SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 60
Cefalea, actuaciónCefalea, actuación
en urgenciasen urgencias
Dra. Carmen GarcíaDra. Carmen García
Servicio NeurologíaServicio Neurología
Marzo 2011Marzo 2011
El tratamiento estabaEl tratamiento estaba
dirigido a liberar eldirigido a liberar el
cuerpo de loscuerpo de los
demoniosdemonios
TREPANACIÓNTREPANACIÓN
Nuestros antepasados creían que la cefalea nosNuestros antepasados creían que la cefalea nos
visitaba como castigo por ofender a los dioses ovisitaba como castigo por ofender a los dioses o
que ocurría cuando un ser humano era poseído porque ocurría cuando un ser humano era poseído por
los malos espírituslos malos espíritus
IntroducciónIntroducción
CEFALEACEFALEA
 Síntoma NRL más frecuenteSíntoma NRL más frecuente
 Uno de los motivos deUno de los motivos de
consulta más frecuente enconsulta más frecuente en
el área de Urgenciasel área de Urgencias
 Prevalencia 98% en paísesPrevalencia 98% en países
occidentales.occidentales.
 NoNo ↑↑ morbi-mortalidadmorbi-mortalidad
 Impacto en calidad vidaImpacto en calidad vida
Clasificación de laClasificación de la
cefaleacefalea
1.1. MigrañaMigraña
2.2. Cefalea tensionalCefalea tensional
3.3. Cluster y otras cefaleas trigémino autonómicasCluster y otras cefaleas trigémino autonómicas
4.4. Otras cefaleas primariasOtras cefaleas primarias
5.5. Cefalea atribuida a traumatismo cervical o cranealCefalea atribuida a traumatismo cervical o craneal
6.6. Cefalea secundaria a alteración cervical o intracraneal de origenCefalea secundaria a alteración cervical o intracraneal de origen
vascularvascular
7.7. Cefalea secundaria a alt. intracraneal no vascularCefalea secundaria a alt. intracraneal no vascular
8.8. Cefalea atribuida al uso de sustancias o a su retiradaCefalea atribuida al uso de sustancias o a su retirada
9.9. Cefalea secundaria a infecciónCefalea secundaria a infección
10.10. Cefalea secundaria a alt. HomeostasisCefalea secundaria a alt. Homeostasis
12.12. Cefalea secundaria a alt. estructuras cranealesCefalea secundaria a alt. estructuras craneales
13.13. Cefalea secundaria a alt. psiquiátricasCefalea secundaria a alt. psiquiátricas
14.14. Neuralgias craneales y causas intracraneales de cefalea facialNeuralgias craneales y causas intracraneales de cefalea facial
15.15. Otras cefaleasOtras cefaleas

Cefalea no clasificada en las anterioresCefalea no clasificada en las anteriores

Cefalea inespecíficaCefalea inespecífica
International Headache Society, 2004International Headache Society, 2004
Cefalea como síntomaCefalea como síntoma
predominantepredominante
90%90% 10%10%
MigrañaMigraña
Cefalea tensionalCefalea tensional
Cefaleas 2ªCefaleas 2ª
Otras cefaleas 1ªOtras cefaleas 1ª
Anamnesis !!!Anamnesis !!!
TIEMPO DE EVOLUCIÓN – PERIODICIDADTIEMPO DE EVOLUCIÓN – PERIODICIDAD
 Antecedentes personales y familiaresAntecedentes personales y familiares
 Edad de inicioEdad de inicio
 InicioInicio súbito o gradualsúbito o gradual
 EvoluciónEvolución crónica, recurrente, reciente y progresiva...crónica, recurrente, reciente y progresiva...
 Cambio reciente de característicasCambio reciente de características
Anamnesis !!!Anamnesis !!!
CARACTERÍSTICAS DEL DOLORCARACTERÍSTICAS DEL DOLOR
 Cualidad del dolorCualidad del dolor pulsátil, urente, opresivo,pulsátil, urente, opresivo,
punzadas,...punzadas,...
 IntensidadIntensidad interfiere actividades o sueñointerfiere actividades o sueño
 LocalizaciónLocalización focal, hemicraneal, en banda...focal, hemicraneal, en banda...
 DuraciónDuración
 HorarioHorario matutina, vespertina, nocturnamatutina, vespertina, nocturna
Anamnesis !!!Anamnesis !!!
FACTORES DESENCADENANTESFACTORES DESENCADENANTES
 PrecipitantesPrecipitantes ejercicio físico, maniobres de Valsalva,ejercicio físico, maniobres de Valsalva,
cambios posturales, zonas gatillo, menstruación,...cambios posturales, zonas gatillo, menstruación,...
 Factores alivioFactores alivio fármacos, sueño, decúbitofármacos, sueño, decúbito
 Síntomas asociadosSíntomas asociados fiebre, náuseas, vómitos,fiebre, náuseas, vómitos,
fotofobia, escotomas, rinorrea, inyección conjuntival,fotofobia, escotomas, rinorrea, inyección conjuntival,
lagrimeo, polimialgia, claudicación mandibular,...lagrimeo, polimialgia, claudicación mandibular,...
 Estado anímicoEstado anímico del paciente.del paciente.
 TratamientoTratamiento,, automedicaciónautomedicación
Exploración físicaExploración física
 Fondo de ojoFondo de ojo
 Signos focales NRLSignos focales NRL
 Rigidez de nuca y/o signos meníngeosRigidez de nuca y/o signos meníngeos
 Arteria temporalArteria temporal engrosamientoengrosamiento
dolorosodoloroso
 Lesión III par con afectación pupilarLesión III par con afectación pupilar
Criterios de alarmaCriterios de alarma
 Inicio agudo explosivoInicio agudo explosivo
 CambiosCambios
características de unacaracterísticas de una
cefalea previacefalea previa
 Cefalea subaguda oCefalea subaguda o
crónica de intensidadcrónica de intensidad
crecientecreciente
 EstrictamenteEstrictamente
unilateralunilateral
 Reciente comienzo enReciente comienzo en
edad tardía (más 55a)edad tardía (más 55a)
 Embarazo / puerperioEmbarazo / puerperio
 Asociación con fiebre,Asociación con fiebre,
inmunodepresión,inmunodepresión,
crisis, meningismo ocrisis, meningismo o
papiledemapapiledema
 Alt. nivel deAlt. nivel de
conciencia o delconciencia o del
comportamientocomportamiento
 Exploración anormalExploración anormal
 Precipitada por tos,Precipitada por tos,
esfuerzo o cambiosesfuerzo o cambios
posturalesposturales
 Síntomas HTICSíntomas HTIC
Expl. complementariasExpl. complementarias
 VSGVSG: en ancianos (arteritis temporal): en ancianos (arteritis temporal)
 Rx simple cráneoRx simple cráneo : malformaciones óseas: malformaciones óseas
 NeuroimagenNeuroimagen: si criterios de alarma: si criterios de alarma
 Punción lumbarPunción lumbar ::

Infección meníngea o meningo-Infección meníngea o meningo-
encefalíticaencefalítica

