Vivamus sed elementum tellus. Pellentesque sed dapibus mi, a viverra erat. Morbi tristique metus tortor, rutrum ullamcorper libero lacinia eget. Mauris tincidunt luctus augue. Maecenas mollis convallis sapien, eu pulvinar augue feugiat vel. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Sed nec elit euismod, placerat lorem nec, tempus justo. Proin auctor libero non turpis gravida, vel malesuada sem sollicitudin. Pellentesque elementum tellus lorem, sed eleifend metus accumsan id. Aenean auctor tincidunt venenatis. Praesent et eleifend dui. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae; Ut porttitor lacus eget libero auctor cursus. In metus mauris, rutrum non iaculis at, sollicitudin a risus. Ut eget dui ut arcu consequat volutpat ut vitae nunc. In accumsan egestas urna vitae mattis.
Maecenas lectus dolor, bibendum at tortor a, efficitur gravida quam. Mauris dui arcu, lacinia sed congue et, sodales in sem. Vivamus tincidunt, purus quis blandit luctus, turpis orci euismod ante, at rutrum diam quam vitae nunc. Cras eleifend, odio tincidunt congue semper, odio neque ullamcorper felis, in volutpat tellus lorem a odio. Ut eget nisl rhoncus, porttitor nibh ac, scelerisque ipsum. Pellentesque euismod metus nec euismod mollis. Vestibulum sit amet pellentesque nulla, pretium aliquet nisi. Suspendisse convallis lectus et vehicula vulputate. Sed at odio eu tellus semper suscipit eget vel ligula. Curabitur eget sem ac tellus efficitur placerat sit amet eget leo. Nullam pretium pellentesque massa. Aenean nulla nunc, dapibus vitae ligula ac, rhoncus finibus lectus. Proin luctus, nulla sit amet condimentum vestibulum, felis lacus malesuada sapien, id fermentum nulla magna eu orci.
Suspendisse condimentum et tellus id viverra. Morbi cursus lacus a tincidunt consequat. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Pellentesque ac euismod purus. Integer nunc lacus, sodales ultrices bibendum non, bibendum eget risus. Morbi elit nisl, venenatis sed ullamcorper sed, ullamcorper eu tortor. Vestibulum blandit lobortis laoreet. Sed quis sem odio. Sed aliquet risus sed elit porta, in fringilla enim dapibus. Suspendisse luctus dolor finibus, porttitor nisi eget, pharetra nisl. Sed eget mi vel orci faucibus pulvinar.
In quis lobortis lectus. Fusce imperdiet maximus sapien et elementum. Vivamus malesuada, lectus id consequat facilisis, ante sem volutpat odio, nec finibus enim dolor non metus. Proin id odio at felis semper pharetra. Suspendisse elementum lorem sit amet velit sagittis ullamcorper. Praesent non gravida elit, convallis vehicula metus. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Cras bibendum quis mi sit amet vulputate. Quisque ut commodo leo, eget elementum ligula. Praesent faucibus ante nisi, ut placerat quam ultricies eget. Mauris semper dolor sit amet sapien sollicitudin blandit. Nullam placerat urna finibus conse
Relato de la historia de cirugia en la era antigua, conocimiento de anatomía, control de dolor, control de infección, control de hemorragias, diversidad en medicina vista hacia el futuro de la cirugía.
Suspendisse et fringilla eros. Fusce quis enim in neque malesuada aliquam sit amet non sem. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Quisque vitae nisi in quam mollis fermentum vel fermentum metus. Nullam tortor orci, volutpat at blandit vitae, pellentesque ac diam. Fusce molestie nunc ut orci convallis, ac hendrerit nisl elementum. Vivamus a velit quis urna volutpat rutrum eu sed turpis.
Nullam nisi quam, congue pretium volutpat quis, consectetur eget mauris. Vestibulum nulla ipsum, imperdiet vitae aliquam in, accumsan vel tortor. Proin laoreet massa orci, eget vehicula lacus consequat eu. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Maecenas id dolor odio. Nam id arcu mollis, tempor dui ut, facilisis turpis. Ut ac velit vel velit consequat sodales in ac sem. Vivamus cursus ante augue, sit amet porta mi pulvinar at. Fusce fringilla dolor id ligula varius elementum. Sed ac arcu orci. Vestibulum euismod felis in blandit scelerisque. Maecenas lobortis enim orci, quis vestibulum massa luctus sed. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos.
Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Vivamus eu odio erat. Mauris leo mi, consectetur et quam a, rutrum euismod diam. Suspendisse dui turpis, condimentum sed metus quis, aliquet ullamcorper turpis. Donec gravida iaculis nisl vel elementum. Suspendisse in dolor malesuada, dapibus risus eget, iaculis nibh. Cras vehicula libero eget aliquam egestas. Integer turpis nibh, aliquet in posuere eu, placerat ut sem. Aenean eleifend volutpat nibh. Integer fermentum et odio consectetur iaculis. Nulla fringilla arcu augue, sed iaculis tortor consequat tempus. Morbi dictum fermentum placerat. Sed sit amet rhoncus sem. Aliquam pretium est eget consectetur efficitur. Aenean non metus nec leo iaculis posuere.
CLASE T HIPOFISARIOS DEFIC GH 2020(1).pptxssusera2025c
Suspendisse et fringilla eros. Fusce quis enim in neque malesuada aliquam sit amet non sem. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Quisque vitae nisi in quam mollis fermentum vel fermentum metus. Nullam tortor orci, volutpat at blandit vitae, pellentesque ac diam. Fusce molestie nunc ut orci convallis, ac hendrerit nisl elementum. Vivamus a velit quis urna volutpat rutrum eu sed turpis.
Nullam nisi quam, congue pretium volutpat quis, consectetur eget mauris. Vestibulum nulla ipsum, imperdiet vitae aliquam in, accumsan vel tortor. Proin laoreet massa orci, eget vehicula lacus consequat eu. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Maecenas id dolor odio. Nam id arcu mollis, tempor dui ut, facilisis turpis. Ut ac velit vel velit consequat sodales in ac sem. Vivamus cursus ante augue, sit amet porta mi pulvinar at. Fusce fringilla dolor id ligula varius elementum. Sed ac arcu orci. Vestibulum euismod felis in blandit scelerisque. Maecenas lobortis enim orci, quis vestibulum massa luctus sed. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos.
Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Vivamus eu odio erat. Mauris leo mi, consectetur et quam a, rutrum euismod diam. Suspendisse dui turpis, condimentum sed metus quis, aliquet ullamcorper turpis. Donec gravida iaculis nisl vel elementum. Suspendisse in dolor malesuada, dapibus risus eget, iaculis nibh. Cras vehicula libero eget aliquam egestas. Integer turpis nibh, aliquet in posuere eu, placerat ut sem. Aenean eleifend volutpat nibh. Integer fermentum et odio consectetur iaculis. Nulla fringilla arcu augue, sed iaculis tortor consequat tempus. Morbi dictum fermentum placerat. Sed sit amet rhoncus sem. Aliquam pretium est eget consectetur efficitur. Aenean non metus nec leo iaculis posuere.
