIOQA WARANQA jisq’un pachak qanchis chunka watapi,
jawkay kuski killapi, iskay chunka p’unchawta Tatasipi (paqarin).
• Responder la fecha de nacimiento de ustedes y de su papá o mamá.
• ¿Imatataq watapi ruwanki? ¿Qué haces en el año? 4 meses usaremos.
• ñuqa ñañay ima (wasiykupi) (tarpuy killapi) Intichaw paqarinpi pukllayku.
Chanta……………………….. Chantapis…………………… tukunapaq ……………………….
killakuna
• Qhaqmiy killa
• Jatun puquy killa
• Pacha puquy killa
• Ariwaki killa
• Aymuray killa
• Jawkay kuski killa.
• Chakra qunakuy killa
• Chakra yapuy killa
• Tarpuy killa
• Pawqarwara killa
• Aya marq’ay killa
• Qhapaq inti raymi killa

Más contenido relacionado

Último

(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY EMBARAZADA ¿Y AHORA QUÉ? (DOC)
(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY  EMBARAZADA ¿Y AHORA  QUÉ? (DOC)(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY  EMBARAZADA ¿Y AHORA  QUÉ? (DOC)
(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY EMBARAZADA ¿Y AHORA QUÉ? (DOC)
UDMAFyC SECTOR ZARAGOZA II
 
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffccccccSANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
scalderon98
 
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionariaOrganizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
amairanycouoh
 

Último (20)

secreto profesional, tipos de secreto, natural, prometido, confiado
secreto profesional, tipos de secreto, natural, prometido, confiadosecreto profesional, tipos de secreto, natural, prometido, confiado
secreto profesional, tipos de secreto, natural, prometido, confiado
 
Huesos del cuerpo humano--Anatomia.pptx.
Huesos del cuerpo humano--Anatomia.pptx.Huesos del cuerpo humano--Anatomia.pptx.
Huesos del cuerpo humano--Anatomia.pptx.
 
(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY EMBARAZADA ¿Y AHORA QUÉ? (DOC)
(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY  EMBARAZADA ¿Y AHORA  QUÉ? (DOC)(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY  EMBARAZADA ¿Y AHORA  QUÉ? (DOC)
(2024-05-17). DOCTOR, ESTOY EMBARAZADA ¿Y AHORA QUÉ? (DOC)
 
Gonioscopía, historia, tipos, uso conceptos
Gonioscopía, historia, tipos, uso conceptosGonioscopía, historia, tipos, uso conceptos
Gonioscopía, historia, tipos, uso conceptos
 
EMBRIOLOGÍA- LANGMAN 13ºEDICIÓN. Resumen
EMBRIOLOGÍA- LANGMAN 13ºEDICIÓN. ResumenEMBRIOLOGÍA- LANGMAN 13ºEDICIÓN. Resumen
EMBRIOLOGÍA- LANGMAN 13ºEDICIÓN. Resumen
 
NUCLEOS DEL HIPOTALAMO, ANATOMIA Y CONEXIONES
NUCLEOS DEL HIPOTALAMO, ANATOMIA Y CONEXIONESNUCLEOS DEL HIPOTALAMO, ANATOMIA Y CONEXIONES
NUCLEOS DEL HIPOTALAMO, ANATOMIA Y CONEXIONES
 
Barrera hemato-timica y educación de linfocitos T.pptx
Barrera hemato-timica y educación de linfocitos T.pptxBarrera hemato-timica y educación de linfocitos T.pptx
Barrera hemato-timica y educación de linfocitos T.pptx
 
Infografia Enfermeria Profesional Azul.pdf
Infografia Enfermeria Profesional Azul.pdfInfografia Enfermeria Profesional Azul.pdf
Infografia Enfermeria Profesional Azul.pdf
 
generalidades columna vertebral y anatom
generalidades columna vertebral y anatomgeneralidades columna vertebral y anatom
generalidades columna vertebral y anatom
 
INTERVENCIONES PARA LA PROMOCION Y MANTENIMIENTO DE LA SALUD PARA LAS PERSONA...
INTERVENCIONES PARA LA PROMOCION Y MANTENIMIENTO DE LA SALUD PARA LAS PERSONA...INTERVENCIONES PARA LA PROMOCION Y MANTENIMIENTO DE LA SALUD PARA LAS PERSONA...
INTERVENCIONES PARA LA PROMOCION Y MANTENIMIENTO DE LA SALUD PARA LAS PERSONA...
 