HSA con TC Craneal normalHSA con TC Craneal normal

Medición presión LCR (HTIC idiopática oMedición presión LCR (HTIC idiopática o
hipopresión licuoral)hipopresión licuoral)
CEFALEA = ENFERMEDADCEFALEA = ENFERMEDAD  CEFALEACEFALEA
PRIMARIAPRIMARIA
CEFALEA = SINTOMACEFALEA = SINTOMA  CEFALEA SECUNDARIACEFALEA SECUNDARIA
CefaleasCefaleas
secundariassecundarias
CefaleasCefaleas
primariasprimarias
CEFALEAS PRIMARIASCEFALEAS PRIMARIAS
 MigrañaMigraña
 C.C.
tensionaltensional
 NeuralgiasNeuralgias
 ClusterCluster
 Hemic.Hemic.
paroxísticaparoxística
 Hemic. contínuaHemic. contínua
 SUNCTSUNCT
NN
OO
SISI
Clínica autonómicaClínica autonómica
MigrañaMigraña
 Forma más común de cefalea vascularForma más común de cefalea vascular
 Predisposición familiarPredisposición familiar
 Más frecuente enMás frecuente en ♀♀ (relación 2:1)(relación 2:1)
Migraña con aura - típicaMigraña con aura - típica
Migraña sin aura - comúnMigraña sin aura - común
1.1. Migraña sin auraMigraña sin aura
2.2. Migraña con auraMigraña con aura
1.1. Aura típica con cefalea tipo migrañaAura típica con cefalea tipo migraña
2.2. Aura típica con cefalea no migrañosaAura típica con cefalea no migrañosa
3.3. Aura migrañosa sin cefaleaAura migrañosa sin cefalea
4.4. Migraña hemipléjica familiarMigraña hemipléjica familiar
5.5. Migraña hemipléjica esporádicaMigraña hemipléjica esporádica
6.6. Migraña tipo basilarMigraña tipo basilar
3.3. Sd periódicos de infancia precursores deSd periódicos de infancia precursores de
migrañamigraña
1.1. Vómitos cíclicosVómitos cíclicos
2.2. Migraña abdominalMigraña abdominal
3.3. Vértigo paroxístico benigno de la infanciaVértigo paroxístico benigno de la infancia
4.4. Migraña retinianaMigraña retiniana
5.5. Complicaciones de la migrañaComplicaciones de la migraña
1.1. Migraña crónicaMigraña crónica
2.2. Estado migrañosoEstado migrañoso
3.3. Aura persistente sin infartoAura persistente sin infarto
4.4. Infarto migrañosoInfarto migrañoso
5.5. Crisis comiciales desencadenadas por migrañaCrisis comiciales desencadenadas por migraña
6.6. Migraña probableMigraña probable
InternationalInternational
HeadacheHeadache
Society, 2004Society, 2004
Migraña sin auraMigraña sin aura
a.a. Al menos 5 ataques que cumplan los criteriosAl menos 5 ataques que cumplan los criterios
B-DB-D
b.b. Duración 4-72h (sin tratamiento)Duración 4-72h (sin tratamiento)
c.c. Al menos 2 de las siguientes característicasAl menos 2 de las siguientes características
- Localización unilateral- Localización unilateral
- Pulsátil- Pulsátil
- Intensidad moderada o severa- Intensidad moderada o severa
- Se agrava por la actividad física rutinaria- Se agrava por la actividad física rutinaria
a.a. Durante la cefalea, al menos 1 de los siguientesDurante la cefalea, al menos 1 de los siguientes
- Náuseas y/o vómitos- Náuseas y/o vómitos
- Fotofobia y sonofobia- Fotofobia y sonofobia
a.a. No se puede atribuir a otra enfermedadNo se puede atribuir a otra enfermedad
Migraña con auraMigraña con aura
a.a. Al menos 2 ataques que cumplan los criterios B-Al menos 2 ataques que cumplan los criterios B-
DD
b.b. El aura consiste en al menos 1 de los siguientesEl aura consiste en al menos 1 de los siguientes
- síntomas visuales completamente reversibles- síntomas visuales completamente reversibles
- síntomas sensitivos completamente reversibles- síntomas sensitivos completamente reversibles
- disfasia completamente reversible- disfasia completamente reversible
a.a. Al menos 2 de las siguientes característicasAl menos 2 de las siguientes características
- síntomas visuales homónimos y/o síntomas sensitivos unilat.- síntomas visuales homónimos y/o síntomas sensitivos unilat.
- al menos 1 síntoma del aura se desarrolla durante 5 o más- al menos 1 síntoma del aura se desarrolla durante 5 o más
min.min.
- cada síntoma dura entre 5 y 60 minutos.- cada síntoma dura entre 5 y 60 minutos.
a.a. La cefalea cumple los criterios B-D de laLa cefalea cumple los criterios B-D de la
migraña sin aura y se inicia durante el aura omigraña sin aura y se inicia durante el aura o
antes de 60 minutos de finalizar éstaantes de 60 minutos de finalizar ésta
FisiopatologíaFisiopatología
VASOS PIALES Y DURALESVASOS PIALES Y DURALES
SENOS VENOSOSSENOS VENOSOS
DURAMADREDURAMADRE
GANGLIO DELGANGLIO DEL
N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO
¿?¿?
Rodeados de fibrasRodeados de fibras
sensitivas procedentessensitivas procedentes
de la rama oftálmica delde la rama oftálmica del
nervio trigéminonervio trigémino
RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO
NUCLEO CAUDADO
DEL TRIGÉMINO
FisiopatologíaFisiopatología
VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS
GANGLIO DELGANGLIO DEL
N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO
¿?¿?
RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO
SISTEMA TRIGÉMINO-SISTEMA TRIGÉMINO-
VASCULARVASCULAR
TransmisiónTransmisión
nociceptivanociceptiva
Inflamación neurógenaInflamación neurógena
NUCLEO CAUDADO
DEL TRIGÉMINO
VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS
GANGLIO DELGANGLIO DEL
N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO
RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO
TÁLAMOTÁLAMO
CORTEZACORTEZA
PARIETALPARIETAL
TRANSMISIÓNTRANSMISIÓN
NOCICEPTIVANOCICEPTIVA
INFLAMACIÓNINFLAMACIÓN
NEURÓGENANEURÓGENA
ESTÉRILESTÉRIL
VD con extravasación deVD con extravasación de
proteínas, agregaciónproteínas, agregación
plaquetas, activación deplaquetas, activación de
macrófagos y liberación demacrófagos y liberación de
serotoninaserotonina
PercepciónPercepción
conscienteconsciente
del dolordel dolor
FisiopatologíaFisiopatología
RECEPTORES 5HT1D
RECEPTORES 5HT1B
VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS
GANGLIO DELGANGLIO DEL
N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO
RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO
SENSACIÓNSENSACIÓN
PULSATILPULSATIL
TÁLAMOTÁLAMO
CORTEZACORTEZA
PARIETALPARIETAL
PERCEPCIÓNPERCEPCIÓN
CONSCIENTECONSCIENTE
DEL DOLORDEL DOLOR
N. SOLITARION. SOLITARIO
DEL X PC.DEL X PC.
LOCUS CERULEUSLOCUS CERULEUS
NUCLEOS DEL RAFENUCLEOS DEL RAFE
FOTOPSIAFOTOPSIA
FONOFOBIAFONOFOBIA
OSMOFOBIAOSMOFOBIA
NÁUSEASNÁUSEAS
VÓMITOSVÓMITOS
FisiopatologíaFisiopatología
HIPOTÁLAMO
 Depresión corticalDepresión cortical
(Leao, 1944)(Leao, 1944) 
despolarizacióndespolarización
neuronal y glialneuronal y glial
propagada a lo largopropagada a lo largo
de la corteza a unade la corteza a una
velocidad de 2-5velocidad de 2-5
mm/min, conmm/min, con
disminución del flujodisminución del flujo
sanguíneo cerebral.sanguíneo cerebral.
Supresión cortical propagadaSupresión cortical propagada
FisiopatologíaFisiopatología
CORTEZACORTEZA
OCCIPITALOCCIPITAL
¿?¿?
DESPOLARIZACIÓN
PROPAGADA
Liberación deLiberación de
neurotransmisoresneurotransmisores
y metabolitosy metabolitos
Fase de hiperemia cortical yFase de hiperemia cortical y
hipoperfusión mantenidahipoperfusión mantenida
con supresión de lacon supresión de la
actividad corticalactividad cortical
Sensibilización deSensibilización de
fibras trigeminalesfibras trigeminales
AURAAURA
VISUALVISUAL
FisiopatologíaFisiopatología
CORTEZACORTEZA
OCCIPITALOCCIPITAL
¿?¿?
DESPOLARIZACIÓN
PROPAGADA
AURAAURA
VISUALVISUAL
FisiopatologíaFisiopatología
LOCUS CERULEUSLOCUS CERULEUS
NUCLEOS DEL RAFENUCLEOS DEL RAFE
AuraAura
VISUALVISUAL (99% migrañas clásicas)(99% migrañas clásicas)

Escotoma en zigzagEscotoma en zigzag

Borrosidad visual bilateralBorrosidad visual bilateral

Distorsión de los objetosDistorsión de los objetos

Hemianopsia visualHemianopsia visual

Alucinaciones visualesAlucinaciones visuales

NO fotopsias aisladasNO fotopsias aisladas
SENSITIVASENSITIVA (30-40% migrañas clásicas)(30-40% migrañas clásicas)

Parestesias (queiro-braquiales)Parestesias (queiro-braquiales)
MOTORAMOTORA (< 10% migrañas clásicas)(< 10% migrañas clásicas)
Siempre asociada a Aura sensitiva (dd AIT)Siempre asociada a Aura sensitiva (dd AIT)
AFÁSICAAFÁSICA (10-20% migrañas clásicas)(10-20% migrañas clásicas)
PSICOLÓGICOS – SUEÑO –PSICOLÓGICOS – SUEÑO –
FATIGAFATIGA
 Ansiedad o DepresiónAnsiedad o Depresión
 Exceso o déficit sueñoExceso o déficit sueño
 EstrésEstrés
 Post-estrésPost-estrés
 Ejercicio físicoEjercicio físico
Factores precipitantes
DIETADIETA
 AlimentosAlimentos