Relato de la historia de cirugia en la era antigua, conocimiento de anatomía, control de dolor, control de infección, control de hemorragias, diversidad en medicina vista hacia el futuro de la cirugía.
Suspendisse et fringilla eros. Fusce quis enim in neque malesuada aliquam sit amet non sem. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Quisque vitae nisi in quam mollis fermentum vel fermentum metus. Nullam tortor orci, volutpat at blandit vitae, pellentesque ac diam. Fusce molestie nunc ut orci convallis, ac hendrerit nisl elementum. Vivamus a velit quis urna volutpat rutrum eu sed turpis.
Nullam nisi quam, congue pretium volutpat quis, consectetur eget mauris. Vestibulum nulla ipsum, imperdiet vitae aliquam in, accumsan vel tortor. Proin laoreet massa orci, eget vehicula lacus consequat eu. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Maecenas id dolor odio. Nam id arcu mollis, tempor dui ut, facilisis turpis. Ut ac velit vel velit consequat sodales in ac sem. Vivamus cursus ante augue, sit amet porta mi pulvinar at. Fusce fringilla dolor id ligula varius elementum. Sed ac arcu orci. Vestibulum euismod felis in blandit scelerisque. Maecenas lobortis enim orci, quis vestibulum massa luctus sed. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos.
Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Vivamus eu odio erat. Mauris leo mi, consectetur et quam a, rutrum euismod diam. Suspendisse dui turpis, condimentum sed metus quis, aliquet ullamcorper turpis. Donec gravida iaculis nisl vel elementum. Suspendisse in dolor malesuada, dapibus risus eget, iaculis nibh. Cras vehicula libero eget aliquam egestas. Integer turpis nibh, aliquet in posuere eu, placerat ut sem. Aenean eleifend volutpat nibh. Integer fermentum et odio consectetur iaculis. Nulla fringilla arcu augue, sed iaculis tortor consequat tempus. Morbi dictum fermentum placerat. Sed sit amet rhoncus sem. Aliquam pretium est eget consectetur efficitur. Aenean non metus nec leo iaculis posuere.
CLASE T HIPOFISARIOS DEFIC GH 2020(1).pptxssusera2025c
Suspendisse et fringilla eros. Fusce quis enim in neque malesuada aliquam sit amet non sem. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Quisque vitae nisi in quam mollis fermentum vel fermentum metus. Nullam tortor orci, volutpat at blandit vitae, pellentesque ac diam. Fusce molestie nunc ut orci convallis, ac hendrerit nisl elementum. Vivamus a velit quis urna volutpat rutrum eu sed turpis.
Nullam nisi quam, congue pretium volutpat quis, consectetur eget mauris. Vestibulum nulla ipsum, imperdiet vitae aliquam in, accumsan vel tortor. Proin laoreet massa orci, eget vehicula lacus consequat eu. Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Maecenas id dolor odio. Nam id arcu mollis, tempor dui ut, facilisis turpis. Ut ac velit vel velit consequat sodales in ac sem. Vivamus cursus ante augue, sit amet porta mi pulvinar at. Fusce fringilla dolor id ligula varius elementum. Sed ac arcu orci. Vestibulum euismod felis in blandit scelerisque. Maecenas lobortis enim orci, quis vestibulum massa luctus sed. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos.
Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Vivamus eu odio erat. Mauris leo mi, consectetur et quam a, rutrum euismod diam. Suspendisse dui turpis, condimentum sed metus quis, aliquet ullamcorper turpis. Donec gravida iaculis nisl vel elementum. Suspendisse in dolor malesuada, dapibus risus eget, iaculis nibh. Cras vehicula libero eget aliquam egestas. Integer turpis nibh, aliquet in posuere eu, placerat ut sem. Aenean eleifend volutpat nibh. Integer fermentum et odio consectetur iaculis. Nulla fringilla arcu augue, sed iaculis tortor consequat tempus. Morbi dictum fermentum placerat. Sed sit amet rhoncus sem. Aliquam pretium est eget consectetur efficitur. Aenean non metus nec leo iaculis posuere.
Vivamus sed elementum tellus. Pellentesque sed dapibus mi, a viverra erat. Morbi tristique metus tortor, rutrum ullamcorper libero lacinia eget. Mauris tincidunt luctus augue. Maecenas mollis convallis sapien, eu pulvinar augue feugiat vel. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Sed nec elit euismod, placerat lorem nec, tempus justo. Proin auctor libero non turpis gravida, vel malesuada sem sollicitudin. Pellentesque elementum tellus lorem, sed eleifend metus accumsan id. Aenean auctor tincidunt venenatis. Praesent et eleifend dui. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae; Ut porttitor lacus eget libero auctor cursus. In metus mauris, rutrum non iaculis at, sollicitudin a risus. Ut eget dui ut arcu consequat volutpat ut vitae nunc. In accumsan egestas urna vitae mattis.
Maecenas lectus dolor, bibendum at tortor a, efficitur gravida quam. Mauris dui arcu, lacinia sed congue et, sodales in sem. Vivamus tincidunt, purus quis blandit luctus, turpis orci euismod ante, at rutrum diam quam vitae nunc. Cras eleifend, odio tincidunt congue semper, odio neque ullamcorper felis, in volutpat tellus lorem a odio. Ut eget nisl rhoncus, porttitor nibh ac, scelerisque ipsum. Pellentesque euismod metus nec euismod mollis. Vestibulum sit amet pellentesque nulla, pretium aliquet nisi. Suspendisse convallis lectus et vehicula vulputate. Sed at odio eu tellus semper suscipit eget vel ligula. Curabitur eget sem ac tellus efficitur placerat sit amet eget leo. Nullam pretium pellentesque massa. Aenean nulla nunc, dapibus vitae ligula ac, rhoncus finibus lectus. Proin luctus, nulla sit amet condimentum vestibulum, felis lacus malesuada sapien, id fermentum nulla magna eu orci.
Suspendisse condimentum et tellus id viverra. Morbi cursus lacus a tincidunt consequat. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Pellentesque ac euismod purus. Integer nunc lacus, sodales ultrices bibendum non, bibendum eget risus. Morbi elit nisl, venenatis sed ullamcorper sed, ullamcorper eu tortor. Vestibulum blandit lobortis laoreet. Sed quis sem odio. Sed aliquet risus sed elit porta, in fringilla enim dapibus. Suspendisse luctus dolor finibus, porttitor nisi eget, pharetra nisl. Sed eget mi vel orci faucibus pulvinar.
