SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 4
SÍNDROME CONFUSIONAL AGUDO
Adrià Arboix, Eva Altés Vaqués, Carme Roca i Saumell, M. Balcells, Anna Pardo (R1 Servicio de
Medicina Interna-Hospital Universitari Sagrat Cor)


DEFINICIÓN
El síndrome confusional agudo (SCA) es un síndrome orgánico cerebral caracterizado por la aparición
concurrente de trastornos de la conciencia y atención, funciones cognitivas, percepción, pensamiento,
memoria, comportamiento psicomotor, estado afectivo, ciclo vigilia-sueño y sistema neurovegetativo.
Además, debe tener un inicio agudo o subagudo y un curso fluctuante.
Criterios diagnósticos según la OMS:

 Alteración del nivel de conciencia y de la atención (incapacidad en
 dirigir, mantener o cambiar la atención)
 Alteración cognitiva global
 Disminución de memoria inmediata y reciente, relativa preservación de
 memoria remota
 Desorientación en tiempo, espacio y persona
 Pérdida de abstracción y comprensión
 Alteración del lenguaje
 Distorsión perceptiva (ilusiones y alucinaciones)
 Alteraciones psicomotoras (hipo/hiperactividad, incremento del tiempo
 de reacción)
 Alteración del ciclo sueño-vigilia (insomnio, somnolencia diurna,
 ensoñaciones y pesadillas nocturnas)
 Alteraciones emocionales (depresión, apatía, labilidad emocional,
 ansiedad, euforia, irritabilidad)


El SCA tiene una prevalencia global del 0.4% entre los 18-64 años, aunque aumenta al 1.1% por
encima de los 65 años y al 15% en pacientes hospitalizados. La mayoría de afectados (hasta el 65%)
son mayores de 65 años.

ETIOLOGÍA
El problema parece radicar en una disminución global del metabolismo oxidativo encefálico, que
afecta a córtex y estructuras subcorticales que mantienen la conciencia y la atención.
Las causas más frecuentes se pueden englobar en 5 grupos:
    1. Cuadros de abstinencia: por deprivación de alcohol o fármacos hipnótico-sedantes.
    2. Fármacos: antiarrítmicos, anticolinérgicos, antiparkinsonianos, sedantes, antidepresivos,
       corticoides, digital, anticomiciales, antihipertensivos, aminofilina, antibióticos, sales de
       bismuto, cimetidina, ranitidina, indometacina, disulfiram, ciclosporina, interferón, litio,
       salicilatos, ciclosporina, .
    3. Tóxicos: alcohol, cocaína, heroína, fenciclidina, inhalantes con adicción, tóxicos industriales,
       venenos de origen animal y vegetal, monóxido de carbono.
    4. Enfermedades          sistémicas:       alteraciones      hidroelectrolíticas  (deshidratación,
       hipo/hipernatremia, hipo/hipercalcemia), hipoxia, hipercapnia, acidosis o alcalosis,
       endocrinopatías (panhipopituitarismo, hipo/hipertiroidismo, insuficiencia suprarrenal,
       Cushing), hipoglucemia, descompensaciones diabéticas, encefalopatías metabólicas,
       trastornos hematológicos (anemia grave, policitemia, PTT, CID), infecciones sistémicas
       (endocarditis, brucelosis, fiebre tifoidea, legionelosis, ITUs), enfermedad por agentes físicos
       y enfermedades cardiovasculares, defectos nutricionales (tiamina, vitamina B2), porfíria,
       enfermedad de Wilson, enfermedad coronaria, insuficiencia cardiaca, arritmias, TEP,
       hepatopatías, nefropatías, golpe de calor, quemaduras, post-operatorios
    5. Enfermedades neurológicas: trauma craneal, meningoencefalitis, hidrocefalia aguda,
       demencia multiinfarto, estado postcrítico, migraña basilar, ictus, hematoma subdural,
       tumores, abscesos/empiemas cerebrales, enfermedades desmielinizantes, HSA, vasculitis,
encefalopatía hipóxica, parasomnias.
La primera causa reconocida, es la tóxico-metabólica, aunque hay que considerar que, normalmente,
se debe a un problema multicausal, y que hasta un 20% pueden ser de origen idiopático.
Debemos tener en cuenta que, para desarrollar un SCA, típicamente se habla de la existencia
concomitante de alguno de los factores predisponentes reconocidos, como son:
    -   Edad avanzada (> 60 años)
    -   Enfermedad cerebral orgánica previa: deterioro cognitivo (el principal), enfermedad vascular,
        enfermedad de Parkinson
    -   Antecedentes de SCA previo
    -   Factores psicosociales: estrés, depresión, escaso estímulo o apoyo familiar o social,
        residencia en instituciones
    -   Factores relacionados con la hospitalización: entorno desconocido, inmovilización,
        deprivación de sueño, dolor, realización de pruebas diagnósticas, sondaje nasogástrico y
        vesical, deprivación sensorial
    -   Otros: enfermedades graves (Apache < 16), deshidratación/malnutrición, dependencia de
        alcohol/fármacos, defectos sensoriales (visual, auditivo)

DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL
El primer paso es el reconocimiento del SCA, y posteriormente distinguirlo de otros cuadros:
     1. Demencia: es de evolución crónica, instauración progresiva y con un nivel de atención
         normal. La desorientación aparece tardíamente en la evolución de la enfermedad y la
         presencia de alteraciones perceptivas, psicomotoras y del ciclo sueño-vigilia es menos
         constante, los trastornos del lenguaje pueden ser prominentes y el comportamiento suele ser
         desinteresado.
     2. Afasia sensitiva: puede confundirse con el SCA por el trastorno del lenguaje, pero la
         atención y percepción no verbal son normales.
     3. Enfermedades psiquiátricas: siendo la más frecuente la esquizofrenia que se caracteriza por
         el curso insidioso, con ocasionales fases agudas psicóticas y nivel de atención normal.
     4. Amnesia global transitoria: inicio brusco y se autolimita en menos de 24 horas. Existe una
         afectación selectiva de la memoria anterógrada, siendo características las preguntas
         repetitivas y el aspecto de perplejidad del paciente. No existe alteración del nivel de
         conciencia ni de otras esferas cognitivas.