Chocolate, té, caféChocolate, té, café

Queso, lácteosQueso, lácteos

Cítricos, plátanosCítricos, plátanos

Vino tinto, cava dulceVino tinto, cava dulce

MariscoMarisco
 AyunoAyuno
 Aditivos químicosAditivos químicos

Nitrito, Glutamato, AspartamoNitrito, Glutamato, Aspartamo
CAMBIOS HORMONALESCAMBIOS HORMONALES
 (Pre) menstruación(Pre) menstruación
 OvulaciónOvulación
 AnovulatoriosAnovulatorios
 Terapia hormonalTerapia hormonal
FÁRMACOSFÁRMACOS
 NitroglicerinaNitroglicerina
 EstrógenosEstrógenos
 IndometacinaIndometacina
 NifedipinoNifedipino
 DipiridamolDipiridamol
 ReserpinaReserpina
 ......
AMBIENTALESAMBIENTALES
 Luz intensaLuz intensa
 Cambios climáticosCambios climáticos
 Altitud elevadaAltitud elevada
Tratamiento
MENOR CANTIDADMENOR CANTIDAD
DE FÁRMACOS ELDE FÁRMACOS EL
MENOR TIEMPOMENOR TIEMPO
POSIBLEPOSIBLE
““CEFALEA DECEFALEA DE
REBOTE” PORREBOTE” POR
ABUSO DEABUSO DE
FÁRMACOSFÁRMACOS
TtoTto
sintomáticosintomático
Tto específicoTto específico
Tto preventivoTto preventivo
Tratamiento sintomático
Crisis leveCrisis leve Crisis moderada / graveCrisis moderada / grave
AINESAINES TriptanesTriptanes
- AAS- AAS
- Naproxeno sódico- Naproxeno sódico
- Ibuprofeno- Ibuprofeno
- Dexketoprofeno- Dexketoprofeno
- Diclofenaco- Diclofenaco
AlmotriptanAlmotriptan 12.5 mg vo12.5 mg vo
EletriptanEletriptan 20 y 40 mg vo20 y 40 mg vo
NaratriptanNaratriptan 2.5 mg vo2.5 mg vo
SumatriptanSumatriptan 50 mg vo / 10 y 20 mg inh / 6 mg50 mg vo / 10 y 20 mg inh / 6 mg
scsc
ZolmitriptanZolmitriptan 2.5 y 5 mg vo / 5 mg inh2.5 y 5 mg vo / 5 mg inh
Triptanes
* Agonistas selectivos de* Agonistas selectivos de
los receptores 5-HT1B/1Dlos receptores 5-HT1B/1D
- Cambiar de triptanoCambiar de triptano
- Tratamiento precozTratamiento precoz
- Duplicar dosisDuplicar dosis
- Asociar un AINEAsociar un AINE
- Formulación no oralFormulación no oral
- Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
 VC cerebral selectivaVC cerebral selectiva
 Inhiben el proceso de inflamación neurógenaInhiben el proceso de inflamación neurógena
 Modulan la transmisión de estímulos nociceptivosModulan la transmisión de estímulos nociceptivos
¿Y si no¿Y si no
funciona?funciona?
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
 Más de 3 crisis/mesMás de 3 crisis/mes
 Intensidad severaIntensidad severa
 Ineficacia delIneficacia del
tratamiento agudotratamiento agudo
 Abuso de fármacosAbuso de fármacos
 Aura hemipléjica oAura hemipléjica o
aura prolongadaaura prolongada
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por
ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante
6m.6m.
-- Beta bloqueantesBeta bloqueantes
- Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio
- Antidepresivos- Antidepresivos
- Antiepilépticos- Antiepilépticos
- Otros fármacos- Otros fármacos
Propanolol* 40-160 mg/dPropanolol* 40-160 mg/d
Metoprolol 50-200 mg/dMetoprolol 50-200 mg/d
Nadolol* 40-160 mg/dNadolol* 40-160 mg/d
Atenolol 50-200 mg/dAtenolol 50-200 mg/d
Timolol* 10- 20 mg/dTimolol* 10- 20 mg/d
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por
ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante
6m.6m.
- Beta bloqueantes- Beta bloqueantes
-- Antagonistas CalcioAntagonistas Calcio
- Antidepresivos- Antidepresivos
- Antiepilépticos- Antiepilépticos
- Otros fármacos- Otros fármacos
Flunarizina* 5-10 mg/dFlunarizina* 5-10 mg/d
Verapamilo* 320 mg/dVerapamilo* 320 mg/d
Nimodipino 120 mg/dNimodipino 120 mg/d
Nicardipino 40 mg/dNicardipino 40 mg/d
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por
ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante
6m.6m.
- Beta bloqueantes- Beta bloqueantes
- Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio
- Antidepresivos- Antidepresivos
- Antiepilépticos- Antiepilépticos
- Otros fármacos- Otros fármacos
Amitriptilina* 10-75 mg/nAmitriptilina* 10-75 mg/n
Imipramina 25-75 mg/nImipramina 25-75 mg/n
Fluoxetina 20-40 mg/dFluoxetina 20-40 mg/d
Paroxetina 20-40 mg/dParoxetina 20-40 mg/d
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por
ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante
6m.6m.
- Beta bloqueantes- Beta bloqueantes
- Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio
- Antidepresivos- Antidepresivos
-- AntiepilépticosAntiepilépticos
- Otros fármacos- Otros fármacos
Ác Valproico* 500-1500 mg/dÁc Valproico* 500-1500 mg/d
Lamotrigina 100-150 mg/dLamotrigina 100-150 mg/d
Gabapentina 600-1800 mg/dGabapentina 600-1800 mg/d
Topiramato* 50-200 mg/dTopiramato* 50-200 mg/d
Vigabatrina 1000-2000 mg/dVigabatrina 1000-2000 mg/d
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por
ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante
6m.6m.
- Beta bloqueantes- Beta bloqueantes
- Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio
- Antidepresivos- Antidepresivos
- Antiepilépticos- Antiepilépticos
-- Otros fármacosOtros fármacos
NaproxenoNaproxeno
AASAAS
AntiserotoninérgicosAntiserotoninérgicos
- Metisergida- Metisergida
- Pizotifeno- Pizotifeno
- Lisuride- Lisuride
- Ciproheptadina- Ciproheptadina
Toxina botulínicaToxina botulínica
Cefalea tensionalCefalea tensional
 Cefalea primaria más frecuenteCefalea primaria más frecuente
 Más frecuente enMás frecuente en ♀♀ (2:1)(2:1)
 Factores psicológicos en su inicio yFactores psicológicos en su inicio y
su perpetuaciónsu perpetuación
C. tensional ocasionalC. tensional ocasional
C. tensional episódicaC. tensional episódica
C. tensional crónicaC. tensional crónica
Clínica cefalea tensionalClínica cefalea tensional
 Carácter tirante u opresivo.Carácter tirante u opresivo.
 Intensidad leve o moderada.Intensidad leve o moderada.
 No imposibilita actividades diarias.No imposibilita actividades diarias.
 No empeora con el esfuerzo.No empeora con el esfuerzo.
 Ausencia de síntomas asociados aAusencia de síntomas asociados a
excepción de hipersensibilidadexcepción de hipersensibilidad
dolorosa en musculatura pericranealdolorosa en musculatura pericraneal
y náuseas.y náuseas.
Clasificación C. tensionalClasificación C. tensional
a.a. Cefalea tensional ocasionalCefalea tensional ocasional
b.b. Cefalea tensional episódicaCefalea tensional episódica
Cefalea < 15 días al mesCefalea < 15 días al mes
durante los últimos 3 meses.durante los últimos 3 meses.
c.c. Cefalea tensional crónicaCefalea tensional crónica
cefalea más de 15 días alcefalea más de 15 días al
mes durante los últimos 3mes durante los últimos 3
meses.meses.
Tratamiento
C. T. ocasionalC. T. ocasional C. T. episódica o crónicaC. T. episódica o crónica
TratamientoTratamiento
sintomáticosintomático
TratamientoTratamiento
preventivopreventivo
- Analgésicos comunes- Analgésicos comunes
- Aines- Aines
- Benzodiacepinas- Benzodiacepinas
C. T. abuso analgésicosC. T. abuso analgésicos
Neuralgia del trigéminoNeuralgia del trigémino
 El 90 % de las algias facialesEl 90 % de las algias faciales
 El 10 % son neuralgias sintomáticasEl 10 % son neuralgias sintomáticas
 Edad de inicio suele ser a partir deEdad de inicio suele ser a partir de
50a50a
 Periodo refractarioPeriodo refractario
Rama oftálmicaRama oftálmica
Rama maxilarRama maxilar
Rama mandibularRama mandibular
Neuralgia del trigéminoNeuralgia del trigémino
a.a. Ataques paroxísticos de dolor facial entre 1Ataques paroxísticos de dolor facial entre 1
segundo y 2 minutos, afectando 1 o mássegundo y 2 minutos, afectando 1 o más
divisiones del nervio trigémino, y que cumplandivisiones del nervio trigémino, y que cumplan
los criterios B y Clos criterios B y C
b.b. Al menos 1 de las siguientes característicasAl menos 1 de las siguientes características
- Intenso, agudo, superficial y como una puñalada- Intenso, agudo, superficial y como una puñalada
- Precipitado por áreas gatillo- Precipitado por áreas gatillo
a.a. Los ataques de dolor son estereotipados enLos ataques de dolor son estereotipados en
cada individuocada individuo
b.b. No hay evidencia clínica de déficitNo hay evidencia clínica de déficit
neurológico.neurológico.
c.c. No se puede atribuir a otra causa.No se puede atribuir a otra causa.
 N. glosofaríngeaN. glosofaríngea
 N. laríngeaN. laríngea
superiorsuperior
 N. nasociliarN. nasociliar
 N. supraorbitariaN. supraorbitaria
 N. infraorbitariaN. infraorbitaria
 N. lingualN. lingual
 N. mentonianaN. mentoniana
 Cefalea numularCefalea numular
 N. occipitalN. occipital
Otras neuralgiasOtras neuralgias
Cefalea en racimosCefalea en racimos
 Cefalea trigémino-autonómicaCefalea trigémino-autonómica
 Esporádica o familiar (poligénica)Esporádica o familiar (poligénica)
 Más frecuente enMás frecuente en ♂♂ (9:1) entre(9:1) entre 20-50a20-50a
 Precipitantes: OH, VD, NO,Precipitantes: OH, VD, NO, ↓↓PpO2,PpO2,
sueñosueño
C. Racimos episódicaC. Racimos episódica
C. Racimos crónicaC. Racimos crónica
Criterios diagnósticosCriterios diagnósticos
a.a. Al menos 5 ataques que cumplan los criteriosAl menos 5 ataques que cumplan los criterios
B-DB-D
b.b. Dolor severo o muy severo, estrictamenteDolor severo o muy severo, estrictamente
unilateral, orbitario, supraorbitario o temporal,unilateral, orbitario, supraorbitario o temporal,
de 15-180 minutos de duración sin tratamientode 15-180 minutos de duración sin tratamiento
c.c. Acompañado por al menos, uno de losAcompañado por al menos, uno de los
siguientessiguientes
- Inyección conjuntival ipsilateral y/o lagrimeo- Inyección conjuntival ipsilateral y/o lagrimeo
- Congestión nasal y/o rinorrea- Congestión nasal y/o rinorrea
- Edema palpebral ipsilateral- Edema palpebral ipsilateral
- Sudoración frontal o facial- Sudoración frontal o facial
- Ptosis o miosis ipsilateral- Ptosis o miosis ipsilateral
- Sensación de inquietud o agitación- Sensación de inquietud o agitación
d.d. Frecuencia de 1 a 8 ataques diariosFrecuencia de 1 a 8 ataques diarios
Características ClusterCaracterísticas Cluster
 Durante un broteDurante un brote
sintomático los episodiossintomático los episodios
cefálicos suelencefálicos suelen
presentarse apresentarse a hora fijahora fija
 fase inicial sueñofase inicial sueño
nocturnonocturno
 primera hora de la tardeprimera hora de la tarde
(siesta)(siesta)
Características ClusterCaracterísticas Cluster
 PequeñasPequeñas ingestas de OHingestas de OH
pueden precipitar 1 crisispueden precipitar 1 crisis
cefálica durante loscefálica durante los
periodos sintomáticos.periodos sintomáticos.
 Fuera de este periodo noFuera de este periodo no
lo desencadena.lo desencadena.
Tratamiento sintomático
Suprimir precipitantesSuprimir precipitantes
Ataque dolorAtaque dolor
- Evitar OH, VD, siesta,…- Evitar OH, VD, siesta,…
- Sumatriptán 6 mg sc. (máx 12mg/d)Sumatriptán 6 mg sc. (máx 12mg/d)
- Zolmitriptan 5 mg inhZolmitriptan 5 mg inh
- Ergotamina 2 mg sl o rectalErgotamina 2 mg sl o rectal
- Oxígeno 100% a 7-8lx’ durante 15-20 minutosOxígeno 100% a 7-8lx’ durante 15-20 minutos
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
 Emplear 2 ttos profilácticos asociadosEmplear 2 ttos profilácticos asociados