In quis lobortis lectus. Fusce imperdiet maximus sapien et elementum. Vivamus malesuada, lectus id consequat facilisis, ante sem volutpat odio, nec finibus enim dolor non metus. Proin id odio at felis semper pharetra. Suspendisse elementum lorem sit amet velit sagittis ullamcorper. Praesent non gravida elit, convallis vehicula metus. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Cras bibendum quis mi sit amet vulputate. Quisque ut commodo leo, eget elementum ligula. Praesent faucibus ante nisi, ut placerat quam ultricies eget. Mauris semper dolor sit amet sapien sollicitudin blandit. Nullam placerat urna finibus conse
ae vehicula lorem.
Nam molestie, libero ut maximus maximus, leo enim semper orci, eget viverra elit tellus vitae arcu. Morbi eget congue augue. Nunc quis tellus et diam suscipit efficitur. Ut congue enim urna, vel eleifend ex venenatis ullamcorper. In tristique risus ullamcorper malesuada iaculis. Praesent sit amet ornare neque. Nunc finibus nunc eu felis tempus ornare. Vestibulum sagittis ullamcorper risus, at viverra turpis rhoncus id. Etiam hendrerit iaculis neque, at viverra neque dignissim id. Donec cursus arcu non nibh condimentum, lobortis pellentesque turpis egestas.
Sed semper aliquet velit a condimentum. Phasellus porttitor mauris vitae arcu pellentesque malesuada. Sed a diam et magna volutpat congue. Curabitur molestie volutpat purus, dictum consectetur ipsum condimentum a. Nullam rhoncus magna ac auctor eleifend. Nunc et orci sit amet leo facilisis lobortis quis consectetur lorem. Nam laoreet ut tellus id eleifend. Praesent mollis tortor non faucibus tristique. Etiam eget mi rutrum, volutpat ex vel, rhoncus enim. Mauris vel purus finibus, pulvinar neque a, aliquet ligula. Phasellus dignissim magna maximus augue luctus, eu luctus quam egestas.
Ut in consectetur purus, non dictum augue. Donec tristique felis in ante efficitur luctus. Etiam vel placerat lorem. Integer fringilla augue vel nisi auctor, eu fringilla lectus sagittis. Morbi convallis felis massa, nec volutpat mi suscipit at. Nam eu pellentesque arcu, laoreet fermentum elit. Nam ac fermentum lorem, pellentesque pretium erat. Nam vulputate nulla at euismod auctor. Duis eros tortor, ornare a orci vel, iaculis laoreet felis. In tempus odio non faucibus molestie. Fusce commodo magna ac magna lacinia porttitor. Nulla quam sapien, vestibulum ut ultrices nec, ullamcorper eget dolor. Cras vel lectus in augue scelerisque tincidunt ac ut massa.
ae vehicula lorem.
Nam molestie, libero ut maximus maximus, leo enim semper orci, eget viverra elit tellus vitae arcu. Morbi eget congue augue. Nunc quis tellus et diam suscipit efficitur. Ut congue enim urna, vel eleifend ex venenatis ullamcorper. In tristique risus ullamcorper malesuada iaculis. Praesent sit amet ornare neque. Nunc finibus nunc eu felis tempus ornare. Vestibulum sagittis ullamcorper risus, at viverra turpis rhoncus id. Etiam hendrerit iaculis neque, at viverra neque dignissim id. Donec cursus arcu non nibh condimentum, lobortis pellentesque turpis egestas.
Sed semper aliquet velit a condimentum. Phasellus porttitor mauris vitae arcu pellentesque malesuada. Sed a diam et magna volutpat congue. Curabitur molestie volutpat purus, dictum consectetur ipsum condimentum a. Nullam rhoncus magna ac auctor eleifend. Nunc et orci sit amet leo facilisis lobortis quis consectetur lorem. Nam laoreet ut tellus id eleifend. Praesent mollis tortor non faucibus tristique. Etiam eget mi rutrum, volutpat ex vel, rhoncus enim. Mauris vel purus finibus, pulvinar neque a, aliquet ligula. Phasellus dignissim magna maximus augue luctus, eu luctus quam egestas.
Ut in consectetur purus, non dictum augue. Donec tristique felis in ante efficitur luctus. Etiam vel placerat lorem. Integer fringilla augue vel nisi auctor, eu fringilla lectus sagittis. Morbi convallis felis massa, nec volutpat mi suscipit at. Nam eu pellentesque arcu, laoreet fermentum elit. Nam ac fermentum lorem, pellentesque pretium erat. Nam vulputate nulla at euismod auctor. Duis eros tortor, ornare a orci vel, iaculis laoreet felis. In tempus odio non faucibus molestie. Fusce commodo magna ac magna lacinia porttitor. Nulla quam sapien, vestibulum ut ultrices nec, ullamcorper eget dolor. Cras vel lectus in augue scelerisque tincidunt ac ut massa.
Morbi ornare tristique condimentum. Etiam nec posuere est, id sollicitudin mauris. Vestibulum eget vulputate enim. Donec faucibus non sapien nec congue. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Morbi eget neque a arcu posuere tincidunt. In diam orci, auctor nec metus at, varius malesuada massa.
Fusce ac arcu augue. Vestibulum id eleifend ipsum, vel lobortis orci. Ut in metus ut nulla sagittis tincidunt. Donec id nibh elit. Fusce sed pulvinar enim. Morbi sit amet euismod libero. Mauris lobortis, odio dictum fringilla scelerisque, ipsum dui lobortis justo, ac pretium metus est vel dui. Donec maximus vulputate sem, nec tincidunt tortor mollis a. Phasellus posuere molestie aliquam.
Donec lacinia nulla pellentesque est efficitur, faucibus sagittis enim bibendum. Nullam fringilla magna in sem vestibulum placerat. Donec nisl libero, pretium a aliquam ut, suscipit at augue. Suspendisse laoreet porta blandit. Etiam tincidunt sem quis risus dapibus, nec accumsan felis semper. Curabitur elit velit, pharetra sagittis lacinia at, venenatis sed ex. Cras vel turpis eu mi ornare laoreet in quis nulla. Vivamus accumsan pulvinar lacus, et varius ligula ultricies consectetur. Cras sit amet urna consectetur nisi posuere consectetur nec id nulla.
Etiam mattis arcu eu vestibulum luctus. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Fusce a ex eget tellus facilisis accumsan et ut nisl. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Ut gravida felis ligula, sed blandit purus elementum sed. Fusce nec diam nibh. Phasellus suscipit consectetur eros a lobortis. Nunc in dui ut urna pharetra congue. Donec ligula metus, vestibulum id nisl quis, feugiat pulvinar turpis. Nullam pharetra urna eget mauris consectetur, quis cursus lacus aliquet. Vestibulum tincidunt, elit rhoncus efficitur hendrerit, neque nisi euismod ex, vitae eleifend purus ante eget eros. Etiam consectetur facilisis metus, vitae ullamcorper purus volutpat ac. Maecenas aliquam dignissim dolor sit amet lobortis. Ut efficitur lorem efficitur lobortis vestibulum. Quisque volutpat ex risus, non luctus quam interdum quis.