DIAGNÓSTICO ETIOLÓGICO
    1) Anamnesis:
Hay que considerar al SCA como una urgencia médica, ya que no tratarlo aumenta mucho la tasa de
morbi-mortalidad en estos pacientes.
Para completar la anamnesis, nos serviremos de familiares y acompañantes que puedan informarnos.
Se pondrá especial interés en: situación y capacidades antes de iniciar la clínica, el modo de
instauración del cuadro y evolución de éste, ritmo vigilia-sueño, enfermedades sistémicas, uso de
medicamentos, trauma craneal reciente, exposición a tóxicos, malnutrición, alergias, adicción a
drogas.
     2) Exploración física:
Registrar la temperatura, el pulso y la tensión arterial. Debemos tener en cuenta que la fiebre en el
SCA, además de un signo que nos oriente sobre la causa, puede estar causada por la propia
alteración del sistema neurovegetativo.
Exploración física general con auscultación cardiaca, respiratoria, abdominal y neurológica.
Dirigida a obtener signos de enfermedad sistémica, alteraciones focales neurológicas, meningismo,
hipertensión intracraneal, enfermedad cerebrovascular o traumatismo craneal. Otros hallazgos como
temblor, asterixis, mioclonias multifocales, movimientos coreiformes, disartria o inestabilidad en la
marcha son relativamente comunes.
Por último valoraremos las funciones mentales del individuo.




                                                 2
Examen mental básico en el SCA
    1.   Atención
         -   Recitar meses del año o días de la semana en orden inverso
         -   Contar hacia atrás comenzando en 20
         -   Series de letras (avisar cuando se repita una letra determinada)
         -   Deletrear la palabra MUNDO al revés
         -   Palabras que empiecen por una letra determinada
         -   Formación de categorías semánticas (frutas, animales)
    2.   Orientación
         -   Fecha (hora, día, día de la semana, mes, estación del año, año)
         -   País, provincia, ciudad, hospital, piso, habitación
         -   Identificar personas por su nombre o parentesco
    3.   Memoria
         -   Fecha y lugar de nacimiento
         -   ¿Por qué está ingresado?
         -   Recordar números o palabras
    4.   Pensamiento/abstracción
         -   Diferencias (lago-río)
         -   Similitudes (caballo-perro, plátano-naranja)
         -   Interpretación de proverbios
         -   Definición de palabras comunes
         -   Fluidez verbal

    3) Exploraciones complementarias
Pruebas básicas iniciales: hemograma, glucemia capilar, iones, calcio, creatinina, gasometría arterial,
análisis de orina, radiografía de tórax y electrocardiograma.
Pruebas específicas: muestras de sangre y orina para estudios toxicológicos, pruebas de función
hepática, coagulación, cultivos microbiológicos de muestras sospechosas.
Electroencefalograma: es esencial su realización cuando sea posible. El SCA prácticamente siempre
se acompaña de cambios EEG a lo largo de su evolución y, además, algunos patrones son muy
típicos y pueden orientarnos sobre la causa, aunque hay que remarcar que un EEG normal aislado no
descarta un SCA.
TAC craneal: si existe sospecha de proceso expansivo o infeccioso del SNC.
Punción lumbar: si existe sospecha de proceso infeccioso (meningitis o encefalitis) habiendo
descartado antes hipertensión endocraneal.


TRATAMIENTO
    1) Medidas generales:
Control de constantes y mantenimiento: asegurar vía aérea, oxígeno, vía venosa, corrección de la
temperatura, valorar sonda nasogástrica y vesical, suspender fármacos o tóxicos sospechosos de ser
causantes o posibles agravantes.
Contención física si está agitado, habitación bien iluminada, permitir la permanencia de un familiar o
acompañante al lado del paciente, explicar al enfermo todas las maniobras que se le van a practicar.
No utilizar tranquilizantes hasta que no conozcamos el resultado de las exploraciones
complementarias.
    2) Tratamiento etiológico
    3) Tratamiento farmacológico:
a) Dosis inicial de TIAMINA (Benerva®) 100 mg IM si no tenemos acceso a los antecedentes
personales del paciente o ante la mínima sospecha de alcoholismo y/o desnutrición.
b) Agitación psicomotriz con predominio de trastornos psicóticos:
    -     RISPERIDONA: comp. 0,5, 1, 2, 3 mg. Iniciar con 0,25-0,5 mg/12h.
    -    HALOPERIDOL: amp. 5 mg, comp. 10 mg y gotas (10 gotas=1 mg). Administrar 2,5-5 mg IM/
         30’ hasta que ceda (máx. 30-50 mg/día). VO si agitación leve. Pautar la mitad de dosis en
         ancianos.
         Efecto secundario más frecuente: distonía aguda. Si aparece administrar BIPERIDENO
                                                  3
(Akineton®) a dosis de 2-5 mg VO o IM.
c) Agitación psicomotriz no delirante:
- Si leve y colabora: DIAZEPAM (Valium®) 5-20 mg/6h vo o bien perfusión iv lenta de 10-20mg/8h.
- En ancianos y hepatópatas: LORAZEPAM (Orfidal®)1-2 mg/6h
d) Síndrome de abstinencia alcohólica:
CLORMETIAZOL (Distraneurine®): cápsulas de 192 mg. 12 comp. distribuidos en 4 tomas. La
retirada se realiza de forma progresiva en 7-10 días.