Efecto rápidoEfecto rápido

Efecto lentoEfecto lento
Esteroides*Esteroides*
Tartrato ergotaminaTartrato ergotamina
FrovatriptánFrovatriptán
- Prednisona 1mg/Kg/d x 3-7d
- Metilprednisolona 250 mg/d x 3d
+ pauta descendente
Si dolor exclusivamente nocturno
durante máximo de 6 semanas
-1-2 mg rectal/n
-2-4 mg vo/n
Triptán de vida media larga
Impide uso de triptán sintomático
VerapamiloVerapamilo
Carbonato de LitioCarbonato de Litio
AntiepilépticoAntiepiléptico
Tratamiento preventivoTratamiento preventivo
 Emplear 2 ttos profilácticos asociadosEmplear 2 ttos profilácticos asociados

Efecto rápidoEfecto rápido

Efecto lentoEfecto lento
EsteroidesEsteroides
Tartrato ergotaminaTartrato ergotamina
FrovatriptánFrovatriptán
VerapamiloVerapamilo
Carbonato de LitioCarbonato de Litio
AntiepilépticoAntiepiléptico
- Dosis habitual de 80-120 mg/8h
- Forma retard 120-240 mg/d
Habitual 240-360 mg/d
Máximo 720 mg/d
- Carbonato Litio 200 mg/12h
Aumentar 200 mg/s
Habitual 400-1200 mg/d
Litermia < 1 mEq/L
- Ác.valproico 0.5-2 gr/d (3 dosis)
- Topiramato 50-200 mg/d (2 dosis)
Otras cefaleasOtras cefaleas
trigémino-autonómicastrigémino-autonómicas
 Características autonómicasCaracterísticas autonómicas
 Distribución trigeminal del dolorDistribución trigeminal del dolor
 Periodicidad de las crisisPeriodicidad de las crisis
Cefalea en racimosCefalea en racimos
Hemicrania paroxísticaHemicrania paroxística
Hemicrania continuaHemicrania continua
SUNCTSUNCT
SUNCTSUNCT
SShortlastinghortlasting
UUnilateralnilateral
NNeuralgiformeuralgiform
HeadacheHeadache
attacks withattacks with
CConjuntivalonjuntival
injection andinjection and
TTearingearing
Más frecuente enMás frecuente en ♂♂ 50a50a
Sdr. muy infrecuenteSdr. muy infrecuente
HemicraniaHemicrania
 Cefalea hemicranealCefalea hemicraneal
 Fronto-orbitariaFronto-orbitaria
 Signos vegetativosSignos vegetativos
oculofaciales ipsilat.oculofaciales ipsilat.
 Respuesta absoluta aRespuesta absoluta a
indometacina (150indometacina (150
mg vo – 100 mg im)mg vo – 100 mg im)
 Predominio femeninoPredominio femenino
dd. TRIGÉMINO-dd. TRIGÉMINO-
AUTONÓMICASAUTONÓMICAS
SexoSexo
♂:♀♂:♀
Nº episodiosNº episodios
DuraciónDuración
episodioepisodio
RelaciónRelación
temporaltemporal
Cluster 4:14:1 1-15/d1-15/d 15-15-180’180’
Tarde yTarde y
11erer
REMREM
Hemicrania
continua
1:31:3 1-40/d1-40/d 2-45’2-45’ NoNo
Hemicrania
paroxística
1:11:1 3-30/d3-30/d 1-1-3030’’ 11erer
REMREM
SUNCT 4:14:1
HastaHasta
30/h30/h
55 -- 240240’’’’ NoNo
BibliografíaBibliografía
 Headache Classification Subcommittee ofHeadache Classification Subcommittee of
the International Headache Society.the International Headache Society.
Cephalalgia 2004; 24, Supl 1.Cephalalgia 2004; 24, Supl 1.
 Olesen J, Goadsby PJ, Ramadan NM,Olesen J, Goadsby PJ, Ramadan NM,
Hansen P, Welch K. The headaches. 3 ed.Hansen P, Welch K. The headaches. 3 ed.
Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins;Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins;
2006.2006.
 Marcos M. Guía para el diagnóstico yMarcos M. Guía para el diagnóstico y
tratamiento de las cefaleas, Sociedadtratamiento de las cefaleas, Sociedad
Española de Neurología. 1 ed. Barcelona:Española de Neurología. 1 ed. Barcelona:
Prous Science; 2006.Prous Science; 2006.
 Victor M, Ropper AH. Cefalea y otros doloresVictor M, Ropper AH. Cefalea y otros dolores
craneofaciales. En: Victor M, Ropper AH.craneofaciales. En: Victor M, Ropper AH.
Principios de Neurología. Séptima edición.Principios de Neurología. Séptima edición.
México: McGraw-Hill Interamericana, 2002;México: McGraw-Hill Interamericana, 2002;
165-190.165-190.
 Boes CJ, Capobianco DJ, Cutrer FM, DodickBoes CJ, Capobianco DJ, Cutrer FM, Dodick
DW, Eross EJ, Swanson JW. Cefalea y dolorDW, Eross EJ, Swanson JW. Cefalea y dolor
craneofacial. En: Bradley WG, Daroff RB,craneofacial. En: Bradley WG, Daroff RB,
Fenichel GM, Jankovic J. Neurología clínica.Fenichel GM, Jankovic J. Neurología clínica.
Cuarta edición. Madrid: Elsevier, 2005;Cuarta edición. Madrid: Elsevier, 2005;
2037-2089.2037-2089.
BibliografíaBibliografía

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Caso clínico
Caso clínicoCaso clínico
Caso clínico
 
Semiologia del sistema nervioso central
Semiologia del sistema nervioso centralSemiologia del sistema nervioso central
Semiologia del sistema nervioso central
 
(2016-10-04)Hidrocefalia normotensiva del adulto (DOC)
(2016-10-04)Hidrocefalia normotensiva del adulto (DOC)(2016-10-04)Hidrocefalia normotensiva del adulto (DOC)
(2016-10-04)Hidrocefalia normotensiva del adulto (DOC)
 
Exploracion neurologica
Exploracion neurologicaExploracion neurologica
Exploracion neurologica
 
Exploración neuropsiquiátrica
Exploración neuropsiquiátricaExploración neuropsiquiátrica
Exploración neuropsiquiátrica
 
Esclerosis multiple ufro ppt
Esclerosis multiple ufro pptEsclerosis multiple ufro ppt
Esclerosis multiple ufro ppt
 
Temas semio neurologica68 TEORIA !
Temas semio neurologica68 TEORIA ! Temas semio neurologica68 TEORIA !
Temas semio neurologica68 TEORIA !
 
Atrofia optica
Atrofia opticaAtrofia optica
Atrofia optica
 
SINDROMES MEDULARES
SINDROMES MEDULARESSINDROMES MEDULARES
SINDROMES MEDULARES
 
Mov iatrogénicos
Mov iatrogénicosMov iatrogénicos
Mov iatrogénicos
 
Sd Frontales
Sd FrontalesSd Frontales
Sd Frontales
 
Exploración de fondo de ojo
Exploración de fondo de ojoExploración de fondo de ojo
Exploración de fondo de ojo
 
Retinopatía diabética
Retinopatía diabéticaRetinopatía diabética
Retinopatía diabética
 
Leucocoria
LeucocoriaLeucocoria
Leucocoria
 
Semiologia neurologica
Semiologia neurologicaSemiologia neurologica
Semiologia neurologica
 
PARALISIS DEL IV PAR CRANEAL
PARALISIS DEL IV PAR CRANEALPARALISIS DEL IV PAR CRANEAL
PARALISIS DEL IV PAR CRANEAL
 
Valoración del Temblor en ATENCIÓN PRIMARIA Dra M.Cortes Venegas
Valoración del Temblor en ATENCIÓN PRIMARIA Dra M.Cortes VenegasValoración del Temblor en ATENCIÓN PRIMARIA Dra M.Cortes Venegas
Valoración del Temblor en ATENCIÓN PRIMARIA Dra M.Cortes Venegas
 
Revisión: Epilepsia (2017)
Revisión: Epilepsia (2017)Revisión: Epilepsia (2017)
Revisión: Epilepsia (2017)
 
Semiologia Neurologica
Semiologia NeurologicaSemiologia Neurologica
Semiologia Neurologica
 
Enfoque diagnostico del paciente con uveitis
Enfoque diagnostico del paciente con uveitisEnfoque diagnostico del paciente con uveitis
Enfoque diagnostico del paciente con uveitis
 

Similar a Cefaleas (20)

diagnsticoymanejodelascefaleassecundarias-090509172520-phpapp01.pdf
diagnsticoymanejodelascefaleassecundarias-090509172520-phpapp01.pdfdiagnsticoymanejodelascefaleassecundarias-090509172520-phpapp01.pdf
diagnsticoymanejodelascefaleassecundarias-090509172520-phpapp01.pdf
 
Convulsiones
ConvulsionesConvulsiones
Convulsiones
 
Cefaleas pdf
Cefaleas pdfCefaleas pdf
Cefaleas pdf
 
Clase 16 Cefaleas
Clase 16 CefaleasClase 16 Cefaleas
Clase 16 Cefaleas
 
Vertigo para clinicos 2013
Vertigo para clinicos 2013Vertigo para clinicos 2013
Vertigo para clinicos 2013
 
convulsiones neonatales resumen blanco egro
convulsiones neonatales resumen blanco egroconvulsiones neonatales resumen blanco egro
convulsiones neonatales resumen blanco egro
 
Cefalea
CefaleaCefalea
Cefalea
 
Eppark psp
Eppark pspEppark psp
Eppark psp
 
Cefalea y migraña
Cefalea y migrañaCefalea y migraña
Cefalea y migraña
 
Sd del anciano caído al suelo
Sd del anciano caído al sueloSd del anciano caído al suelo
Sd del anciano caído al suelo
 
Cefaleas
CefaleasCefaleas
Cefaleas
 
Sindrome de compresión medular
Sindrome de compresión medularSindrome de compresión medular
Sindrome de compresión medular
 
Clases clinica neurologia cefalea tensional fisioterapia
Clases clinica neurologia   cefalea tensional fisioterapiaClases clinica neurologia   cefalea tensional fisioterapia
Clases clinica neurologia cefalea tensional fisioterapia
 
Tec
TecTec
Tec
 
Epilepsia
EpilepsiaEpilepsia
Epilepsia
 
Examen neurologico
Examen neurologicoExamen neurologico
Examen neurologico
 
(2012-11-15) Vertigo (ppt)
(2012-11-15) Vertigo (ppt)(2012-11-15) Vertigo (ppt)
(2012-11-15) Vertigo (ppt)
 