Pòster "Exploración de la identidad mediante el collage artístico en grupos t...
Pòster "Exploración de la identidad mediante el collage artístico en grupos t...Pòster "Exploración de la identidad mediante el collage artístico en grupos t...
Pòster "Exploración de la identidad mediante el collage artístico en grupos t...
 
Recurrente y terminal.pptxp concepto de enfermeria
Recurrente y terminal.pptxp concepto de enfermeriaRecurrente y terminal.pptxp concepto de enfermeria
Recurrente y terminal.pptxp concepto de enfermeria
 
Ficha de Apósitos, aplicacion, uso.pptx
Ficha de Apósitos,  aplicacion, uso.pptxFicha de Apósitos,  aplicacion, uso.pptx
Ficha de Apósitos, aplicacion, uso.pptx
 
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffccccccSANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
SANGRE. FISIO MEDICA.pptxcffffffffffcccccc
 
Infecciones de Vias Urinarias mapa mental
Infecciones de Vias Urinarias mapa mentalInfecciones de Vias Urinarias mapa mental
Infecciones de Vias Urinarias mapa mental
 
clase 19 miologia de cabeza (faciales) 2024.pdf
clase 19 miologia  de cabeza (faciales) 2024.pdfclase 19 miologia  de cabeza (faciales) 2024.pdf
clase 19 miologia de cabeza (faciales) 2024.pdf
 
Clasificación de Ictericia, prehepatica, hepatica y posthepatica
Clasificación  de Ictericia, prehepatica, hepatica y posthepaticaClasificación  de Ictericia, prehepatica, hepatica y posthepatica
Clasificación de Ictericia, prehepatica, hepatica y posthepatica
 
Manual de Test de Cumanin en pdf gratis pdf
Manual de Test de Cumanin en pdf gratis pdfManual de Test de Cumanin en pdf gratis pdf
Manual de Test de Cumanin en pdf gratis pdf
 
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionariaOrganizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
Organizadores, inductores, acción hormonal en la formación embrionaria
 
FLUJOGRAMA PROCESO DE FACTURACIÓN EN SERVICIOS DE SALUD.pdf
FLUJOGRAMA PROCESO DE FACTURACIÓN  EN SERVICIOS DE SALUD.pdfFLUJOGRAMA PROCESO DE FACTURACIÓN  EN SERVICIOS DE SALUD.pdf
FLUJOGRAMA PROCESO DE FACTURACIÓN EN SERVICIOS DE SALUD.pdf
 

Destacado

How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
ThinkNow
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Kurio // The Social Media Age(ncy)
 