Lo más importante en el SCA, cuando nos encontremos con un paciente hospitalizado, es su
prevención, disminuyendo en la medida de lo posible los principales factores de riesgo: deterioro
cognitivo, deprivación del sueño, inmovilización, alteraciones visuales y auditivas, deshidratación, etc.

PRONÓSTICO
El 20% de los SCA tienen una recuperación completa, con una duración media de 1 semana. No
obstante, hay pacientes que desarrollan secuelas cerebrales o, también, algunos que fallecen
(mortalidad 10-65%). Además, la aparición de un síndrome confusional agudo comporta
comorbilidades, como daños neurológicos permanentes, alargamiento de la estancia hospitalaria,
ingreso en residencias o centros especializados, etc.




BIBLIOGRAFÍA
   1. Guía de actuación en la práctica clínica 2009, Hospital Sagrat Cor
   2. J. Tejeiro Martínez y B. Gómez Sereno. Guía diagnóstica y terapéutical de síndrome
       confusional agudo. Rev Clin Esp 2002;202(5):280-8
   3. F. Formiga, E. Marcos, A. Sole, E. Valencia, J. Lora-Tamayo y R. Pujol. Síndrome
       confusional agudo en pacientes ancianos ingresados por patología médica. Rev Clin Esp.
       2005;205(10):484-8)
   4. J. M. Ribera Casado. El síndrome confusional agudo: un «síndrome geriátrico» en alza. Rev
       Clin Esp. 2005;205(10):469-71
   5. J Stephen Huff. Evaluation of abnormal behavior in the emergency department. UpToDate
       2011.
   6. Joseph Francis, Jr, G Bryan Young. Diagnosis of delirium and confusional states. UpToDate
       2011.
   7. Joseph Francis, Jr. Prevention and treatment of delirium and confusional states. UpToDate
       2011.




                                                    4

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Sindrome Confusional Agudo
Sindrome Confusional AgudoSindrome Confusional Agudo
Sindrome Confusional Agudocerebrodeiguana
 
Delirium & demencia geriatria
Delirium & demencia geriatriaDelirium & demencia geriatria
Delirium & demencia geriatriaKenthyaa Nuñez
 
Unidad 9 enfermedades envejecimiento
Unidad 9 enfermedades envejecimientoUnidad 9 enfermedades envejecimiento
Unidad 9 enfermedades envejecimientoRocio Avila Sanchez
 
Síndrome Confusional Agudo
Síndrome Confusional AgudoSíndrome Confusional Agudo
Síndrome Confusional Agudoudmfycdc
 
Estado confusional agudo
Estado confusional agudoEstado confusional agudo
Estado confusional agudoDave Pizarro
 
Síndrome Confusional
Síndrome Confusional  Síndrome Confusional
Síndrome Confusional cursobianualMI
 
Sindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudoSindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudoGeriatriaMx
 
Delirium conf cali 2010 final
Delirium conf cali 2010 finalDelirium conf cali 2010 final
Delirium conf cali 2010 finalIntegrarsalud
 
Tema m.iii 8 estado confusional agudo
Tema m.iii 8 estado confusional agudoTema m.iii 8 estado confusional agudo
Tema m.iii 8 estado confusional agudoCursos Medi Hogar
 
Sindrome confusional agudo 2015
Sindrome confusional agudo 2015Sindrome confusional agudo 2015
Sindrome confusional agudo 2015Sergio Butman
 
Síndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudoSíndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudoJose Amado
 

La actualidad más candente (20)

Sindrome Confusional Agudo
Sindrome Confusional AgudoSindrome Confusional Agudo
Sindrome Confusional Agudo
 
1. sindrome confusional agudo
1. sindrome confusional agudo1. sindrome confusional agudo
1. sindrome confusional agudo
 
Delirium & demencia geriatria
Delirium & demencia geriatriaDelirium & demencia geriatria
Delirium & demencia geriatria
 
Unidad 9 enfermedades envejecimiento
Unidad 9 enfermedades envejecimientoUnidad 9 enfermedades envejecimiento
Unidad 9 enfermedades envejecimiento
 
Síndrome Confusional Agudo
Síndrome Confusional AgudoSíndrome Confusional Agudo
Síndrome Confusional Agudo
 
Estado confusional agudo
Estado confusional agudoEstado confusional agudo
Estado confusional agudo
 
Delirium en el Anciano
Delirium en el AncianoDelirium en el Anciano
Delirium en el Anciano
 
Sindrome confusional agudo (delirium)
Sindrome confusional agudo (delirium)Sindrome confusional agudo (delirium)
Sindrome confusional agudo (delirium)
 
215 - Síndrome confusional agudo (delirium) en el anciano: diagnóstico y manejo
215 - Síndrome confusional agudo (delirium) en el anciano: diagnóstico y manejo 215 - Síndrome confusional agudo (delirium) en el anciano: diagnóstico y manejo
215 - Síndrome confusional agudo (delirium) en el anciano: diagnóstico y manejo
 
Sindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudoSindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudo
 
Síndrome Confusional
Síndrome Confusional  Síndrome Confusional
Síndrome Confusional
 
Sindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudoSindrome confusional agudo
Sindrome confusional agudo
 
Delirium conf cali 2010 final
Delirium conf cali 2010 finalDelirium conf cali 2010 final
Delirium conf cali 2010 final
 
Tema m.iii 8 estado confusional agudo
Tema m.iii 8 estado confusional agudoTema m.iii 8 estado confusional agudo
Tema m.iii 8 estado confusional agudo
 
Síndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudoSíndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudo
 
Síndrome confusional agudo en el anciano
Síndrome confusional agudo en el ancianoSíndrome confusional agudo en el anciano
Síndrome confusional agudo en el anciano
 
Delirium en geriatría
Delirium en geriatríaDelirium en geriatría
Delirium en geriatría
 
Sindrome confusional agudo 2015
Sindrome confusional agudo 2015Sindrome confusional agudo 2015
Sindrome confusional agudo 2015
 
Delirio en el anciano.
Delirio en el anciano.Delirio en el anciano.
Delirio en el anciano.
 
Síndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudoSíndrome confusional agudo
Síndrome confusional agudo
 

Similar a Guia de actuación 2012: Síndrome confusional agudo

Similar a Guia de actuación 2012: Síndrome confusional agudo (20)

Delirio
DelirioDelirio
Delirio
 
Demencia
DemenciaDemencia
Demencia
 
Deteriorio cognitivo neuropsicologia Psicofisiologia
Deteriorio cognitivo  neuropsicologia Psicofisiologia Deteriorio cognitivo  neuropsicologia Psicofisiologia
Deteriorio cognitivo neuropsicologia Psicofisiologia
 
Memoria1
Memoria1Memoria1
Memoria1
 
TRASTORNOS NEUROCOGNITVOS (1).pdf
TRASTORNOS NEUROCOGNITVOS (1).pdfTRASTORNOS NEUROCOGNITVOS (1).pdf
TRASTORNOS NEUROCOGNITVOS (1).pdf
 
Confusion Mental 07
Confusion Mental 07Confusion Mental 07
Confusion Mental 07
 
La Enfermedad Vascular Cerebral (EVC) es una alteración neurológica que se ca...
La Enfermedad Vascular Cerebral (EVC) es una alteración neurológica que se ca...La Enfermedad Vascular Cerebral (EVC) es una alteración neurológica que se ca...
La Enfermedad Vascular Cerebral (EVC) es una alteración neurológica que se ca...
 
Demencias
DemenciasDemencias
Demencias
 
Neuropsychiatric Masquerades Hasta Sifilis Ppt
Neuropsychiatric Masquerades Hasta Sifilis PptNeuropsychiatric Masquerades Hasta Sifilis Ppt
Neuropsychiatric Masquerades Hasta Sifilis Ppt
 
Delirium tremens.ppt
Delirium tremens.pptDelirium tremens.ppt
Delirium tremens.ppt
 
Tema7
Tema7Tema7
Tema7
 
Enfermedad Alzheimer.ppt
Enfermedad Alzheimer.pptEnfermedad Alzheimer.ppt
Enfermedad Alzheimer.ppt
 
Trastorno de la conciencia y coma
Trastorno de la conciencia y comaTrastorno de la conciencia y coma
Trastorno de la conciencia y coma
 
ENFOQUE DEL PACIENTE CON COMA (1).pdf
ENFOQUE DEL PACIENTE CON COMA (1).pdfENFOQUE DEL PACIENTE CON COMA (1).pdf
ENFOQUE DEL PACIENTE CON COMA (1).pdf
 
Confusion y delirio
Confusion y delirio Confusion y delirio
Confusion y delirio
 
Demencias
DemenciasDemencias
Demencias
 
Fisiopatologia del snc
Fisiopatologia del sncFisiopatologia del snc
Fisiopatologia del snc
 
(11-11-14) diagnostico diferencial del mareo (doc)
(11-11-14) diagnostico diferencial del mareo (doc)(11-11-14) diagnostico diferencial del mareo (doc)
(11-11-14) diagnostico diferencial del mareo (doc)
 
Sindrome de Wernicke Korsakof
Sindrome de Wernicke KorsakofSindrome de Wernicke Korsakof
Sindrome de Wernicke Korsakof
 
Coma.pptx
Coma.pptxComa.pptx
Coma.pptx
 

Más de Anna Pardo

Espondilodiscitis per ECN
Espondilodiscitis per ECNEspondilodiscitis per ECN
Espondilodiscitis per ECNAnna Pardo
 
Encefalitis herpètica
Encefalitis herpèticaEncefalitis herpètica
Encefalitis herpèticaAnna Pardo
 
Càncer metastàsic d'origen desconegut
Càncer metastàsic d'origen desconegutCàncer metastàsic d'origen desconegut
Càncer metastàsic d'origen desconegutAnna Pardo
 
Cas crioglobulinèmia
Cas crioglobulinèmiaCas crioglobulinèmia
Cas crioglobulinèmiaAnna Pardo
 
Sarcoma de kaposi
Sarcoma de kaposiSarcoma de kaposi
Sarcoma de kaposiAnna Pardo
 
TBC endobronquial
TBC endobronquialTBC endobronquial
TBC endobronquialAnna Pardo
 
Cas clínic hcp r2
Cas clínic hcp r2Cas clínic hcp r2
Cas clínic hcp r2Anna Pardo
 
Actualización en insuficiencia cardíaca
Actualización en insuficiencia cardíacaActualización en insuficiencia cardíaca
Actualización en insuficiencia cardíacaAnna Pardo
 