Nunc ac pulvinar erat, et viverra felis. Vestibulum mi justo, suscipit ut pulvinar id, dapibus sit amet ipsum. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. In risus metus, sagittis eget placerat at, venenatis et massa. Aliquam libero orci, pulvinar quis turpis id, ornare varius nibh. Praesent enim leo, aliquam ac porta ac, gravida convallis nisl. Morbi et felis a arcu viverra feugiat. Sed sed purus ante. Phasellus egestas volutpat ipsum sit amet fermentum. Nunc posuere erat in ultrices lobortis. Fusce vehicula porta sem, vitae luctus nisi sagittis in. Nunc a enim lobortis, tincidunt arcu eget, auctor nisl. Cras vitae cursus quam, nec consequat sapien. Vestibulum porttitor elementum pellentesque. Integer feugiat felis non turpis accumsan, a finibus leo gravida. Sed vehicula vitae felis at rhoncus.
Morbi ornare tristique condimentum. Etiam nec posuere est, id sollicitudin mauris. Vestibulum eget vulputate enim. Donec faucibus non sapien nec congue. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Morbi eget neque a arcu posuere tincidunt. In diam orci, auctor nec metus at, varius malesuada massa.
Fusce ac arcu augue. Vestibulum id eleifend ipsum, vel lobortis orci. Ut in metus ut nulla sagittis tincidunt. Donec id nibh elit. Fusce sed pulvinar enim. Morbi sit amet euismod libero. Mauris lobortis, odio dictum fringilla scelerisque, ipsum dui lobortis justo, ac pretium metus est vel dui. Donec maximus vulputate sem, nec tincidunt tortor mollis a. Phasellus posuere molestie aliquam.
Donec lacinia nulla pellentesque est efficitur, faucibus sagittis enim bibendum. Nullam fringilla magna in sem vestibulum placerat. Donec nisl libero, pretium a aliquam ut, suscipit at augue. Suspendisse laoreet porta blandit. Etiam tincidunt sem quis risus dapibus, nec accumsan felis semper. Curabitur elit velit, pharetra sagittis lacinia at, venenatis sed ex. Cras vel turpis eu mi ornare laoreet in quis nulla. Vivamus accumsan pulvinar lacus, et varius ligula ultricies consectetur. Cras sit amet urna consectetur nisi posuere consectetur nec id nulla.
Etiam mattis arcu eu vestibulum luctus. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Fusce a ex eget tellus facilisis accumsan et ut nisl. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Ut gravida felis ligula, sed blandit purus elementum sed. Fusce nec diam nibh. Phasellus suscipit consectetur eros a lobortis. Nunc in dui ut urna pharetra congue. Donec ligula metus, vestibulum id nisl quis, feugiat pulvinar turpis. Nullam pharetra urna eget mauris consectetur, quis cursus lacus aliquet. Vestibulum tincidunt, elit rhoncus efficitur hendrerit, neque nisi euismod ex, vitae eleifend purus ante eget eros. Etiam consectetur facilisis metus, vitae ullamcorper purus volutpat ac. Maecenas aliquam dignissim dolor sit amet lobortis. Ut efficitur lorem efficitur lobortis vestibulum. Quisque volutpat ex risus, non luctus quam interdum quis.
Nunc ac pulvinar erat, et viverra felis. Vestibulum mi justo, suscipit ut pulvinar id, dapibus sit amet ipsum. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. In risus metus, sagittis eget placerat at, venenatis et massa. Aliquam libero orci, pulvinar quis turpis id, ornare varius nibh. Praesent enim leo, aliquam ac porta ac, gravida convallis nisl. Morbi et felis a arcu viverra feugiat. Sed sed purus ante. Phasellus egestas volutpat ipsum sit amet fermentum. Nunc posuere erat in ultrices lobortis. Fusce vehicula porta sem, vitae luctus nisi sagittis in. Nunc a enim lobortis, tincidunt arcu eget, auctor nisl. Cras vitae cursus quam, nec consequat sapien. Vestibulum porttitor elementum pellentesque. Integer feugiat felis non turpis accumsan, a finibus leo gravida. Sed vehicula vitae felis at rhoncus.
Vestibulum
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Integer sed mi pretium, egestas magna sit amet, tincidunt velit. Ut scelerisque at nunc rhoncus iaculis. Etiam nec est ut metus vehicula rutrum. Curabitur in erat eget ipsum bibendum auctor. Nam scelerisque, diam vel faucibus fermentum, leo est lobortis massa, ac pretium sem arcu quis enim. In molestie auctor congue. Pellentesque rhoncus iaculis tempor. Praesent nec urna dignissim, ullamcorper risus quis, tincidunt nunc. Proin pharetra leo elit, eget mollis velit iaculis quis. Suspendisse risus dolor, maximus et mi accumsan, facilisis elementum turpis. Curabitur sem ipsum, tristique at tincidunt sed, egestas nec nulla. Phasellus eu ipsum aliquet, dapibus tellus ut, pulvinar tortor. Nam vel dolor nibh. Phasellus vel quam purus. Etiam aliquam fermentum condimentum.
Aliquam ullamcorper id urna venenatis viverra. Praesent blandit dui at nulla rutrum condimentum. Maecenas sit amet luctus diam, sit amet pellentesque enim. Sed ut nisi sed risus semper aliquet. Morbi ultrices lacus et turpis porttitor, sit amet aliquet erat facilisis. Nam eget sodales lectus, vel rhoncus odio. Proin interdum pharetra erat, sit amet gravida elit ultricies ac. Pellentesque maximus mollis elit laoreet iaculis. Suspendisse tellus metus, semper id consequat at, eleifend volutpat erat. Fusce id quam quis ligula consequat vestibulum. In hac habitasse platea dictumst.
Morbi tempus nibh elit, sit amet rutrum nunc rutrum at. Donec in lorem nisi. Vestibulum eget dapibus elit. Fusce blandit sollicitudin volutpat. Donec a ornare enim. Morbi posuere diam viverra, molestie est eu, efficitur diam. Integer volutpat leo rutrum ligula consequat, et blandit elit tempus. Fusce dui nunc, venenatis eu cursus vel, vehicula vel nibh. Sed dictum auctor dui, nec gravida erat tempus quis.
Donec posuere aliquet vehicula. Suspendisse maximus consequat eros, euismod accumsan felis vestibulum et. Pellentesque auctor velit quis pretium placerat. Quisque at turpis erat. Donec id ipsum non mi bibendum pharetra ut vitae massa. Cras at neque volutpat, laoreet enim eget, pulvinar ipsum. Vivamus varius libero quis varius aliquam. Cras vel ante tristique, vestibulum odio eu, suscipit turpis. Morbi semper consectetur tortor at iaculis. Ut dignissim faucibus mauris, et aliquet turpis placerat eu. In sit amet ornare diam, sit amet placerat libero. Aliquam at nunc sit amet sapien fringilla varius. Maecenas maximus nulla ac lectus efficitur aliquam. Cras rutrum nibh vitae porta bibendum. Morbi lacinia posuere nisl ut commodo.