Destacado (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

quechua 2 Parcial.pptx

  • 1.
  • 2. Sutirantikuna = pronombres • Yo ñuqa • Tu qam • El/ella pay • Nosotros / nosotros ñuqanchik (incluir) / ñuqayku ( 4 excluir ). (10 runakuna) • Ustedes qamkuna • Ellos/ellas paykuna.
  • 3. Rimachaq = verbo. • Infinitivo = forma base, ar, er, ir ( jugar, comer, reir, ir) • Yo juego como voy • Tu juegas comes vas • El juegas come va. • Infinitivo = forma base, ( y ) • (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay, upyay, uyariy) • Ñuqa (mikhuni) yo como | llamk’ani • Qam (mikhunki) tu comes llamk’anki • Pay (mikhun) el come llamk’an • Ñuqayku (mikhuyku) nosotros comemos llamk’ayku • Ñuqanchik (mikhunchik) nosotros comemos llamk’anchik • Qamkuna (mikhunkichik) ustedes comen llamk’ankichik • Paykuna (mikhunku). Ellos comen Llamk’anku.
  • 5. • (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay, upyay, uyariy) • 1. ¿ imataTAQ Wasipi ruwanki? = ¿ qué haces en casa? • Ñuqa Wasipi upyani = yo tomo en casa. • 2. ¿imatataq Angela WASIPI ruwan? = ¿Qué hace Angela en casa? • Pay/ Angela wasipi purin. ( puriy = caminar). • Angela / carla • TAQ = NO TIEnE TRADUCCION, solo sirve para dar mayor énfasis o intensidad. • ¿imata = ¿qué? • Ruway = HACER. • WASI = CASA. Wasipi = en casa / yachay wasipi = . Iñiy wasipi. Sach’api • Sufijos = k’askakuna • Cortapluma = -------------- • Pi = en
  • 6. Posesivos: pertenencia o relación: obj, lugar, persona, animales. • Singular: mi, tu, su, • Qhichwa: y, yki, n. • Mankay = mi olla wasiy = mi casa • Qiruyki = tu vaso jampina wasiyki = tu hospital • Jamp’aran = su mesa ch’iqa jark’anan = su parque • Tatay = mi papá misiy = mi gato • Mamayki = tu mamá allquyki = tu perro • Awichun = su abuelo pilin = su pato. • Munasqay
  • 7. Yawarmasi = familia / posesivos y, yki, n/ pi=en/ taq= 0/ wan = con • Awichu (jatun tata) awicha (jatun mama) • Tataykiwan = con tu papá mamanwan = con su mamá . • Churi hijo (qhari) / ususi hija (warmi) • Fiorela (mujer) = ñañaywan = con mi hermana (sheril) mujer • Fiorela (mujer) = turanwan = con su hermano (Aaron) varón (pukllay). • Isaac (varón) = wawqi (rodrigo) varón • Isaac (varón) = pana (rebeca) mujer . • Maqt’ita = adolescente hombre o mujer. • Señorita = sipaskuna • Joven = wayna/ waynuchukuna • Kuraq = mayor. • Sullk’a = menor. • Chawpi kaq = el del medio.
  • 8. • Ojo prender su cámara para revisión de tarea. • 10 objetos de la casa.
  • 9. • Fiorela (mujer) = turanwan = con su hermano (Aaron) varón (pukllay) jugar • Fiorela /Ella juega = pay pukllan Fiorela (wasipi) turanwan pukllan. ( = (fiorela juega) (en casa) (con su hermano). ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni = yo en mi casa con mi hermana cocino. WAWQIKUNAY = HERMANOS ¿Imatataq wasiykipi ruwanki? = ¿Qué haces en tu casa? ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni, chanta ñuqa wasiypi ñañaywan takini = yo en mi casa con mi hermana cocino. Wich’ukuy = Chanta = después
  • 10.
  • 11.
  • 12. 1.¿Imatataq wasiykipi ruwanki? = ¿Qué haces en tu casa? ñuqa (wasiYpi) ñañaywan wayk’uni, chanta ñuqa wasiypi ñañaywan takini = yo en mi casa con mi hermana cocino. Delicia / pay (wayk’uy = cocinar) 2.¿imatataq Delicia wasinpi ruwan? Pay (wayk’una wasipi) (tatanwan) wayk’un chanta, Delicia wasinpi mamanwan pukllan. = ella cocina con su papá en la cocina. Pi = en / taq = 0 enfatico / wan = con / (y, yki, n).. Ta = O. DIRECTO, indicar quien realiza la acción. ( fiorela ) Ñuqa (pataskata) piqueta Chicharronta mikhuni = yo como. marco (misk’i yakuta) (wilalita) (cervezata) (yakuta) aqhata upyan = marco toma