Singlot com a presentació atípica d'una pneumònia
Singlot com a presentació atípica d'una pneumòniaSinglot com a presentació atípica d'una pneumònia
Singlot com a presentació atípica d'una pneumòniaAnna Pardo
 
Paciente con artritis + rash cutáneo
Paciente con artritis + rash cutáneoPaciente con artritis + rash cutáneo
Paciente con artritis + rash cutáneoAnna Pardo
 
Sessió Malalties Infeccioses HCP
Sessió Malalties Infeccioses HCPSessió Malalties Infeccioses HCP
Sessió Malalties Infeccioses HCPAnna Pardo
 
Guia de actuación 2012: Síncope
Guia de actuación 2012: SíncopeGuia de actuación 2012: Síncope
Guia de actuación 2012: SíncopeAnna Pardo
 
Guia de actuación 2012: Coma
Guia de actuación 2012: ComaGuia de actuación 2012: Coma
Guia de actuación 2012: ComaAnna Pardo
 
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonar
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonarGuia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonar
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonarAnna Pardo
 
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsCas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsAnna Pardo
 
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsCas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsAnna Pardo
 
Cas clínic ascitis
Cas clínic ascitisCas clínic ascitis
Cas clínic ascitisAnna Pardo
 
Cuartiles dd guión
Cuartiles dd  guión Cuartiles dd  guión
Cuartiles dd guión Anna Pardo
 
Cuartiles dd definitivo 2011
Cuartiles dd definitivo 2011Cuartiles dd definitivo 2011
Cuartiles dd definitivo 2011Anna Pardo
 

Más de Anna Pardo (20)

Espondilodiscitis per ECN
Espondilodiscitis per ECNEspondilodiscitis per ECN
Espondilodiscitis per ECN
 
Encefalitis herpètica
Encefalitis herpèticaEncefalitis herpètica
Encefalitis herpètica
 
Càncer metastàsic d'origen desconegut
Càncer metastàsic d'origen desconegutCàncer metastàsic d'origen desconegut
Càncer metastàsic d'origen desconegut
 
Cas crioglobulinèmia
Cas crioglobulinèmiaCas crioglobulinèmia
Cas crioglobulinèmia
 
Sarcoma de kaposi
Sarcoma de kaposiSarcoma de kaposi
Sarcoma de kaposi
 
TBC endobronquial
TBC endobronquialTBC endobronquial
TBC endobronquial
 
Cas clínic hcp r2
Cas clínic hcp r2Cas clínic hcp r2
Cas clínic hcp r2
 
Actualización en insuficiencia cardíaca
Actualización en insuficiencia cardíacaActualización en insuficiencia cardíaca
Actualización en insuficiencia cardíaca
 
Diapositiva1
Diapositiva1Diapositiva1
Diapositiva1
 
Singlot com a presentació atípica d'una pneumònia
Singlot com a presentació atípica d'una pneumòniaSinglot com a presentació atípica d'una pneumònia
Singlot com a presentació atípica d'una pneumònia
 
Paciente con artritis + rash cutáneo
Paciente con artritis + rash cutáneoPaciente con artritis + rash cutáneo
Paciente con artritis + rash cutáneo
 
Sessió Malalties Infeccioses HCP
Sessió Malalties Infeccioses HCPSessió Malalties Infeccioses HCP
Sessió Malalties Infeccioses HCP
 
Guia de actuación 2012: Síncope
Guia de actuación 2012: SíncopeGuia de actuación 2012: Síncope
Guia de actuación 2012: Síncope
 
Guia de actuación 2012: Coma
Guia de actuación 2012: ComaGuia de actuación 2012: Coma
Guia de actuación 2012: Coma
 
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonar
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonarGuia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonar
Guia de actuación 2012: Tromboembolismo pulmonar
 
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsCas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
 
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimitsCas clínic meningitis en immunodeprimits
Cas clínic meningitis en immunodeprimits
 
Cas clínic ascitis
Cas clínic ascitisCas clínic ascitis
Cas clínic ascitis
 
Cuartiles dd guión
Cuartiles dd  guión Cuartiles dd  guión
Cuartiles dd guión
 
Cuartiles dd definitivo 2011
Cuartiles dd definitivo 2011Cuartiles dd definitivo 2011
Cuartiles dd definitivo 2011
 

Último

Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024
Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024
Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024Miguel Yan Garcia
 
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptx
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptxCLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptx
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptxMairimCampos1
 
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfClase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfgarrotamara01
 
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....kelyacerovaldez
 
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptx
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptxPresentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptx
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptxKatherinnePrezHernnd1
 
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptx
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptxFACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptx
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptxcamilasindicuel
 
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptx
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptxEJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptx
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptxMaria969948
 
Sarampión alerta sanitaria en 2024 México
Sarampión alerta sanitaria en 2024 MéxicoSarampión alerta sanitaria en 2024 México
Sarampión alerta sanitaria en 2024 Méxicoglobuspalido
 
La salud y sus determinantes, mapa conceptual
La salud y sus determinantes, mapa conceptualLa salud y sus determinantes, mapa conceptual
La salud y sus determinantes, mapa conceptualABIGAILESTRELLA8
 
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdf
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdfClase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdf
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdfgarrotamara01
 
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptxBartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx Estefa RM9
 
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdf
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdfCLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdf
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdfdanicanelomasoterapi
 