CEFALEA EN NIÑOS
CEFALEA EN NIÑOSCEFALEA EN NIÑOS
CEFALEA EN NIÑOS
 
Cefalea, mareo, vertigo y sincope ok
Cefalea, mareo, vertigo y sincope okCefalea, mareo, vertigo y sincope ok
Cefalea, mareo, vertigo y sincope ok
 
Cefalea, mareo, vertigo y sincope ok
Cefalea, mareo, vertigo y sincope okCefalea, mareo, vertigo y sincope ok
Cefalea, mareo, vertigo y sincope ok
 

Último

SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdf
SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdfSISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdf
SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdfTruGaCshirley
 
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docxUDMAFyC SECTOR ZARAGOZA II
 
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemplos
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemplosurgencia y emergencia. Diferencias y ejemplos
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemploscosentinojorgea
 
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermería
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermeríaEMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermería
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermeríaCaRlosSerrAno799168
 
redox y pilas temario 2 bachillerato ebau
redox y pilas temario 2 bachillerato ebauredox y pilas temario 2 bachillerato ebau
redox y pilas temario 2 bachillerato ebauAnaDomnguezMorales
 
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptx
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptxPROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptx
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptxJOSEANGELVILLALONGAG
 
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de torax
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de toraxTorax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de torax
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de toraxWillianEduardoMascar
 
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.ppt
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.pptEXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.ppt
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.pptJUAREZHUARIPATAKATHE
 
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdf
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdfPsicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdf
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdfdelvallepadrob
 
Claves Obstétricas roja, azul y amarilla
Claves Obstétricas roja, azul y amarillaClaves Obstétricas roja, azul y amarilla
Claves Obstétricas roja, azul y amarillasarahimena4
 
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdf
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdfClase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdf
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdfgarrotamara01
 
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfClase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfgarrotamara01
 
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdf
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdfCuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdf
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdfHelenReyes29
 
Posiciones anatomicas basicas enfermeria
Posiciones anatomicas basicas enfermeriaPosiciones anatomicas basicas enfermeria
Posiciones anatomicas basicas enfermeriaKarymeScarlettAguila
 
Lesiones en el pie--Traumatología...pptx
Lesiones en el pie--Traumatología...pptxLesiones en el pie--Traumatología...pptx
Lesiones en el pie--Traumatología...pptx Estefa RM9
 
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptx
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptxPPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptx
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptxOrlandoApazagomez1
 
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdf
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdfHERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdf
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdfFQCrisp
 

Último (20)

SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdf
SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdfSISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdf
SISTEMA OBLIGATORIO GARANTIA DE LA CALIDAD EN SALUD SOGCS.pdf
 
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx
(2024-25-04) Epilepsia, manejo el urgencias (doc).docx
 
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemplos
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemplosurgencia y emergencia. Diferencias y ejemplos
urgencia y emergencia. Diferencias y ejemplos
 
Transparencia Fiscal HJPII Marzo 2024
Transparencia  Fiscal  HJPII  Marzo 2024Transparencia  Fiscal  HJPII  Marzo 2024
Transparencia Fiscal HJPII Marzo 2024
 
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermería
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermeríaEMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermería
EMBARAZO MULTIPLE, su definicioón y cuidados de enfermería
 
redox y pilas temario 2 bachillerato ebau
redox y pilas temario 2 bachillerato ebauredox y pilas temario 2 bachillerato ebau
redox y pilas temario 2 bachillerato ebau
 
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptx
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptxPROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptx
PROCESO DE EXTRACCION: MACERACION DE PLANTAS.pptx
 
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de torax
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de toraxTorax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de torax
Torax normal-Oscar 2024- principios físicos del rx de torax
 
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.ppt
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.pptEXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.ppt
EXPOSICION MENINGITIS BACTERIANA 2024.ppt
 
Situaciones difíciles. La familia reconstituida
Situaciones difíciles. La familia reconstituidaSituaciones difíciles. La familia reconstituida
Situaciones difíciles. La familia reconstituida
 
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdf
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdfPsicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdf
Psicología: Revista sobre las bases de la conducta humana.pdf
 
Claves Obstétricas roja, azul y amarilla
Claves Obstétricas roja, azul y amarillaClaves Obstétricas roja, azul y amarilla
Claves Obstétricas roja, azul y amarilla
 
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdf
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdfClase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdf
Clase 13 Artrologia Cintura Escapular 2024.pdf
 
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdfClase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
Clase 12 Artrología de Columna y Torax 2024.pdf
 
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdf
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdfCuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdf
Cuidados de enfermeria en RN con bajo peso y prematuro.pdf
 
Posiciones anatomicas basicas enfermeria
Posiciones anatomicas basicas enfermeriaPosiciones anatomicas basicas enfermeria
Posiciones anatomicas basicas enfermeria
 
(2024-04-17) ULCERADEMARTORELL (ppt).pdf
(2024-04-17) ULCERADEMARTORELL (ppt).pdf(2024-04-17) ULCERADEMARTORELL (ppt).pdf
(2024-04-17) ULCERADEMARTORELL (ppt).pdf
 
Lesiones en el pie--Traumatología...pptx
Lesiones en el pie--Traumatología...pptxLesiones en el pie--Traumatología...pptx
Lesiones en el pie--Traumatología...pptx
 
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptx
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptxPPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptx
PPT HIS PROMSA - PANAS-MINSA DEL 2024.pptx
 
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdf
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdfHERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdf
HERNIA UMBILICAL con o sin signos de complicacion.pdf
 