Nullam massa ante, tempor facilisis euismod ut, interdum id lacus. Fusce pharetra ac mauris eget sagittis. Praesent imperdiet sollicitudin diam faucibus commodo. Donec orci felis, rutrum et commodo quis, pharetra ut tortor. Maecenas finibus nunc in ante bibendum, in consequat libero rhoncus. Vestibulum convallis nisi felis, at commodo velit eleifend nec. Fusce blandit bibendum efficitur. Duis varius varius justo non finibus. Sed fauc
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis mauris libero, pretium vitae sodales vitae, efficitur vel libero. Cras tincidunt lacus erat, non pretium neque aliquet non. Suspendisse potenti. Cras ac tincidunt lectus, a luctus purus. Fusce ut est luctus, vestibulum erat vel, auctor nunc. Mauris justo nisi, molestie sed consequat sed, eleifend at felis. Curabitur massa erat, gravida eget nibh sed, vehicula volutpat erat. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae;
Curabitur elementum ac libero id congue. Ut elit turpis, porttitor sit amet condimentum quis, bibendum et est. Proin vitae tincidunt urna. Donec sollicitudin eros nec est aliquam, sit amet porta ex condimentum. Sed convallis posuere lacus, id lobortis neque tempus ut. Duis vitae justo a ipsum lobortis tempus. Nulla eget lectus at sem condimentum lobortis vitae vel sem.
Etiam eget vestibulum tortor. Pellentesque blandit sed leo ac lacinia. Cras non metus neque. In pulvinar euismod nulla eu luctus. Nunc posuere magna nisl, nec vulputate mi dapibus vel. Praesent iaculis tortor sed massa vehicula aliquam sit amet sed sem. Donec finibus suscipit semper. In ut lorem a elit faucibus molestie. Sed malesuada at nulla ac aliquet.
Pellentesque habitant morbi tristique senectus et netus et malesuada fames ac turpis egestas. Sed in sapien vitae risus tempus mattis ac ac neque. Suspendisse congue malesuada vulputate. Proin facilisis malesuada enim, ut sollicitudin eros. Integer sit amet sodales nulla. Nullam bibendum justo et vulputate mattis. Nunc ut mattis erat. Nunc eu feugiat mauris. Nunc elementum sapien orci, eget dictum felis porta sed. Duis velit tellus, facilisis at risus vel, porta dictum enim. Fusce dictum rhoncus eros hendrerit euismod. Duis ac est ipsum. Praesent vitae scelerisque lorem. Vestibulum dui felis, dapibus sit amet tortor vel, faucibus mollis dui. Vivamus ornare pharetra urna, et interdum nibh porta eu.
Nunc pretium feugiat lacus, vel dapibus nibh suscipit sit amet. Sed aliquet lectus et mi ullamcorper, vitae sodales sem dapibus. Duis accumsan aliquam volutpat. In accumsan malesuada rutrum. Nulla lobortis felis et ante lobortis mattis. In pretium quis dolor id tincidunt. In vulputate id eros quis convallis.
Cras fermentum, dolor a viverra suscipit, augue diam sollicitudin nibh, et pharetra orci dui sed enim. Aliquam eu sem eu tortor semper egestas ullamcorper quis dolor. Nam ac metus nunc. Praesent luctus pellentesque est, eget maximus elit facilisis eget. Maecenas laoreet ligula massa. Sed augue leo, feugiat sed fringilla vel, sollicitudin non ipsum. Morbi venenatis lorem quam, eget ullamcorper ligula ultrices sit amet. Phasellus pretium non mi scelerisque molestie. Nunc sed euismod mauris. Nullam fringilla, tortor sit amet posuere ornare, mi erat ultrices arcu, semper scelerisque ante sapien quis magna. Aliquam id ultrices lectus. Aliquam lacinia vel sapien sit amet tempus. Mauris non posuere quam. Sed quis risus
Mauris vitae dignissim ex. Etiam eu est at mi condimentum facilisis. Pellentesque finibus augue dictum nunc facilisis tincidunt. Proin facilisis, dui ultrices bibendum viverra, velit ipsum laoreet arcu, sagittis molestie libero erat ut elit. Aenean fringilla dapibus ligula. Donec sodales ligula sit amet erat volutpat vulputate. Aenean malesuada massa vel ipsum vehicula mollis. Etiam feugiat hendrerit risus eget dictum. Praesent ut purus et dolor ultricies mollis. Vivamus convallis commodo ligula eu iaculis. Suspendisse placerat, nunc sit amet lobortis blandit, mi purus interdum nulla, sed suscipit dui sapien vitae purus. Vestibulum et elementum ante. Nullam ullamcorper erat eget sodales volutpat. Donec et pulvinar tortor.
Vivamus convallis urna felis, nec ultrices diam varius eget. Pellentesque consectetur, justo vitae placerat fringilla, nibh urna sollicitudin orci, ac sagittis tortor odio eget velit. Integer eu lobortis erat. Cras euismod tempor ullamcorper. Morbi a mollis tortor. Quisque consectetur in lacus quis ultricies. Etiam venenatis sapien vitae turpis gravida euismod. Morbi quis neque volutpat, mollis mauris ut, rhoncus ligula. Proin nisi nulla, euismod ac nunc non, viverra porttitor nunc. Aenean eu ipsum a felis congue commodo. Ut consectetur, ipsum at posuere vulputate, lorem turpis ullamcorper neque, vel imperdiet odio ante sit amet mauris. Pellentesque massa est, malesuada id quam eget, dignissim aliquet erat. Donec tincidunt ex at enim auctor, nec finibus libero viverra. Mauris ut mi eu nibh ullamcorper pellentesque. Morbi et pellentesque enim, ut consectetur urna. Phasellus non orci tincidunt, accumsan odio sed, sagittis lorem.
Morbi erat turpis, venenatis id feugiat a, hendrerit in purus. Pellentesque vehicula, libero sit amet congue varius, ante mi placerat justo, vitae commodo quam diam id nunc. Quisque eget interdum est. Aenean facilisis porttitor condimentum. Pellentesque ornare neque nec mauris vulputate, in pellentesque enim rhoncus. Vivamus varius, nisl vel blandit molestie, arcu risus placerat enim, sit amet volutpat nisi risus posuere nibh. Curabitur aliquam leo orci, quis vulputate metus lobortis et. In hac habitasse platea dictumst. Vivamus efficitur turpis sed facilisis mattis. Etiam sagittis vulputate erat sed gravida. Nam feugiat eros sit amet nunc luctus, sit amet malesuada turpis dictum. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae; Cras rutrum massa sed lectus pellentesque, ut varius mauris lacinia.