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptx
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptxEmergencia Neumológica: Crisis asmática.pptx
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptxMediNeumo
 
Pelvis y periné, estructura osea, musculos
Pelvis y periné, estructura osea, musculosPelvis y periné, estructura osea, musculos
Pelvis y periné, estructura osea, musculosElkinJavierSalcedoCo
 
Par craneal 8. nervios craneales.....pdf
Par craneal 8. nervios craneales.....pdfPar craneal 8. nervios craneales.....pdf
Par craneal 8. nervios craneales.....pdf220212253
 
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptx
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptxANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptx
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptxgerenciasalud106
 
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024Miguel Yan Garcia
 
tipos de masajes Ariana, descarga muscular
tipos de masajes Ariana, descarga musculartipos de masajes Ariana, descarga muscular
tipos de masajes Ariana, descarga muscularEsayKceaKim
 
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)UDMAFyC SECTOR ZARAGOZA II
 

Último (20)

Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024
Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024
Sala Situacional Nacional - MINSA Perú 2024
 
Neumonia complicada en niños y pediatria vrs neumonia grave, gérmenes, nuevas...
Neumonia complicada en niños y pediatria vrs neumonia grave, gérmenes, nuevas...Neumonia complicada en niños y pediatria vrs neumonia grave, gérmenes, nuevas...
Neumonia complicada en niños y pediatria vrs neumonia grave, gérmenes, nuevas...
 
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptx
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptxCLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptx
CLASIFICACION DEL RECIEN NACIDO NIÑO.pptx
 
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfClase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
 
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....
fisiologia aparato digestivo-MEDICINA.....
 
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptx
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptxPresentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptx
Presentacion Normativa 147 dENGUE 02 DE AGOSTO 2023.pptx
 
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptx
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptxFACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptx
FACTORES GENETICOS Y AMBIENTALES EN LA GESTACION.pptx
 
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptx
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptxEJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptx
EJERCICIOS DE BUERGUER ALLEN FISIOTERAPIApptx
 
Sarampión alerta sanitaria en 2024 México
Sarampión alerta sanitaria en 2024 MéxicoSarampión alerta sanitaria en 2024 México
Sarampión alerta sanitaria en 2024 México
 
La salud y sus determinantes, mapa conceptual
La salud y sus determinantes, mapa conceptualLa salud y sus determinantes, mapa conceptual
La salud y sus determinantes, mapa conceptual
 
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdf
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdfClase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdf
Clase 11 Articulaciones de la Cabeza 2024.pdf
 
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptxBartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx
Bartonelosis-Medicina tropical-Medicina.pptx
 
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdf
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdfCLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdf
CLASE 1 MASAJE DESCONTRACTURANTE2016.pdf
 
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptx
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptxEmergencia Neumológica: Crisis asmática.pptx
Emergencia Neumológica: Crisis asmática.pptx
 
Pelvis y periné, estructura osea, musculos
Pelvis y periné, estructura osea, musculosPelvis y periné, estructura osea, musculos
Pelvis y periné, estructura osea, musculos
 
Par craneal 8. nervios craneales.....pdf
Par craneal 8. nervios craneales.....pdfPar craneal 8. nervios craneales.....pdf
Par craneal 8. nervios craneales.....pdf
 
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptx
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptxANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptx
ANATOMIA Y FISIOLOGIA DE LAS UÑAS, RECOPILACIONES.pptx
 
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024
Analisis Evolución Dengue - MINSA Perú 2024
 
tipos de masajes Ariana, descarga muscular
tipos de masajes Ariana, descarga musculartipos de masajes Ariana, descarga muscular
tipos de masajes Ariana, descarga muscular
 
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)
(2024-04-19). DERMATOSCOPIA EN ATENCIÓN PRIMARIA (PPT)
 