Cefaleas

  • 1. Cefalea, actuaciónCefalea, actuación en urgenciasen urgencias Dra. Carmen GarcíaDra. Carmen García Servicio NeurologíaServicio Neurología Marzo 2011Marzo 2011
  • 2. El tratamiento estabaEl tratamiento estaba dirigido a liberar eldirigido a liberar el cuerpo de loscuerpo de los demoniosdemonios TREPANACIÓNTREPANACIÓN Nuestros antepasados creían que la cefalea nosNuestros antepasados creían que la cefalea nos visitaba como castigo por ofender a los dioses ovisitaba como castigo por ofender a los dioses o que ocurría cuando un ser humano era poseído porque ocurría cuando un ser humano era poseído por los malos espírituslos malos espíritus
  • 3. IntroducciónIntroducción CEFALEACEFALEA  Síntoma NRL más frecuenteSíntoma NRL más frecuente  Uno de los motivos deUno de los motivos de consulta más frecuente enconsulta más frecuente en el área de Urgenciasel área de Urgencias  Prevalencia 98% en paísesPrevalencia 98% en países occidentales.occidentales.  NoNo ↑↑ morbi-mortalidadmorbi-mortalidad  Impacto en calidad vidaImpacto en calidad vida
  • 4. Clasificación de laClasificación de la cefaleacefalea 1.1. MigrañaMigraña 2.2. Cefalea tensionalCefalea tensional 3.3. Cluster y otras cefaleas trigémino autonómicasCluster y otras cefaleas trigémino autonómicas 4.4. Otras cefaleas primariasOtras cefaleas primarias 5.5. Cefalea atribuida a traumatismo cervical o cranealCefalea atribuida a traumatismo cervical o craneal 6.6. Cefalea secundaria a alteración cervical o intracraneal de origenCefalea secundaria a alteración cervical o intracraneal de origen vascularvascular 7.7. Cefalea secundaria a alt. intracraneal no vascularCefalea secundaria a alt. intracraneal no vascular 8.8. Cefalea atribuida al uso de sustancias o a su retiradaCefalea atribuida al uso de sustancias o a su retirada 9.9. Cefalea secundaria a infecciónCefalea secundaria a infección 10.10. Cefalea secundaria a alt. HomeostasisCefalea secundaria a alt. Homeostasis 12.12. Cefalea secundaria a alt. estructuras cranealesCefalea secundaria a alt. estructuras craneales 13.13. Cefalea secundaria a alt. psiquiátricasCefalea secundaria a alt. psiquiátricas 14.14. Neuralgias craneales y causas intracraneales de cefalea facialNeuralgias craneales y causas intracraneales de cefalea facial 15.15. Otras cefaleasOtras cefaleas  Cefalea no clasificada en las anterioresCefalea no clasificada en las anteriores  Cefalea inespecíficaCefalea inespecífica International Headache Society, 2004International Headache Society, 2004
  • 5. Cefalea como síntomaCefalea como síntoma predominantepredominante 90%90% 10%10% MigrañaMigraña Cefalea tensionalCefalea tensional Cefaleas 2ªCefaleas 2ª Otras cefaleas 1ªOtras cefaleas 1ª
  • 6. Anamnesis !!!Anamnesis !!! TIEMPO DE EVOLUCIÓN – PERIODICIDADTIEMPO DE EVOLUCIÓN – PERIODICIDAD  Antecedentes personales y familiaresAntecedentes personales y familiares  Edad de inicioEdad de inicio  InicioInicio súbito o gradualsúbito o gradual  EvoluciónEvolución crónica, recurrente, reciente y progresiva...crónica, recurrente, reciente y progresiva...  Cambio reciente de característicasCambio reciente de características
  • 7. Anamnesis !!!Anamnesis !!! CARACTERÍSTICAS DEL DOLORCARACTERÍSTICAS DEL DOLOR  Cualidad del dolorCualidad del dolor pulsátil, urente, opresivo,pulsátil, urente, opresivo, punzadas,...punzadas,...  IntensidadIntensidad interfiere actividades o sueñointerfiere actividades o sueño  LocalizaciónLocalización focal, hemicraneal, en banda...focal, hemicraneal, en banda...  DuraciónDuración  HorarioHorario matutina, vespertina, nocturnamatutina, vespertina, nocturna
  • 8. Anamnesis !!!Anamnesis !!! FACTORES DESENCADENANTESFACTORES DESENCADENANTES  PrecipitantesPrecipitantes ejercicio físico, maniobres de Valsalva,ejercicio físico, maniobres de Valsalva, cambios posturales, zonas gatillo, menstruación,...cambios posturales, zonas gatillo, menstruación,...  Factores alivioFactores alivio fármacos, sueño, decúbitofármacos, sueño, decúbito  Síntomas asociadosSíntomas asociados fiebre, náuseas, vómitos,fiebre, náuseas, vómitos, fotofobia, escotomas, rinorrea, inyección conjuntival,fotofobia, escotomas, rinorrea, inyección conjuntival, lagrimeo, polimialgia, claudicación mandibular,...lagrimeo, polimialgia, claudicación mandibular,...  Estado anímicoEstado anímico del paciente.del paciente.  TratamientoTratamiento,, automedicaciónautomedicación
  • 9. Exploración físicaExploración física  Fondo de ojoFondo de ojo  Signos focales NRLSignos focales NRL  Rigidez de nuca y/o signos meníngeosRigidez de nuca y/o signos meníngeos  Arteria temporalArteria temporal engrosamientoengrosamiento dolorosodoloroso  Lesión III par con afectación pupilarLesión III par con afectación pupilar
  • 10. Criterios de alarmaCriterios de alarma  Inicio agudo explosivoInicio agudo explosivo  CambiosCambios características de unacaracterísticas de una cefalea previacefalea previa  Cefalea subaguda oCefalea subaguda o crónica de intensidadcrónica de intensidad crecientecreciente  EstrictamenteEstrictamente unilateralunilateral  Reciente comienzo enReciente comienzo en edad tardía (más 55a)edad tardía (más 55a)  Embarazo / puerperioEmbarazo / puerperio  Asociación con fiebre,Asociación con fiebre, inmunodepresión,inmunodepresión, crisis, meningismo ocrisis, meningismo o papiledemapapiledema  Alt. nivel deAlt. nivel de conciencia o delconciencia o del comportamientocomportamiento  Exploración anormalExploración anormal  Precipitada por tos,Precipitada por tos, esfuerzo o cambiosesfuerzo o cambios posturalesposturales  Síntomas HTICSíntomas HTIC
  • 11. Expl. complementariasExpl. complementarias  VSGVSG: en ancianos (arteritis temporal): en ancianos (arteritis temporal)  Rx simple cráneoRx simple cráneo : malformaciones óseas: malformaciones óseas  NeuroimagenNeuroimagen: si criterios de alarma: si criterios de alarma  Punción lumbarPunción lumbar ::  Infección meníngea o meningo-Infección meníngea o meningo- encefalíticaencefalítica  HSA con TC Craneal normalHSA con TC Craneal normal  Medición presión LCR (HTIC idiopática oMedición presión LCR (HTIC idiopática o hipopresión licuoral)hipopresión licuoral)
  • 12. CEFALEA = ENFERMEDADCEFALEA = ENFERMEDAD  CEFALEACEFALEA PRIMARIAPRIMARIA CEFALEA = SINTOMACEFALEA = SINTOMA  CEFALEA SECUNDARIACEFALEA SECUNDARIA CefaleasCefaleas secundariassecundarias
  • 14. CEFALEAS PRIMARIASCEFALEAS PRIMARIAS  MigrañaMigraña  C.C. tensionaltensional  NeuralgiasNeuralgias  ClusterCluster  Hemic.Hemic. paroxísticaparoxística  Hemic. contínuaHemic. contínua  SUNCTSUNCT NN OO SISI Clínica autonómicaClínica autonómica
  • 15. MigrañaMigraña  Forma más común de cefalea vascularForma más común de cefalea vascular  Predisposición familiarPredisposición familiar  Más frecuente enMás frecuente en ♀♀ (relación 2:1)(relación 2:1) Migraña con aura - típicaMigraña con aura - típica Migraña sin aura - comúnMigraña sin aura - común
  • 16. 1.1. Migraña sin auraMigraña sin aura 2.2. Migraña con auraMigraña con aura 1.1. Aura típica con cefalea tipo migrañaAura típica con cefalea tipo migraña 2.2. Aura típica con cefalea no migrañosaAura típica con cefalea no migrañosa 3.3. Aura migrañosa sin cefaleaAura migrañosa sin cefalea 4.4. Migraña hemipléjica familiarMigraña hemipléjica familiar 5.5. Migraña hemipléjica esporádicaMigraña hemipléjica esporádica 6.6. Migraña tipo basilarMigraña tipo basilar 3.3. Sd periódicos de infancia precursores deSd periódicos de infancia precursores de migrañamigraña 1.1. Vómitos cíclicosVómitos cíclicos 2.2. Migraña abdominalMigraña abdominal 3.3. Vértigo paroxístico benigno de la infanciaVértigo paroxístico benigno de la infancia 4.4. Migraña retinianaMigraña retiniana 5.5. Complicaciones de la migrañaComplicaciones de la migraña 1.1. Migraña crónicaMigraña crónica 2.2. Estado migrañosoEstado migrañoso 3.3. Aura persistente sin infartoAura persistente sin infarto 4.4. Infarto migrañosoInfarto migrañoso 5.5. Crisis comiciales desencadenadas por migrañaCrisis comiciales desencadenadas por migraña 6.6. Migraña probableMigraña probable InternationalInternational HeadacheHeadache Society, 2004Society, 2004
  • 17. Migraña sin auraMigraña sin aura a.a. Al menos 5 ataques que cumplan los criteriosAl menos 5 ataques que cumplan los criterios B-DB-D b.b. Duración 4-72h (sin tratamiento)Duración 4-72h (sin tratamiento) c.c. Al menos 2 de las siguientes característicasAl menos 2 de las siguientes características - Localización unilateral- Localización unilateral - Pulsátil- Pulsátil - Intensidad moderada o severa- Intensidad moderada o severa - Se agrava por la actividad física rutinaria- Se agrava por la actividad física rutinaria a.a. Durante la cefalea, al menos 1 de los siguientesDurante la cefalea, al menos 1 de los siguientes - Náuseas y/o vómitos- Náuseas y/o vómitos - Fotofobia y sonofobia- Fotofobia y sonofobia a.a. No se puede atribuir a otra enfermedadNo se puede atribuir a otra enfermedad
  • 18. Migraña con auraMigraña con aura a.a. Al menos 2 ataques que cumplan los criterios B-Al menos 2 ataques que cumplan los criterios B- DD b.b. El aura consiste en al menos 1 de los siguientesEl aura consiste en al menos 1 de los siguientes - síntomas visuales completamente reversibles- síntomas visuales completamente reversibles - síntomas sensitivos completamente reversibles- síntomas sensitivos completamente reversibles - disfasia completamente reversible- disfasia completamente reversible a.a. Al menos 2 de las siguientes característicasAl menos 2 de las siguientes características - síntomas visuales homónimos y/o síntomas sensitivos unilat.- síntomas visuales homónimos y/o síntomas sensitivos unilat. - al menos 1 síntoma del aura se desarrolla durante 5 o más- al menos 1 síntoma del aura se desarrolla durante 5 o más min.min. - cada síntoma dura entre 5 y 60 minutos.- cada síntoma dura entre 5 y 60 minutos. a.a. La cefalea cumple los criterios B-D de laLa cefalea cumple los criterios B-D de la migraña sin aura y se inicia durante el aura omigraña sin aura y se inicia durante el aura o antes de 60 minutos de finalizar éstaantes de 60 minutos de finalizar ésta