Integer laoreet odio at turpis sodales, sed laoreet mi feugiat. Duis non pellentesque nulla. Integer enim neque, egestas in ipsum tempus, scelerisque tincidunt ante. Nunc facilisis ante sem, auctor varius nisi congue iaculis. Ut et dignissim nunc. Donec gravida odio ac leo tincidunt, nec iaculis arcu feugiat. In hac habitasse platea dictumst. Nullam sagittis blandit dictum. Phasellus efficitur justo a faucibus blandit. Ut suscipit a augue quis pulvinar. Praesent dictum jus
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Donec et elit in enim aliquet fringilla. Curabitur dapibus magna in imperdiet accumsan. Proin rhoncus justo eget lobortis feugiat. Vestibulum tincidunt eros nulla, eget elementum felis malesuada quis. Ut a mauris sagittis, ultrices eros et, vehicula dolor. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Quisque facilisis porttitor odio eget rhoncus. Duis sit amet dolor ac turpis consectetur rutrum non sed tellus. Nulla vel ligula massa. Phasellus tincidunt enim quis urna porta, ac ultricies est porta. Nulla ac lorem luctus, molestie augue a, cursus arcu. Mauris eget elit ac mauris aliquet lacinia. Cras auctor pulvinar felis, vel vehicula sapien molestie at. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae;
Praesent placerat porta nunc at vehicula. Cras vulputate viverra elit, non luctus urna pharetra feugiat. Vivamus vestibulum posuere arcu. Aenean scelerisque porta urna, et tempor erat fringilla sit amet. Aliquam euismod ultrices ex ac efficitur. Orci varius natoque penatibus et magnis dis parturient montes, nascetur ridiculus mus. Sed vitae ligula faucibus enim aliquet euismod eget sit amet felis.
Nunc aliquam id dui id tempor. Etiam imperdiet enim ac metus mattis maximus. Mauris tincidunt, velit a pretium maximus, risus enim condimentum nisl, vitae feugiat ipsum eros eu nisi. Nam lorem risus, pulvinar sed cursus vitae, blandit eu ex. Quisque id elementum justo. Sed pharetra faucibus ex, eu vestibulum mi aliquet quis. Sed eget eros varius, pellentesque enim vitae, sollicitudin justo. Donec et accumsan mi. Nunc eleifend congue consequat. Aliquam molestie, risus a rutrum dictum, ante elit laoreet neque, eget aliquet enim nibh vel lectus.
Praesent pharetra risus ac sollicitudin feugiat. Vivamus eget vestibulum velit. Nullam aliquet tortor varius lacus venenatis, sed congue massa ornare. Nam mattis non felis sed condimentum. Integer sed lorem bibendum, molestie tortor in, cursus enim. Sed euismod nulla et laoreet consectetur. Maecenas mattis lacinia sem, et pulvinar justo volutpat fermentum. Aliquam malesuada augue id justo malesuada, nec sollicitudin eros gravida. Nam euismod euismod luctus. Suspendisse potenti. Aenean nec nisi faucibus magna rhoncus venenatis. Ut ac dictum enim, eu posuere elit.
Aliquam sed eros finibus, laoreet turpis vitae, placerat purus. Proin semper mollis erat, vitae vehicula metus accumsan sit amet. Nam convallis aliquam massa vitae blandit. Nulla et hendrerit est, vitae cursus urna. Cras pellentesque, nunc sed condimentum commodo, dolor orci convallis lectus, id volutpat risus tellus a eros. Vestibulum eu tortor non arcu sollicitudin varius at sed sapien. Aliquam rhoncus vehicula risus, sit amet viverra nisl interdum id. Quisque neque felis, venenatis at sagittis eget, imperdiet id est. Vivamus tempor nibh nec elit blandit feugiat id vitae sem. Proin neque tellus, porta et egestas
Instrucciones del procedimiento para la oferta y la gestión conjunta del proceso de admisión a los centros públicos de primer ciclo de educación infantil de Pamplona para el curso 2024-2025.
Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3.pdfsandradianelly
Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestra y el maestro Fase 3Un libro sin recetas, para la maestr
El Liberalismo económico en la sociedad y en el mundo
Tema20_Cirugia.pdf
1. Historia de la Ciencia Médica,
Documentación y Terminología Médicas
La cirugía. La cirugía en la antigüedad. La invención quirúrgica en el s.
XVI. El empirismo quirúrgico. El triunfo de la cirugía en el s. XIX: la
anestesia, la asepsia y la hemostasia.
1. La cirugía desde Hipócrates hasta el galenismo. La cirugía (kheir: mano;
érgon: trabajo) trabajo manual u obra de manos, tuvo durante muchos siglos
como terapéutica y como actividad, un estatuto diferente al que le correspondió
a la medicina. Considerada medio terapéutico su lugar venía después de la die-
ta (prevención) y de los medicamentos (terapéutica). En cuanto actividad profe-
sional el cirujano era un artesano de rango inferior al médico. Sin embargo,
frente a la imagen tópica que presenta a los médicos hipocráticos como sólo
clínicos, la actividad quirúrgica fue uno de los aspectos más brillantes de la es-
cuela de Cos. Una cirugía restauradora de heridas, fracturas, luxaciones y eva-
cuante de abcesos y otras formaciones patológicas. Sobre las heridas de la ca-
beza incluye una minuciosa exposición de varias formas clínicas.
El galenismo valoró poco la cirugía, iniciándose en el s. II la separación
entre médicos y cirujanos. A partir de la Edad Media, el carácter secundario de
la cirugía fue atenuándose. Pablo de Egina (625-690), que vivió en Alejandría
cuando fue conquistada por los árabes, escribió una Enciclopedia en la que or-
denó los saberes médicos en siete libros. El sexto fue la principal vía de trans-
misión al mundo islámico y a la Europa Occidental de la cirugía y la obstetricia
clásicas. La limitación de los procedimientos quirúrgicos utilizados se observa
en el tratamiento de las adenopatías cervicales.
Los árabes también fueron cirujanos, entre ellos destaca el cordobés Abul
Qasim al-Zahrawi (936-1013), llamado Abulcasis en el mundo latino. Su enci-
clopedia titulada Kitab al-tasrif posee una parte quirúrgica que sirvió de base
para la formación de los profesionales. El primer libro está dedicado a las técni-
cas de cauterización y a la ligadura de los vasos. El segundo a la práctica de
intervenciones como la litotomía, las amputaciones de los miembros, el trata-
miento de las hernias y la trepanación craneal. El tercero trata de las fracturas y
de las luxaciones
En el mundo latino, en Bolonia, y a partir de la primera mitad del s. XIII, se
supera la rudimentaria cirugía salernitana. Destacan Teodorico Borgogni (1206-
1298) redactor de una Cyrurgia. En París ejerció Lanfranco de Milán (1240-
1306) a quien siguió Henry de Mondeville (1260-1320). En Montpellier, la figura
más destacada fue Guy de Chauliac (1290-1368) y su obra Chirurgia Magna
fue muy editada desde los comienzos de la imprenta.