Guia de actuación 2012: Síndrome confusional agudo

  • 1. SÍNDROME CONFUSIONAL AGUDO Adrià Arboix, Eva Altés Vaqués, Carme Roca i Saumell, M. Balcells, Anna Pardo (R1 Servicio de Medicina Interna-Hospital Universitari Sagrat Cor) DEFINICIÓN El síndrome confusional agudo (SCA) es un síndrome orgánico cerebral caracterizado por la aparición concurrente de trastornos de la conciencia y atención, funciones cognitivas, percepción, pensamiento, memoria, comportamiento psicomotor, estado afectivo, ciclo vigilia-sueño y sistema neurovegetativo. Además, debe tener un inicio agudo o subagudo y un curso fluctuante. Criterios diagnósticos según la OMS: Alteración del nivel de conciencia y de la atención (incapacidad en dirigir, mantener o cambiar la atención) Alteración cognitiva global Disminución de memoria inmediata y reciente, relativa preservación de memoria remota Desorientación en tiempo, espacio y persona Pérdida de abstracción y comprensión Alteración del lenguaje Distorsión perceptiva (ilusiones y alucinaciones) Alteraciones psicomotoras (hipo/hiperactividad, incremento del tiempo de reacción) Alteración del ciclo sueño-vigilia (insomnio, somnolencia diurna, ensoñaciones y pesadillas nocturnas) Alteraciones emocionales (depresión, apatía, labilidad emocional, ansiedad, euforia, irritabilidad) El SCA tiene una prevalencia global del 0.4% entre los 18-64 años, aunque aumenta al 1.1% por encima de los 65 años y al 15% en pacientes hospitalizados. La mayoría de afectados (hasta el 65%) son mayores de 65 años. ETIOLOGÍA El problema parece radicar en una disminución global del metabolismo oxidativo encefálico, que afecta a córtex y estructuras subcorticales que mantienen la conciencia y la atención. Las causas más frecuentes se pueden englobar en 5 grupos: 1. Cuadros de abstinencia: por deprivación de alcohol o fármacos hipnótico-sedantes. 2. Fármacos: antiarrítmicos, anticolinérgicos, antiparkinsonianos, sedantes, antidepresivos, corticoides, digital, anticomiciales, antihipertensivos, aminofilina, antibióticos, sales de bismuto, cimetidina, ranitidina, indometacina, disulfiram, ciclosporina, interferón, litio, salicilatos, ciclosporina, . 3. Tóxicos: alcohol, cocaína, heroína, fenciclidina, inhalantes con adicción, tóxicos industriales, venenos de origen animal y vegetal, monóxido de carbono. 4. Enfermedades sistémicas: alteraciones hidroelectrolíticas (deshidratación, hipo/hipernatremia, hipo/hipercalcemia), hipoxia, hipercapnia, acidosis o alcalosis, endocrinopatías (panhipopituitarismo, hipo/hipertiroidismo, insuficiencia suprarrenal, Cushing), hipoglucemia, descompensaciones diabéticas, encefalopatías metabólicas, trastornos hematológicos (anemia grave, policitemia, PTT, CID), infecciones sistémicas (endocarditis, brucelosis, fiebre tifoidea, legionelosis, ITUs), enfermedad por agentes físicos y enfermedades cardiovasculares, defectos nutricionales (tiamina, vitamina B2), porfíria, enfermedad de Wilson, enfermedad coronaria, insuficiencia cardiaca, arritmias, TEP, hepatopatías, nefropatías, golpe de calor, quemaduras, post-operatorios 5. Enfermedades neurológicas: trauma craneal, meningoencefalitis, hidrocefalia aguda, demencia multiinfarto, estado postcrítico, migraña basilar, ictus, hematoma subdural, tumores, abscesos/empiemas cerebrales, enfermedades desmielinizantes, HSA, vasculitis,
  • 2. encefalopatía hipóxica, parasomnias. La primera causa reconocida, es la tóxico-metabólica, aunque hay que considerar que, normalmente, se debe a un problema multicausal, y que hasta un 20% pueden ser de origen idiopático. Debemos tener en cuenta que, para desarrollar un SCA, típicamente se habla de la existencia concomitante de alguno de los factores predisponentes reconocidos, como son: - Edad avanzada (> 60 años) - Enfermedad cerebral orgánica previa: deterioro cognitivo (el principal), enfermedad vascular, enfermedad de Parkinson - Antecedentes de SCA previo - Factores psicosociales: estrés, depresión, escaso estímulo o apoyo familiar o social, residencia en instituciones - Factores relacionados con la hospitalización: entorno desconocido, inmovilización, deprivación de sueño, dolor, realización de pruebas diagnósticas, sondaje nasogástrico y vesical, deprivación sensorial - Otros: enfermedades graves (Apache < 16), deshidratación/malnutrición, dependencia de alcohol/fármacos, defectos sensoriales (visual, auditivo) DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL El primer paso es el reconocimiento del SCA, y posteriormente distinguirlo de otros cuadros: 1. Demencia: es de evolución crónica, instauración progresiva y con un nivel de atención normal. La desorientación aparece tardíamente en la evolución de la enfermedad y la presencia de alteraciones perceptivas, psicomotoras y del ciclo sueño-vigilia es menos constante, los trastornos del lenguaje pueden ser prominentes y el comportamiento suele ser desinteresado. 2. Afasia sensitiva: puede confundirse con el SCA por el trastorno del lenguaje, pero la atención y percepción no verbal son normales. 3. Enfermedades psiquiátricas: siendo la más frecuente la esquizofrenia que se caracteriza por el curso insidioso, con ocasionales fases agudas psicóticas y nivel de atención normal. 4. Amnesia global transitoria: inicio brusco y se autolimita en menos de 24 horas. Existe una afectación selectiva de la memoria anterógrada, siendo características las preguntas repetitivas y el aspecto de perplejidad del paciente. No existe alteración del nivel de conciencia ni de otras esferas cognitivas. DIAGNÓSTICO ETIOLÓGICO 1) Anamnesis: Hay que considerar al SCA como una urgencia médica, ya que no tratarlo aumenta mucho la tasa de morbi-mortalidad en estos pacientes. Para completar la anamnesis, nos serviremos de familiares y acompañantes que puedan informarnos. Se pondrá especial interés en: situación y capacidades antes de iniciar la clínica, el modo de instauración del cuadro y evolución de éste, ritmo vigilia-sueño, enfermedades sistémicas, uso de medicamentos, trauma craneal reciente, exposición a tóxicos, malnutrición, alergias, adicción a drogas. 