Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
In Novum Testamentum Annotationes Erasmi
1. Grupo HVMANITAS
Biblioteca Pública de León, 23 de octubre 2019
Quibus enim de rebus a Desiderio illo Erasmo edoceamur?
¿Qué podemos aprender de Desiderio Erasmo?
14.
“Una inexplebilis me cupiditas tenet… Libris satiari
nequeo. Libri medullitus delectant, colloquuntur,
consulunt, et viva quadam nobis atque arguta
familiaritate iunguntur”.
Me posee una pasión irreflenable… No puedo saciar
el hambre de libros. Me gustan los libros hasta las
entrañas, conversan conmigo, me aconsejan, y se
unen a mí con una vívida y sugerente familiaridad…
Epistulae Familiares, III, 18
De Petrarchae ingenio, quid
Africa nos doceat…?
15.
“Apud humanistas libri hominum sunt voces”
“Entre los humanistas, los libros son las voces de los
hombres”
(Eugenius Garin)
Epistulae colloquium sunt inter absentes.
Las cartas son el diálogo entre personas ausentes.
Litterae idem significant quam epistulae.
La palabra litterae significa lo mismo que epistula.
De libris apud humanistas
41.
Ex Septuaginta Graeca versio facta est
Latina (inde a saeculo II).
Latinitate vulgari versio facta.
Graeci textus sensus primigenius usque eo
strictissime asservatur, ut Graecitatem
magis quam Latinitatem sapere ea versio
videatur.
Simul ac Nova LATINA VVLGATA usque
ad s. VIII haec versio usa est.
VETVS LATINA
43.
Anno 383 Eusebius HIERONYMVS a Papa
Damaso novam versionem componere iusus est.
De eius operis scopo:
In hoc opere adeundo non in animo habebat
novam versionem eamque elegantissimam ceu
Ciceronianam valde facere, qua omnes quilibet
legentes stuperent, immo vero meliores et
digniores codices secutus, Latinum VETERIS
sermonem quantum poterit emendare et castigare
uno illo servato, ut integritas Graeca non
deleretur.
NOVA VVLGATA
LATINA
45.
Veteres illos theologos,
Origenem, Basilium,
Chrysostomum, Hieronymum cum
hisce recentioribus componat
conferatque: videbit illic aureum
quoddam ire flumen, hic tenues
quosdam rivulos, eosque nec
puros admodum nec suo fonti
respondentes…
DE ECCLESIAE
PATRIBVS
57.
Sophronius Eusebius Hieronymus, lumen patrum
veterum, natus ca. annum 345 in Dalmatia, baptizatus ca.
365 Romae, magistro ei Donatus grammaticus fuit, 373/376
eremita in Syria, 382 secretarius papae Damasi, 386 ex
Roma in Bethlehem migravit, obiit ibi ca. annum 420.
59.
Vivus est enim sermo Dei, et efficax et
penetrabilior omni gladio ancipiti: et
pertingens usque ad divisionem animae ac
spiritus: compagum quoque ac medullarum,
et discretor cogitationum et intentionum
cordis. 13 Et non est ulla creatura invisibilis
in conspectu eius: omnia autem nuda et
aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo.
Ad Hebraeos 4, XII
60.
In principio erat Verbum et Verbum erat
apud Deum et Deus erat Verbum. (...) Et
Verbum caro factum est et habitavit in nobis
et vidimus gloriam eius, gloriam quasi
unigeniti a Patre plenum gratiae et veritatis.
EVANGELIVM SECVNDVM IOANNEM
61.
Et abii ad angelum, dicens ei, ut daret mihi
librum. Et dixit mihi: Accipe librum, et
devora illum: et faciet amaricari ventrem
tuum, sed in ore tuo erit dulce tamquam mel.
Et accepi librum de manu angeli, et devoravi
illum: et erat in ore meo tamquam mel dulce,
et cum devorassem eum, amaricatus est
venter meus: et dixit mihi: Oportet te iterum
prophetare gentibus, et populis, et linguis, et
regibus multis.
APOCALYPSIS IOANNIS
67.
Ego enim non solum fateor, sed libera
voce profiteor, me in interpretatione
Graecorum, absque Scripturis sanctis, ubi
et verborum ordo mysterium est, non
verbum e verbo, sed sensum exprimere de
sensu.
68.
Quod si cui non videtur linguae gratiam
in interpretatione mutari, Homerum ad
verbum exprimat in Latinum. Plus
aliquid dicam: eundem sua in lingua
prosae verbis interpretatur: videbis
ordinem ridiculum, et Poetam
eloquentissimum vix loquentem.
70.
Converti enim ex Atticis duorum
eloquentissimorum nobilissimas
orationes, inter seque contrarias (…) nec
converti ut interpres, sed ut Orator,
sententiis iisdem et earum formis, tam
figuris quam verbis ad nostrum
consuetudinem aptis. In quibus non verbo
pro verbo necesse habui reddere: sed
genus omne verborum vimque servavi.
Non enim me annumerare ea lictori
putavi oportere, sed tamquam appendere.
M. Tullius Cicero
71.