2. La invención quirúrgica en el s. XVI. La evolución de la anatomía durante
el Renacimiento, ejemplificada en la obra de Vesalio y de los autores coetá-
neos, mejoró la calidad técnica de los cirujanos de este período. Por otra parte,
la frecuencia y violencia de las guerras hicieron que la figura del cirujano militar
cobrara una importancia creciente. Una figura paradigmática es Ambroise Paré
(1509-1590) que estuvo al servicio de Francisco I de Francia. De formación
empírica participó en gran número de campañas militares y al final de su vida
2. 2
relató sus experiencias en un libro titulado: Viajes realizados a diversos lugares.
En él recoge un amplio elenco de novedades quirúrgicas, pero la más significa-
tiva es la que se refiere al llamado tratamiento suave de las heridas por armas
de fuego.
El uso de la pólvora como forma de impulsar las balas suponía que parte
de ella penetraba en la herida. Se pensaba que esta pólvora compuesta por
azufre, carbón y sal -sustancias minerales y por tanto potencialmente veneno-
sas- era especialmente dañina y para evitarla, los cirujanos cauterizaban con
aceite hirviendo las heridas. Un día, en medio del fragor del combate, se termi-
nó el aceite y un grupo de heridos fueron tratados con un simple apósito hume-
decido con vino. Al día siguiente comprobó que los enfermos así curados esta-
ban mejor que los que habían sido tratados con el aceite hirviendo.
Junto con las guerras, otro escenario del progreso de la cirugía fueron los
hospitales renacentistas. En el Hospital del Cardenal, en Sevilla, el cirujano
Bartolomé Hidalgo de Agüero (1530-1597) puso a punto una técnica para tratar
limpiamente las heridas por arma blanca. Los galenistas pensaban que la cura-
ción de las heridas incisas se lograba al convertirse el pus en carne. Tenían la
idea de que había que favorecer la aparición del pus en las heridas, un «pus
loable», positivo. Hidalgo demostró, con un método numérico, que sanaban
mejor las heridas limpias que aquellas en las que se introducían hilas para fa-
vorecer la aparición del pus.
3. El empirismo quirúrgico. El siglo XVIII fue de gran trascendencia para la
cirugía: ésta se convertía en una técnica, la profesión de cirujano pasaba a te-
ner un rango universitario, y se comenzaba a aplicar el programa de Syden-
ham, contribuyendo así a enriquecer la observación clínica y la nosografía. Ya
en el último tercio de la centuria, John Hunter, una de las figuras preeminentes
de la historia de la medicina, iba todavía más lejos. Trató de fundamentar la pa-
tología quirúrgica en la investigación biológica y experimental.
El punto de partida de la revolución quirúrgica se establece en el s. XVIII
por cuatro motivos que coinciden favoreciendo el ascenso social de los ciruja-
nos y dotando a esta rama del saber de un cierto bagaje científico:
a) El utilitarismo propio de la mentalidad del s. XVIII que tuvo una clara in-
fluencia en la cirugía a través del ennoblecimiento del trabajo manual. En esta
etapa el cirujano alcanza el nivel social que hoy conserva, similar o superior al
del médico.
b) Formación. La separación tradicional entre médicos y cirujanos se hizo
más profunda durante el s. XVII. Desde su posición preeminente de universita-
rio, el médico despreciaba el trabajo del cirujano que quedó en manos de per-
sonas sin formación intelectual, meros empíricos. Las monarquías absolutas e
ilustradas vieron necesario incrementar la formación de los cirujanos para po-
der atender convenientemente a los ejércitos, la navegación y los hospitales.
Por esta razón, e inicialmente en Francia, se crearon instituciones docentes
específicas para la formación de los cirujanos, quienes obtuvieron de este mo-
do un rango similar al universitario. En España el primer centro de estas carac-
terísticas fue el Real Colegio de Cirugía de Cádiz, creado por Carlos III y dirigi-
3. 3
do por P. Virgili. Con posterioridad se crean el Real Colegio de San Carlos de
Madrid y el de Barcelona.
c) Anatomía topográfica. Otro factor fundamental en el desarrollo de la ci-
rugía durante el s. XVIII fue la conversión de la morfología en anatomía topo-
gráfica, ordenada por regiones en vez de por aparatos y sistemas. El estudio
por planos de las estructuras anatómicas permitió realizar de manera reglada
las operaciones quirúrgicas. Es decir, ordenar los diversos pasos que el ciru-
jano debía dar para obtener el resultado previsto. El catalán Antoni Gimbernat,
el italiano Scarpa y el inglés Winslow dejaron su nombre unido a regiones ope-
ratorias bien definidas.
d) Patología quirúrgica. La aplicación sistemática del programa de Syden-
ham a la cirugía, con el establecimiento de las especies morbosas quirúrgicas,
fue tarea que correspondió también a los cirujanos del s. XVIII, ejemplificada en
la labor del escocés J. Hunter (1728-1793).
4. El triunfo de la cirugía en el s. XIX. Durante la primera mitad del s. XIX la
mentalidad anatomoclínica estimuló de manera decisiva el desarrollo de la pa-
tología y clínica quirúrgicas. Junto con avances en el diagnóstico, lo más des-
tacado de este período es la extraordinaria rapidez alcanzada por los cirujanos,
derivada en parte del conocimiento exhaustivo de la anatomía topográfica. Sin
embargo, la mortalidad postoperatoria era altísima, mayor del 50%, a pesar de
que no se hacía cirugía cavitaria, y que en su mayor parte se trataba de ampu-
taciones. Un ejemplo de esta cirugía es la realizada por P. Guillaume
Dupuytren (1777-1835), el cirujano anatomoclínico de mayor relieve. Los gran-
des avances experimentados por la cirugía en la segunda mitad del s. XIX de-
penden de la llamada revolución quirúrgica que supone el triunfo del cirujano
sobre el dolor, la hemorragia y la infección.
La anestesia. El primer gran avance de la cirugía fue vencer la barrera del
dolor con el descubrimiento de la anestesia quirúrgica, invención dependiente
de la química. Los químicos habían llamado la atención acerca de la capacidad
anestésica del óxido nitroso y del éter sulfónico, sustancias utilizadas amplia-
mente en fiestas y ferias. En USA, en torno al 1840, un dentista, H. Wells, ex-
perimentó la acción del óxido nitroso, comprobando que permitía realizar ex-
tracciones dentales sin dolor. Sin embargo, cuando intentó trasladar a la cirugía
general esa observación, fracasó. Será otro dentista W. T. G. Morton, en Bos-
ton (1846), quien logra anestesiar con eficacia al primer paciente quirúrgico.
En Europa pronto se extiende este conocimiento y, en Londres, Simpson
introduce el cloroformo como anestésico, con aparentes ventajas sobre los ga-
ses. Más tarde se incorpora la anestesia por vía intravenosa (barbitúricos), in-
trarraquídea (procaína), así como los anestésicos locales (cocaína).