2) Exploración física: Registrar la temperatura, el pulso y la tensión arterial. Debemos tener en cuenta que la fiebre en el SCA, además de un signo que nos oriente sobre la causa, puede estar causada por la propia alteración del sistema neurovegetativo. Exploración física general con auscultación cardiaca, respiratoria, abdominal y neurológica. Dirigida a obtener signos de enfermedad sistémica, alteraciones focales neurológicas, meningismo, hipertensión intracraneal, enfermedad cerebrovascular o traumatismo craneal. Otros hallazgos como temblor, asterixis, mioclonias multifocales, movimientos coreiformes, disartria o inestabilidad en la marcha son relativamente comunes. Por último valoraremos las funciones mentales del individuo. 2
  • 3. Examen mental básico en el SCA 1. Atención - Recitar meses del año o días de la semana en orden inverso - Contar hacia atrás comenzando en 20 - Series de letras (avisar cuando se repita una letra determinada) - Deletrear la palabra MUNDO al revés - Palabras que empiecen por una letra determinada - Formación de categorías semánticas (frutas, animales) 2. Orientación - Fecha (hora, día, día de la semana, mes, estación del año, año) - País, provincia, ciudad, hospital, piso, habitación - Identificar personas por su nombre o parentesco 3. Memoria - Fecha y lugar de nacimiento - ¿Por qué está ingresado? - Recordar números o palabras 4. Pensamiento/abstracción - Diferencias (lago-río) - Similitudes (caballo-perro, plátano-naranja) - Interpretación de proverbios - Definición de palabras comunes - Fluidez verbal 3) Exploraciones complementarias Pruebas básicas iniciales: hemograma, glucemia capilar, iones, calcio, creatinina, gasometría arterial, análisis de orina, radiografía de tórax y electrocardiograma. Pruebas específicas: muestras de sangre y orina para estudios toxicológicos, pruebas de función hepática, coagulación, cultivos microbiológicos de muestras sospechosas. Electroencefalograma: es esencial su realización cuando sea posible. El SCA prácticamente siempre se acompaña de cambios EEG a lo largo de su evolución y, además, algunos patrones son muy típicos y pueden orientarnos sobre la causa, aunque hay que remarcar que un EEG normal aislado no descarta un SCA. TAC craneal: si existe sospecha de proceso expansivo o infeccioso del SNC. Punción lumbar: si existe sospecha de proceso infeccioso (meningitis o encefalitis) habiendo descartado antes hipertensión endocraneal. TRATAMIENTO 1) Medidas generales: Control de constantes y mantenimiento: asegurar vía aérea, oxígeno, vía venosa, corrección de la temperatura, valorar sonda nasogástrica y vesical, suspender fármacos o tóxicos sospechosos de ser causantes o posibles agravantes. Contención física si está agitado, habitación bien iluminada, permitir la permanencia de un familiar o acompañante al lado del paciente, explicar al enfermo todas las maniobras que se le van a practicar. No utilizar tranquilizantes hasta que no conozcamos el resultado de las exploraciones complementarias. 2) Tratamiento etiológico 3) Tratamiento farmacológico: a) Dosis inicial de TIAMINA (Benerva®) 100 mg IM si no tenemos acceso a los antecedentes personales del paciente o ante la mínima sospecha de alcoholismo y/o desnutrición. b) Agitación psicomotriz con predominio de trastornos psicóticos: - RISPERIDONA: comp. 0,5, 1, 2, 3 mg. Iniciar con 0,25-0,5 mg/12h. - HALOPERIDOL: amp. 5 mg, comp. 10 mg y gotas (10 gotas=1 mg). Administrar 2,5-5 mg IM/ 30’ hasta que ceda (máx. 30-50 mg/día). VO si agitación leve. Pautar la mitad de dosis en ancianos. Efecto secundario más frecuente: distonía aguda. Si aparece administrar BIPERIDENO 3
  • 4. (Akineton®) a dosis de 2-5 mg VO o IM. c) Agitación psicomotriz no delirante: - Si leve y colabora: DIAZEPAM (Valium®) 5-20 mg/6h vo o bien perfusión iv lenta de 10-20mg/8h. - En ancianos y hepatópatas: LORAZEPAM (Orfidal®)1-2 mg/6h d) Síndrome de abstinencia alcohólica: CLORMETIAZOL (Distraneurine®): cápsulas de 192 mg. 12 comp. distribuidos en 4 tomas. La retirada se realiza de forma progresiva en 7-10 días. Lo más importante en el SCA, cuando nos encontremos con un paciente hospitalizado, es su prevención, disminuyendo en la medida de lo posible los principales factores de riesgo: deterioro cognitivo, deprivación del sueño, inmovilización, alteraciones visuales y auditivas, deshidratación, etc. PRONÓSTICO El 20% de los SCA tienen una recuperación completa, con una duración media de 1 semana. No obstante, hay pacientes que desarrollan secuelas cerebrales o, también, algunos que fallecen (mortalidad 10-65%). Además, la aparición de un síndrome confusional agudo comporta comorbilidades, como daños neurológicos permanentes, alargamiento de la estancia hospitalaria, ingreso en residencias o centros especializados, etc. BIBLIOGRAFÍA 1. Guía de actuación en la práctica clínica 2009, Hospital Sagrat Cor 2. J. Tejeiro Martínez y B. Gómez Sereno. Guía diagnóstica y terapéutical de síndrome confusional agudo. Rev Clin Esp 2002;202(5):280-8 3. F. Formiga, E. Marcos, A. Sole, E. Valencia, J. Lora-Tamayo y R. Pujol. Síndrome confusional agudo en pacientes ancianos ingresados por patología médica. Rev Clin Esp. 2005;205(10):484-8) 4. J. M. Ribera Casado. El síndrome confusional agudo: un «síndrome geriátrico» en alza. Rev Clin Esp. 2005;205(10):469-71 5. J Stephen Huff. Evaluation of abnormal behavior in the emergency department. UpToDate 2011. 6. Joseph Francis, Jr, G Bryan Young. Diagnosis of delirium and confusional states. UpToDate 2011. 7. Joseph Francis, Jr. Prevention and treatment of delirium and confusional states. UpToDate 2011. 4