  • 13. • (( takiy, mikhuy, puñuy, wayk’uy, pichay, t’aqsay, parlay, llamk’ay, pukllay, upyay, uyariy) • Ruway, qhaway, qillqay, ñawiriy, puriy,. • Objeto de la casa • Mankapi = en la olla. Qirupi = en el vaso • Mankawan = con la olla qiruwan = con el vaso • Mankata = (la) olla qiruta = (el) vaso. • 10 objetos de la casa hacerlo ver por su cámara. • Responder a la pregunta en 3era persona con dos respuestas.
  • 14. (M. de tiempo) (C.L) (C.C) (c.o.) (c.t.) verbo • Imatataq p’unchawpi ruwanki? ¿Qué haces en el día? (p’unchaw/ p’unchay = día). • Ñuqa (wasiypi) (mamaywan) (Paqarinpi) (misk’i q’uni yakuta) upyani. Ñuqa (wasiypi) (allquywan) (sukhapi) (pukllani). ¿Imatataq jean marco p’unchawpi ruwan? (pay) (wasinpi) (Chhapu chhapupi) (puñuna wasinta) (pichan). Chanta Jean marco wasinpi (tatanwan) (sukhapi) (karu qhawanata) qhawan. (P’ichay) (Qhaway) • Momentos del día • Chhapu chhapupi = en la madrugada • Paqarinpi = en la mañana • Chawpi p’unchawta = a medio día • Sukhapi /sukhayaypi / en la tarde • Ch’isipi = en la noche • Chawpi ch’isita. A media noche.
  • 15. Activar la cámara para responder. • ¿imatataq ñañayki p’unchawpi ruwan? Pana. • ñañay wasiypi mamaywan (Paqarinpi) (wayk’una wasipi) wayk’un Chanta. maria wasiypi tataywan (Ch’isipi) jamp’arapi parlan. • Momentos del día • Chhapu chhapupi = en la madrugada • Paqarinpi = en la mañana • Chawpi p’unchawta = a medio día • Sukhapi /sukhayaypi / en la tarde • Ch’isipi = en la noche • Chawpi ch’isita. A media noche. • ¿Imatataq turayki p’unchawpi ruwan? Wawqi.
  • 16. Chu. Lo usamos para hacer negación.. • Qillqay = escribir / QillqaQ = ESCRITOR • Jampiy = curar / JAMPIQ (KAMAYUQ) = MÉDICO • Takiy = cantar / TAKIQ = CANTANTE. • WAYK’UY = cocinar / Wayk’uq = chef. • (Kay = ser/estar) • + Ñuqa jampiq kani. = yo soy doctor. - Ñuqa mana jampiqchu kani. • + Ñuqa takiq kani.. Yo soy cantante. - Ñuqa mana takiqchu kani.. • + Ñuqa qillqaq kani. = yo soy escritor - Ñuqa mana qillqaqchu kani • ¿ takiqchu kanki? ¿Eres cantante? ¿jampiqchu kanki? • - ari, Ñuqa takiq kani + ari, ñuqa jampiq kani. • - mana takiqchu kani.. - ñuqa mana jampiqchu kani.
  • 17. • Imaynalla yachachiq • 1. ¿imatataq p’unchawpi ruwanki? Con dos respuestas • ÑUQA (wasiypi) (tataywan) (Chawpi p’unchawta) (wilalita) upyani, chanta ñuqa wasiypi mamaywan (ch’isipi) piqueta mikhuni. • 2. ¿imatataq ñañayki p’unchawpi ruwan? (Wawqi) • 3. imatataq mamayki p’unchawpi ruwan? • Quyllurchawkama yachachiq. • 67462332.
  • 18.
  • 20.
  • 21. • ¿imatata p’unchawpi ruwanki? Ñuqa wasiypi tataywan chhapu chhapupi jamp’arapi parlayku Ñuqa wasiypi tataywan, ñañaywan, mamaywan ima chhapu chhapupi jamp’arapi parlanchik. ¿imatataq marco Franz Ima p’unchawpi ruwanku? (pukllay) paykuna (papawki jayt’ana wasipi) ch’isipi papawkiwan pukllanku Ñuqa + pay = ñuqayku • Ñuqayku mikhuyku. • Ñuqanchik mikhunchik. • Qamkuna mikhunkichik. • Paykuna mikhunku.
  • 22. Posesivos plurales • Wasiy mi casa • Wasiyki • Wasin • ¿imatataq wasiykichikpi ruwankichik? • Wasiyku nuestr@ casa (ñuqayku) wasiykupi lawata mikhuyku • Wasinchik nuestr@ casa (ñuqanchik) wasinchikpi papawkiwan pukllanchik. • Wasiykichik (su casa de ustedes) (qamkuna) wasiykichikpi (karu qhawanata) qhawankichik. • ¿ imatataq Angela ñañanwan wasinkupi ruwanku? • Wasinku= (su casa de ell@s ) ( paykuna) wasinkupi / parlanku • Paykuna wasinkupi tarpunku • Paykuna wasinkupi pukllanku • Paykuna wasinkunpi t’aqsanku • Angela, JHULISA, WALTER, IMA wasinkupi mikhunku. • JHULISA ANGELA IMA wasinkupi mikhunku.
  • 23. • 1Objeto de la casa • 1Lugar • 1 Componente de la familia • Conjugarlos con los posesivos plurales. • Prender su cámara y hacer ver y responder a la pregunta.
  • 24. Qanchischaw = semana / qanchischaw p’unchakuna • domingo = sol= ñuqa ñañay ima Intichaw paqarinpi pukllayku. • ( domingo en la mañana ) • Lunes = luna = (ñuqayku) / (ñañay ñuqa ima) killachaw ch’isipi karu qhawanata qhawayku. • ( lunes en la noche ) • • Martes = atichaw Chawpi p’unchawta ( martes a medio dia) • Miércoles = quyllurchaw • Jueves= illapachaw chhapu chhapupi. (jueves en la madrugada ) • Viernes= ch’askachaw • Sabado: k’uychichaw