Non sunt [...] in scripturis uerba
simplicia, plurimum in his absconditum
est. Aliud littera, aliud mysticus sermo
significat (ep. 18A,12),
73.
Por ejemplo, la siguiente cita del Salterio Galicano es un verso que
ha sido frecuentemente salmodiado en el Libro de los Salmos
(Salmos 122:6, 121:6 en otras versiones) : Rogate quae ad pacem sunt
Ierusalem, es decir, "rogad a los que están por la paz de Jerusalén".
La Biblia de Jerusalén traduce el mismo texto como "Orad por la paz
en Jerusalén". En la frase en cuestión, que es traducción literal de la
Septuaginta, el antecedente elíptico del pronombre relativo neutro
plural "quae" (que) es complemento directo del verbo principal
"rogate" (rogad, suplicad), al tiempo que el pronombre al que
antecede hace las veces de sujeto de la oración subordinada, cuyo
verbo es "sunt" (son, están). Por otra parte, el traductor se vale de la
expresión ad pacem (literalmente, "hacia la paz") en lugar de la más
idiomática in pace, así como del topónimo Ierusalem, que aparece en
la oración como un nombre propio indeclinable cuya función
gramatical debe inferirse del contexto. Su traducción más plausible
sería, según el sentido de la frase, la del nombre en genitivo ("...de
Jerusalén"), aunque tampoco es desdeñable su análisis como dativo
o, incluso, locativo. La versión de la Vetus Latina procura respetar
el orden y el uso de las palabras del original griego de la
Septuaginta y al hacerlo así está creando un peculiar estilo de latín.
Por contraste, San Jerónimo, en versión posterior sobre textos
originales hebreos, traduce el verso de la cita como "rogate pacem
Ierusalem", es decir, "rogad por la paz de Jerusalén".
75.
Optoque, si fieri potest,
et si adversarii siverint,
Commentarios potius
Scripturarum, quam
Demosthenis et Tullii
Philippicas tibi scribere.
76.
Teipsum intellige. VENERATIONI mihi semper
fuit non verbosa rusticitas, sed sancta simplicitas.
Qui in sermone imitari se dicit Apostolus, prius
imitetur virtutes in vita illorum [a], in quibus
loquendi simplicitatem excusabat sanctimoniae
magnitudo; et syllogismos Aristotelis,
contortaque Chrysippi acumina, resurgens
mortuus confutabat. Caeterum ridiculum, si quis
e nobis manens inter Croesi opes, et Sardanapali
delicias, de sola rusticitate se jactet: QUASI
OMNES latrones, et diversorum criminum rei,
diserti sint: et cruentos gladios, Philosophorum
voluminibus, ac non arborum truncis occulant.
77.
et pastores erant in regione eadem vigilantes et
custodientes vigilias noctis supra gregem suum et ecce
angelus Domini stetit iuxta illos et claritas Dei
circumfulsit illos et timuerunt timore magno.
78.
et pastores erant in regione eadem vigilantes et
custodientes vigilias noctis supra gregem suum et ecce
angelus Domini stetit iuxta illos et claritas Dei
circumfulsit illos et timuerunt timore magno.
97.
De triumpho multis in locis habito
De pugna cum Biblia illa Poliglota
Complutensi
De censura Ecclesiastica
De eius librorum expurgatione
De Desiderii Erasmi librorum
sacrorum receptione
99.
Eduardus Leus (Britannus)
Martinus Dorpius (Batavus)
Henricus Standisch (Britannus)
Iacobus Lopis Stunica (Hispanus)
Sanctius Carranza (Hispanus)
100.
De operis titulo eo
Novi Instrumenti
De illo dicto, quod est:
Et Verbum sermo factum est.
De commate Ioanneo illo.
De Desiderii Erasmi locis
disputandis et reprobandis…
134.
A N T O N ! I N E B R I S S , .>
Exgrarnmatíco rhetorís in Cenplutéfí
Gymnaíío:aK£ proínde Híftorící
Regtj A P O L O G I A
earum rcrum qiKe íllí ; ¿
•obrjduntiir,
J ^ E I V S - D E H A N T O N I I Í H
NebrííT. inQjjínquagínta íacrae fcríptu»
xx locos non yulgariter cnarratos*
Tcrtía Q_uínquagcna.
^ P E I V S D E M A N T O ^
N i l D E D I G I T O R V M
C O R P V T A
T I O N E .
^i? Cum príuilegío.,
va¡P A P V D I N C L Y T A M ¿fés
g a r n a t a h h e n s b
F E B R V A - R I O .
Aelii Antonii
Nebrixensis
APOLOGIA
147.
Eis omnino non assentior,
quibus illetratos et rusticos
homines a litteris sacris
legendis abstinendos esse
volunt…
148.
Me autore libros sacros
legat agricola, legat faber,
legat latomus, legant et
meretrices et lenones, etiam
Turcae illi legant…
149.
An philologos, quos vocant,
adversus theologos suas agere
videremus partes?
Quibus duobus hominum
factionibus sacrae litterae
diversa plane ratione
tractandae sunt.