  • 19. FisiopatologíaFisiopatología VASOS PIALES Y DURALESVASOS PIALES Y DURALES SENOS VENOSOSSENOS VENOSOS DURAMADREDURAMADRE GANGLIO DELGANGLIO DEL N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO ¿?¿? Rodeados de fibrasRodeados de fibras sensitivas procedentessensitivas procedentes de la rama oftálmica delde la rama oftálmica del nervio trigéminonervio trigémino RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO NUCLEO CAUDADO DEL TRIGÉMINO
  • 20. FisiopatologíaFisiopatología VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS GANGLIO DELGANGLIO DEL N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO ¿?¿? RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO SISTEMA TRIGÉMINO-SISTEMA TRIGÉMINO- VASCULARVASCULAR TransmisiónTransmisión nociceptivanociceptiva Inflamación neurógenaInflamación neurógena NUCLEO CAUDADO DEL TRIGÉMINO
  • 21. VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS GANGLIO DELGANGLIO DEL N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO TÁLAMOTÁLAMO CORTEZACORTEZA PARIETALPARIETAL TRANSMISIÓNTRANSMISIÓN NOCICEPTIVANOCICEPTIVA INFLAMACIÓNINFLAMACIÓN NEURÓGENANEURÓGENA ESTÉRILESTÉRIL VD con extravasación deVD con extravasación de proteínas, agregaciónproteínas, agregación plaquetas, activación deplaquetas, activación de macrófagos y liberación demacrófagos y liberación de serotoninaserotonina PercepciónPercepción conscienteconsciente del dolordel dolor FisiopatologíaFisiopatología RECEPTORES 5HT1D RECEPTORES 5HT1B
  • 22. VASOS MENINGEOSVASOS MENINGEOS GANGLIO DELGANGLIO DEL N. TRIGÉMINON. TRIGÉMINO RAMAS TRIGÉMINORAMAS TRIGÉMINO SENSACIÓNSENSACIÓN PULSATILPULSATIL TÁLAMOTÁLAMO CORTEZACORTEZA PARIETALPARIETAL PERCEPCIÓNPERCEPCIÓN CONSCIENTECONSCIENTE DEL DOLORDEL DOLOR N. SOLITARION. SOLITARIO DEL X PC.DEL X PC. LOCUS CERULEUSLOCUS CERULEUS NUCLEOS DEL RAFENUCLEOS DEL RAFE FOTOPSIAFOTOPSIA FONOFOBIAFONOFOBIA OSMOFOBIAOSMOFOBIA NÁUSEASNÁUSEAS VÓMITOSVÓMITOS FisiopatologíaFisiopatología HIPOTÁLAMO
  • 23.
  • 24.  Depresión corticalDepresión cortical (Leao, 1944)(Leao, 1944)  despolarizacióndespolarización neuronal y glialneuronal y glial propagada a lo largopropagada a lo largo de la corteza a unade la corteza a una velocidad de 2-5velocidad de 2-5 mm/min, conmm/min, con disminución del flujodisminución del flujo sanguíneo cerebral.sanguíneo cerebral. Supresión cortical propagadaSupresión cortical propagada FisiopatologíaFisiopatología
  • 25. CORTEZACORTEZA OCCIPITALOCCIPITAL ¿?¿? DESPOLARIZACIÓN PROPAGADA Liberación deLiberación de neurotransmisoresneurotransmisores y metabolitosy metabolitos Fase de hiperemia cortical yFase de hiperemia cortical y hipoperfusión mantenidahipoperfusión mantenida con supresión de lacon supresión de la actividad corticalactividad cortical Sensibilización deSensibilización de fibras trigeminalesfibras trigeminales AURAAURA VISUALVISUAL FisiopatologíaFisiopatología
  • 27. AuraAura VISUALVISUAL (99% migrañas clásicas)(99% migrañas clásicas)  Escotoma en zigzagEscotoma en zigzag  Borrosidad visual bilateralBorrosidad visual bilateral  Distorsión de los objetosDistorsión de los objetos  Hemianopsia visualHemianopsia visual  Alucinaciones visualesAlucinaciones visuales  NO fotopsias aisladasNO fotopsias aisladas SENSITIVASENSITIVA (30-40% migrañas clásicas)(30-40% migrañas clásicas)  Parestesias (queiro-braquiales)Parestesias (queiro-braquiales) MOTORAMOTORA (< 10% migrañas clásicas)(< 10% migrañas clásicas) Siempre asociada a Aura sensitiva (dd AIT)Siempre asociada a Aura sensitiva (dd AIT) AFÁSICAAFÁSICA (10-20% migrañas clásicas)(10-20% migrañas clásicas)
  • 28. PSICOLÓGICOS – SUEÑO –PSICOLÓGICOS – SUEÑO – FATIGAFATIGA  Ansiedad o DepresiónAnsiedad o Depresión  Exceso o déficit sueñoExceso o déficit sueño  EstrésEstrés  Post-estrésPost-estrés  Ejercicio físicoEjercicio físico Factores precipitantes
  • 29. DIETADIETA  AlimentosAlimentos  Chocolate, té, caféChocolate, té, café  Queso, lácteosQueso, lácteos  Cítricos, plátanosCítricos, plátanos  Vino tinto, cava dulceVino tinto, cava dulce  MariscoMarisco  AyunoAyuno  Aditivos químicosAditivos químicos  Nitrito, Glutamato, AspartamoNitrito, Glutamato, Aspartamo CAMBIOS HORMONALESCAMBIOS HORMONALES  (Pre) menstruación(Pre) menstruación  OvulaciónOvulación  AnovulatoriosAnovulatorios  Terapia hormonalTerapia hormonal
  • 30. FÁRMACOSFÁRMACOS  NitroglicerinaNitroglicerina  EstrógenosEstrógenos  IndometacinaIndometacina  NifedipinoNifedipino  DipiridamolDipiridamol  ReserpinaReserpina  ...... AMBIENTALESAMBIENTALES  Luz intensaLuz intensa  Cambios climáticosCambios climáticos  Altitud elevadaAltitud elevada
  • 31. Tratamiento MENOR CANTIDADMENOR CANTIDAD DE FÁRMACOS ELDE FÁRMACOS EL MENOR TIEMPOMENOR TIEMPO POSIBLEPOSIBLE ““CEFALEA DECEFALEA DE REBOTE” PORREBOTE” POR ABUSO DEABUSO DE FÁRMACOSFÁRMACOS TtoTto sintomáticosintomático Tto específicoTto específico Tto preventivoTto preventivo
  • 32. Tratamiento sintomático Crisis leveCrisis leve Crisis moderada / graveCrisis moderada / grave AINESAINES TriptanesTriptanes - AAS- AAS - Naproxeno sódico- Naproxeno sódico - Ibuprofeno- Ibuprofeno - Dexketoprofeno- Dexketoprofeno - Diclofenaco- Diclofenaco AlmotriptanAlmotriptan 12.5 mg vo12.5 mg vo EletriptanEletriptan 20 y 40 mg vo20 y 40 mg vo NaratriptanNaratriptan 2.5 mg vo2.5 mg vo SumatriptanSumatriptan 50 mg vo / 10 y 20 mg inh / 6 mg50 mg vo / 10 y 20 mg inh / 6 mg scsc ZolmitriptanZolmitriptan 2.5 y 5 mg vo / 5 mg inh2.5 y 5 mg vo / 5 mg inh
  • 33. Triptanes * Agonistas selectivos de* Agonistas selectivos de los receptores 5-HT1B/1Dlos receptores 5-HT1B/1D - Cambiar de triptanoCambiar de triptano - Tratamiento precozTratamiento precoz - Duplicar dosisDuplicar dosis - Asociar un AINEAsociar un AINE - Formulación no oralFormulación no oral - Tratamiento preventivoTratamiento preventivo  VC cerebral selectivaVC cerebral selectiva  Inhiben el proceso de inflamación neurógenaInhiben el proceso de inflamación neurógena  Modulan la transmisión de estímulos nociceptivosModulan la transmisión de estímulos nociceptivos ¿Y si no¿Y si no funciona?funciona?
  • 34. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo  Más de 3 crisis/mesMás de 3 crisis/mes  Intensidad severaIntensidad severa  Ineficacia delIneficacia del tratamiento agudotratamiento agudo  Abuso de fármacosAbuso de fármacos  Aura hemipléjica oAura hemipléjica o aura prolongadaaura prolongada
  • 35. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante 6m.6m. -- Beta bloqueantesBeta bloqueantes - Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio - Antidepresivos- Antidepresivos - Antiepilépticos- Antiepilépticos - Otros fármacos- Otros fármacos Propanolol* 40-160 mg/dPropanolol* 40-160 mg/d Metoprolol 50-200 mg/dMetoprolol 50-200 mg/d Nadolol* 40-160 mg/dNadolol* 40-160 mg/d Atenolol 50-200 mg/dAtenolol 50-200 mg/d Timolol* 10- 20 mg/dTimolol* 10- 20 mg/d
  • 36. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante 6m.6m. - Beta bloqueantes- Beta bloqueantes -- Antagonistas CalcioAntagonistas Calcio - Antidepresivos- Antidepresivos - Antiepilépticos- Antiepilépticos - Otros fármacos- Otros fármacos Flunarizina* 5-10 mg/dFlunarizina* 5-10 mg/d Verapamilo* 320 mg/dVerapamilo* 320 mg/d Nimodipino 120 mg/dNimodipino 120 mg/d Nicardipino 40 mg/dNicardipino 40 mg/d
  • 37. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante 6m.6m. - Beta bloqueantes- Beta bloqueantes - Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio - Antidepresivos- Antidepresivos - Antiepilépticos- Antiepilépticos - Otros fármacos- Otros fármacos Amitriptilina* 10-75 mg/nAmitriptilina* 10-75 mg/n Imipramina 25-75 mg/nImipramina 25-75 mg/n Fluoxetina 20-40 mg/dFluoxetina 20-40 mg/d Paroxetina 20-40 mg/dParoxetina 20-40 mg/d
  • 38. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante 6m.6m. - Beta bloqueantes- Beta bloqueantes - Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio - Antidepresivos- Antidepresivos -- AntiepilépticosAntiepilépticos - Otros fármacos- Otros fármacos Ác Valproico* 500-1500 mg/dÁc Valproico* 500-1500 mg/d Lamotrigina 100-150 mg/dLamotrigina 100-150 mg/d Gabapentina 600-1800 mg/dGabapentina 600-1800 mg/d Topiramato* 50-200 mg/dTopiramato* 50-200 mg/d Vigabatrina 1000-2000 mg/dVigabatrina 1000-2000 mg/d
  • 39. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo Mantener 2-3m antes de retirar porMantener 2-3m antes de retirar por ineficacia, y si es eficaz prolongar duranteineficacia, y si es eficaz prolongar durante 6m.6m. - Beta bloqueantes- Beta bloqueantes - Antagonistas Calcio- Antagonistas Calcio - Antidepresivos- Antidepresivos - Antiepilépticos- Antiepilépticos -- Otros fármacosOtros fármacos NaproxenoNaproxeno AASAAS AntiserotoninérgicosAntiserotoninérgicos - Metisergida- Metisergida - Pizotifeno- Pizotifeno - Lisuride- Lisuride - Ciproheptadina- Ciproheptadina Toxina botulínicaToxina botulínica
  • 40. Cefalea tensionalCefalea tensional  Cefalea primaria más frecuenteCefalea primaria más frecuente  Más frecuente enMás frecuente en ♀♀ (2:1)(2:1)  Factores psicológicos en su inicio yFactores psicológicos en su inicio y su perpetuaciónsu perpetuación C. tensional ocasionalC. tensional ocasional C. tensional episódicaC. tensional episódica C. tensional crónicaC. tensional crónica