La hemostasia. El otro gran enemigo de la actividad del cirujano era la
hemorragia, que se logró vencer por medio de diversas técnicas. Las primeras
hemostasias se basaban en la compresión, bien por presión ejercida sobre la
zona (torniquete), bien por pinzamiento vascular y ligaduras. Otro medio más
eficaz para vencer las consecuencias de la hemorragia fue la posibilidad de
practicar transfusiones sanguíneas. Esta cuestión se venía intentando desde el
4. 4
s. XVII, sin terminar de dilucidar la causa por la que a veces resultaban benéfi-
cas y otras eran un fracaso. A partir de 1901, fecha en la que se descubren los
grupos sanguíneos por Karl Lansteiner y comienza a usarse el citrato sódico
por Luis Agote como anticoagulante, se resuelve este problema.
La asepsia. Una vez lograda la anestesia, los cirujanos ampliaron la dura-
ción de las intervenciones y su agresividad, planteándose operaciones cada
vez más complejas, lo que incrementó las infecciones. Las guerras de Crimea
(1854), Secesión americana (1866) y la franco-prusiana (1870) mostraron de
manera neta el enorme riesgo que aún suponía la cirugía. En la primera mitad
del s. XIX y a través de una vía empírica, el médico húngaro I Semelweis
(1818-1865) intuyó una correlación entre la fiebre puerperal y la transmisión de
material patógeno desde la sala de autopsias a la de partos, a través de los
alumnos. Consiguió reducir drásticamente la mortalidad obligando a sus estu-
diantes, tras la clase de disección, a lavarse las manos con cloruro de calcio.
La falta de trabajos experimentales hizo que su publicación, en 1861, no con-
venciera a nadie.
La explicación científica de la infección quirúrgica se obtuvo por la asocia-
ción que estableció Josep Lister (1827-1912) entre las infecciones quirúrgicas y
los trabajos de Pasteur sobre los microrganismos. Este cirujano, preocupado
por disminuir la mortalidad post-operatoria en su hospital de Glasgow, pensó
que la supuración de las heridas era un fenómeno equiparable al de la putre-
facción. Pasteur había demostrado que las putrefacciones eran ocasionadas
por la colonización de gérmenes. Si los procesos putrefactivos de las cloacas
se detenían con sustancias químicas, era factible que ocurriera lo mismo con
las supuraciones. Comenzó recurriendo al cloruro de zinc, pasando luego al
ácido fénico, aplicados en los vendajes y en el campo quirúrgico. De esta forma
consiguió rebajar la mortalidad quirúrgica del 50% al 6%. En 1867 publica su
libro Sobre el principio antiséptico en la práctica quirúrgica. Se había logrado la
antisepsia: la destrucción del germen en la herida quirúrgica. El siguiente paso
fue conseguir la asepsia: prevenir que en el campo quirúrgico estén ausentes
los microrganismos. En 1886 se comenzó a utilizar la esterilización por vapor
de los instrumentos y de las ropas del quirófano.
En el último tercio del siglo XIX, la actividad normal del cirujano se desa-
rrollaba en la clínica, en la sala de autopsias y en el laboratorio experimental,
así como en los quirófanos y salas de cirugía recién incorporados a los hospita-
les. El atuendo y el escenario de trabajo del cirujano actual comenzaron a im-
ponerse en esta época. También perduran hoy muchos instrumentos, técnicas
y operaciones ideadas y regladas entonces, como es el caso de las gastrecto-
mías que conocemos como operación de Billroth I y II. En Theodor Billroth
(1829-1894) se unen todas las características docentes, clínicas, investigado-
ras y técnicas del cirujano de la época con una calidad excepcional que ha
convertido al médico austriaco en el modelo de la nueva cirugía científica. In-
trodujo los métodos histológicos, bacteriológicos, experimentales y estadísticos
en su actividad, cumpliéndose con él de la forma más brillante el proceso de
conversión de la cirugía en ciencia. Inauguró la cirugía abdominal, aunque su
actividad abarcó todos los campos.
"El cirujano es un médico capaz de operar y que sabe cuándo no debe
hacerlo". Así se expresaba el suizo Emil Theodor Kocher (1841-1917), figura
excepcional de una cirugía que ya había asumido plenamente la asepsia y se
5. 5
asentaba sólidamente en la ciencia médica. Desarrolló su actividad más madu-
ra en los años finales del siglo XIX y primeras décadas del XX, cuando se im-
ponía una orientación quirúrgica restauradora de las funciones que, además de
permitirse a ese fin tanto intervenir sobre tejidos sanos como respetar partes
enfermas, realizaba aportaciones de primer orden a la medicina. Kocher reunía
una serie de cualidades difíciles de hallar en una sola persona. A su gran des-
treza manual se unía una creatividad muy desarrollada para idear procederes e
instrumentos originales adecuados a las exigencias de su muy perfeccionada
técnica. Prefirió el trabajo lento, minucioso, sistemático y seguro frente a cual-
quier forma de apresuramiento en el quirófano, y abarcó campos muy diversos
de la cirugía extendiendo a todos ellos su perfección técnica y su originalidad.
Pero era también un clínico extraordinario y un investigador infatigable que ba-
saba su práctica en un conocimiento anatómico, fisiológico, patológico y clínico
de gran altura. Es en particular importante su contribución al nacimiento de la
endocrinología por sus hallazgos sobre la función tiroidea, que fueron conse-
cuencia de su condición de cirujano y de su altura médica. Como es sabido, le
valieron en 1909 el premio Nobel de medicina. Pero la obra de Kocher se ex-
tendía a todos los territorios del cuerpo humano y a la invención de nuevos ins-
trumentos.
La cirugía ha experimentado a lo largo del siglo XX un amplio desarrollo.
Si hasta ese momento se había limitado a ser extirpadora, ahora incorpora
también la posibilidad de convertirse en funcional y restauradora. Y se abre en
un amplio abanico de especialidades. Un ejemplo es el de la neurocirugía que
tuvo sus antecedentes en algunas intervenciones sobre los nervios periféricos,
pero no podemos considerarla como tal hasta que el cirujano abordó intencio-
nadamente la cavidad del cráneo con intención terapéutica. Técnicamente sólo
le fue posible a una cirugía anestésica y aséptica. La patología y la clínica de-
bían permitir el diagnóstico neurológico sobre bases científicas. Estas condicio-
nes comenzaron a cumplirse en las dos últimas décadas del siglo XIX, pero la
neurocirugía alcanzaría madurez en el siglo XX. El norteamericano Harvey
Cushing fue quizá la figura más destacada de la fundación de la moderna neu-
rocirugía. En él se unen dos características más generales de la cirugía de su
época: el paso de Norteamérica a la vanguardia y la especialización quirúrgica
profesional.