  • 25. • ¿imatataq (qanchischawpi) (wasiykichikpi) ruwankichik? • ñuqa ñañay ima (wasiykupi) Intichaw paqarinpi pukllayku. • (ñuqayku) / (ñañay ñuqa ima) killachaw ch’isipi karu qhawanata qhawayku. • ñuqa mamay ima Atichaw chhapu chhapupi (misk’i q’uñi yakuta) ruwayku. • Chanta / chantapis / ajinamanta / tukunapaq = para terminar /concluir. • prender su cámara y responder a la pregunta. Y los números del 10 al 20 u
  • 26. • Yupaykuna Sufijo = yuq = / pertenencia / con • Juk chunka jukniyuq iskay chunka jukniyuq = 21 • Iskay chunka iskayniyuq iskay chunka iskayniyuq = 22 • Kimsa chunka kimsayuq • Tawa chunka tawayuq kimsa chunka = 30 • Phichqa chunka phichqayuq pachak 100 • Suqta chunka suqtayuq pachak jukniyuq = 101 • Qanchis chunka qanchisniyuq iskay pachak 200 • Pusaq chunka pusaqniyuq waranqa 1000 (iskay waranqa iskay chunka jukniyuq • Jisq’un chunka jisq’unniyuq junu 1 000 000. • Chunka iskay chunka ch’usaq • ¿MACHKHA WATAYUQ KANKI? 19 • ñuqa Chunka JISQ’UNniyuq kani. 19 • Ñuqa iskay chunka watayuq kani. =20 • 72 21 49 45 qanchis chunka iskayniyuq, iskay chunka jukniyuq, tawa chunka jisq’unniyuq, tawa chunka phichqayuq. • 754 822 99 qanchis pachak phichqa chunka tawayuq, pusaq pachak iskay chunka iskayniyuq, jisq’un chunka jisq’unniyuq. • 7226 2054 qanchis waranqa iskay pachak iskay chunka suqtayuq, iskay waranqa phichqa chunka tawayuq.
  • 27. • Parque = chiqa jark’ana • Iglesia = iñiy wasi • Floreria = t’ika ranqhana wasi • Mercado = qhatu.
  • 28. • 71 43 23 37 = Qanchis chunka jukniyuq, tawa chunka kimsayuq, iskay chunka kimsayuq, kimsa chunka qanchisniyuq. • 03 = ch’usaq kimsayuq. • 519 852 285 297 phichqa pachak chunka jisq’unniyuq, pusaq pachak phihqa chunka iskayniyuq, iskay pachak pusaq chunka phichqayuq, iskay pachak jisq’un chunka qanhisniyuq. • 9864 8747 5 = jisq’un waranqa, pusaq pachak supqta chunka tawayuq. Pusaq waranqa qanchis pachak tawa chunka qanchisniyuq, phichqa. • 72 21 49 45 qanchis chunka iskayniyuq, iskay chunka jukniyuq, tawa chunka jisq’unniyuq, tawa chunka phichqayuq. • 754 822 99 qanchis pachak phichqa chunka tawayuq, pusaq pachak iskay chunka iskayniyuq, jisq’un chunka jisq’unniyuq. • 7226 2054 qanchis waranqa iskay pachak iskay chunka suqtayuq, iskay waranqa phichqa chunka tawayuq.
  • 29. • Intiwatana = reloj 24hr. / 60seg • Hora = phani • Minuto= chinini • Segundo = ch’ipi. • 13:30 = chunka kimsayuq phani, kimsa chunka chininiyuq
  • 30. Killakunamanta • Qhaqmiy killa = mes de enero • Qhapaq inti raymi killa= mes de diciembre • Libertad ¿ima killapi paqarinki? Paqariy = nacer • Ñuqa qhaqmiy killapi paqarini. • Ñuqa (Qhapaq inti raymi killapi) paqarini. • Libertad: • Cristian • ¿Imatataq watapi ruwanki? • Responder a la pregunta del mes qu nacieron mas los números de celular.
  • 31. • Delicia • 2002 /03/ 26 = Cbba. • ÑUQA iskay waranqa iskayniyuq watapi, (pacha puquy killapi), (iskay chunka suqtayuq) (p’unchawta), quchapampapi ( (paqarini). • 1970/06/20 = Tatasi PAYQA / SILVERIOQA WARANQA jisq’un pachak qanchis chunka watapi, jawkay kuski killapi, iskay chunka p’unchawta Tatasipi (paqarin). • Responder la fecha de nacimiento de ustedes y de su papá o mamá. • ¿Imatataq watapi ruwanki? ¿Qué haces en el año? 4 meses usaremos. • ñuqa ñañay ima (wasiykupi) (tarpuy killapi) Intichaw paqarinpi pukllayku. Chanta……………………….. Chantapis…………………… tukunapaq ……………………….
  • 32. killakuna • Qhaqmiy killa • Jatun puquy killa • Pacha puquy killa • Ariwaki killa • Aymuray killa • Jawkay kuski killa. • Chakra qunakuy killa • Chakra yapuy killa • Tarpuy killa • Pawqarwara killa • Aya marq’ay killa • Qhapaq inti raymi killa