  • 41. Clínica cefalea tensionalClínica cefalea tensional  Carácter tirante u opresivo.Carácter tirante u opresivo.  Intensidad leve o moderada.Intensidad leve o moderada.  No imposibilita actividades diarias.No imposibilita actividades diarias.  No empeora con el esfuerzo.No empeora con el esfuerzo.  Ausencia de síntomas asociados aAusencia de síntomas asociados a excepción de hipersensibilidadexcepción de hipersensibilidad dolorosa en musculatura pericranealdolorosa en musculatura pericraneal y náuseas.y náuseas.
  • 42. Clasificación C. tensionalClasificación C. tensional a.a. Cefalea tensional ocasionalCefalea tensional ocasional b.b. Cefalea tensional episódicaCefalea tensional episódica Cefalea < 15 días al mesCefalea < 15 días al mes durante los últimos 3 meses.durante los últimos 3 meses. c.c. Cefalea tensional crónicaCefalea tensional crónica cefalea más de 15 días alcefalea más de 15 días al mes durante los últimos 3mes durante los últimos 3 meses.meses.
  • 43. Tratamiento C. T. ocasionalC. T. ocasional C. T. episódica o crónicaC. T. episódica o crónica TratamientoTratamiento sintomáticosintomático TratamientoTratamiento preventivopreventivo - Analgésicos comunes- Analgésicos comunes - Aines- Aines - Benzodiacepinas- Benzodiacepinas C. T. abuso analgésicosC. T. abuso analgésicos
  • 44. Neuralgia del trigéminoNeuralgia del trigémino  El 90 % de las algias facialesEl 90 % de las algias faciales  El 10 % son neuralgias sintomáticasEl 10 % son neuralgias sintomáticas  Edad de inicio suele ser a partir deEdad de inicio suele ser a partir de 50a50a  Periodo refractarioPeriodo refractario Rama oftálmicaRama oftálmica Rama maxilarRama maxilar Rama mandibularRama mandibular
  • 45. Neuralgia del trigéminoNeuralgia del trigémino a.a. Ataques paroxísticos de dolor facial entre 1Ataques paroxísticos de dolor facial entre 1 segundo y 2 minutos, afectando 1 o mássegundo y 2 minutos, afectando 1 o más divisiones del nervio trigémino, y que cumplandivisiones del nervio trigémino, y que cumplan los criterios B y Clos criterios B y C b.b. Al menos 1 de las siguientes característicasAl menos 1 de las siguientes características - Intenso, agudo, superficial y como una puñalada- Intenso, agudo, superficial y como una puñalada - Precipitado por áreas gatillo- Precipitado por áreas gatillo a.a. Los ataques de dolor son estereotipados enLos ataques de dolor son estereotipados en cada individuocada individuo b.b. No hay evidencia clínica de déficitNo hay evidencia clínica de déficit neurológico.neurológico. c.c. No se puede atribuir a otra causa.No se puede atribuir a otra causa.
  • 46.  N. glosofaríngeaN. glosofaríngea  N. laríngeaN. laríngea superiorsuperior  N. nasociliarN. nasociliar  N. supraorbitariaN. supraorbitaria  N. infraorbitariaN. infraorbitaria  N. lingualN. lingual  N. mentonianaN. mentoniana  Cefalea numularCefalea numular  N. occipitalN. occipital Otras neuralgiasOtras neuralgias
  • 47. Cefalea en racimosCefalea en racimos  Cefalea trigémino-autonómicaCefalea trigémino-autonómica  Esporádica o familiar (poligénica)Esporádica o familiar (poligénica)  Más frecuente enMás frecuente en ♂♂ (9:1) entre(9:1) entre 20-50a20-50a  Precipitantes: OH, VD, NO,Precipitantes: OH, VD, NO, ↓↓PpO2,PpO2, sueñosueño C. Racimos episódicaC. Racimos episódica C. Racimos crónicaC. Racimos crónica
  • 48. Criterios diagnósticosCriterios diagnósticos a.a. Al menos 5 ataques que cumplan los criteriosAl menos 5 ataques que cumplan los criterios B-DB-D b.b. Dolor severo o muy severo, estrictamenteDolor severo o muy severo, estrictamente unilateral, orbitario, supraorbitario o temporal,unilateral, orbitario, supraorbitario o temporal, de 15-180 minutos de duración sin tratamientode 15-180 minutos de duración sin tratamiento c.c. Acompañado por al menos, uno de losAcompañado por al menos, uno de los siguientessiguientes - Inyección conjuntival ipsilateral y/o lagrimeo- Inyección conjuntival ipsilateral y/o lagrimeo - Congestión nasal y/o rinorrea- Congestión nasal y/o rinorrea - Edema palpebral ipsilateral- Edema palpebral ipsilateral - Sudoración frontal o facial- Sudoración frontal o facial - Ptosis o miosis ipsilateral- Ptosis o miosis ipsilateral - Sensación de inquietud o agitación- Sensación de inquietud o agitación d.d. Frecuencia de 1 a 8 ataques diariosFrecuencia de 1 a 8 ataques diarios
  • 49. Características ClusterCaracterísticas Cluster  Durante un broteDurante un brote sintomático los episodiossintomático los episodios cefálicos suelencefálicos suelen presentarse apresentarse a hora fijahora fija  fase inicial sueñofase inicial sueño nocturnonocturno  primera hora de la tardeprimera hora de la tarde (siesta)(siesta)
  • 50. Características ClusterCaracterísticas Cluster  PequeñasPequeñas ingestas de OHingestas de OH pueden precipitar 1 crisispueden precipitar 1 crisis cefálica durante loscefálica durante los periodos sintomáticos.periodos sintomáticos.  Fuera de este periodo noFuera de este periodo no lo desencadena.lo desencadena.
  • 51. Tratamiento sintomático Suprimir precipitantesSuprimir precipitantes Ataque dolorAtaque dolor - Evitar OH, VD, siesta,…- Evitar OH, VD, siesta,… - Sumatriptán 6 mg sc. (máx 12mg/d)Sumatriptán 6 mg sc. (máx 12mg/d) - Zolmitriptan 5 mg inhZolmitriptan 5 mg inh - Ergotamina 2 mg sl o rectalErgotamina 2 mg sl o rectal - Oxígeno 100% a 7-8lx’ durante 15-20 minutosOxígeno 100% a 7-8lx’ durante 15-20 minutos
  • 52. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo  Emplear 2 ttos profilácticos asociadosEmplear 2 ttos profilácticos asociados  Efecto rápidoEfecto rápido  Efecto lentoEfecto lento Esteroides*Esteroides* Tartrato ergotaminaTartrato ergotamina FrovatriptánFrovatriptán - Prednisona 1mg/Kg/d x 3-7d - Metilprednisolona 250 mg/d x 3d + pauta descendente Si dolor exclusivamente nocturno durante máximo de 6 semanas -1-2 mg rectal/n -2-4 mg vo/n Triptán de vida media larga Impide uso de triptán sintomático VerapamiloVerapamilo Carbonato de LitioCarbonato de Litio AntiepilépticoAntiepiléptico
  • 53. Tratamiento preventivoTratamiento preventivo  Emplear 2 ttos profilácticos asociadosEmplear 2 ttos profilácticos asociados  Efecto rápidoEfecto rápido  Efecto lentoEfecto lento EsteroidesEsteroides Tartrato ergotaminaTartrato ergotamina FrovatriptánFrovatriptán VerapamiloVerapamilo Carbonato de LitioCarbonato de Litio AntiepilépticoAntiepiléptico - Dosis habitual de 80-120 mg/8h - Forma retard 120-240 mg/d Habitual 240-360 mg/d Máximo 720 mg/d - Carbonato Litio 200 mg/12h Aumentar 200 mg/s Habitual 400-1200 mg/d Litermia < 1 mEq/L - Ác.valproico 0.5-2 gr/d (3 dosis) - Topiramato 50-200 mg/d (2 dosis)
  • 54. Otras cefaleasOtras cefaleas trigémino-autonómicastrigémino-autonómicas  Características autonómicasCaracterísticas autonómicas  Distribución trigeminal del dolorDistribución trigeminal del dolor  Periodicidad de las crisisPeriodicidad de las crisis Cefalea en racimosCefalea en racimos Hemicrania paroxísticaHemicrania paroxística Hemicrania continuaHemicrania continua SUNCTSUNCT
  • 55. SUNCTSUNCT SShortlastinghortlasting UUnilateralnilateral NNeuralgiformeuralgiform HeadacheHeadache attacks withattacks with CConjuntivalonjuntival injection andinjection and TTearingearing Más frecuente enMás frecuente en ♂♂ 50a50a Sdr. muy infrecuenteSdr. muy infrecuente
  • 56. HemicraniaHemicrania  Cefalea hemicranealCefalea hemicraneal  Fronto-orbitariaFronto-orbitaria  Signos vegetativosSignos vegetativos oculofaciales ipsilat.oculofaciales ipsilat.  Respuesta absoluta aRespuesta absoluta a indometacina (150indometacina (150 mg vo – 100 mg im)mg vo – 100 mg im)  Predominio femeninoPredominio femenino
  • 57. dd. TRIGÉMINO-dd. TRIGÉMINO- AUTONÓMICASAUTONÓMICAS SexoSexo ♂:♀♂:♀ Nº episodiosNº episodios DuraciónDuración episodioepisodio RelaciónRelación temporaltemporal Cluster 4:14:1 1-15/d1-15/d 15-15-180’180’ Tarde yTarde y 11erer REMREM Hemicrania continua 1:31:3 1-40/d1-40/d 2-45’2-45’ NoNo Hemicrania paroxística 1:11:1 3-30/d3-30/d 1-1-3030’’ 11erer REMREM SUNCT 4:14:1 HastaHasta 30/h30/h 55 -- 240240’’’’ NoNo
  • 58.
  • 59. BibliografíaBibliografía  Headache Classification Subcommittee ofHeadache Classification Subcommittee of the International Headache Society.the International Headache Society. Cephalalgia 2004; 24, Supl 1.Cephalalgia 2004; 24, Supl 1.  Olesen J, Goadsby PJ, Ramadan NM,Olesen J, Goadsby PJ, Ramadan NM, Hansen P, Welch K. The headaches. 3 ed.Hansen P, Welch K. The headaches. 3 ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins;Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2006.2006.  Marcos M. Guía para el diagnóstico yMarcos M. Guía para el diagnóstico y tratamiento de las cefaleas, Sociedadtratamiento de las cefaleas, Sociedad Española de Neurología. 1 ed. Barcelona:Española de Neurología. 1 ed. Barcelona: Prous Science; 2006.Prous Science; 2006.
  • 60.  Victor M, Ropper AH. Cefalea y otros doloresVictor M, Ropper AH. Cefalea y otros dolores craneofaciales. En: Victor M, Ropper AH.craneofaciales. En: Victor M, Ropper AH. Principios de Neurología. Séptima edición.Principios de Neurología. Séptima edición. México: McGraw-Hill Interamericana, 2002;México: McGraw-Hill Interamericana, 2002; 165-190.165-190.  Boes CJ, Capobianco DJ, Cutrer FM, DodickBoes CJ, Capobianco DJ, Cutrer FM, Dodick DW, Eross EJ, Swanson JW. Cefalea y dolorDW, Eross EJ, Swanson JW. Cefalea y dolor craneofacial. En: Bradley WG, Daroff RB,craneofacial. En: Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J. Neurología clínica.Fenichel GM, Jankovic J. Neurología clínica. Cuarta edición. Madrid: Elsevier, 2005;Cuarta edición. Madrid: Elsevier, 2005; 2037-2089.2037-2089. BibliografíaBibliografía

Notas del editor

  1. Cefalea primaria: limitación actividad en un 50%, reposo en cama en 20-30% de los casos Interfiere en relaciones familiares, ocio, … gran variabilidad interdividual No útil mirar solo la prevalencia  calidad de vida, impacto económico
  2. LESION INTRACRANEAL, PATOLOGIA DE ESTRUCTURAS PERICRANEALES O ENFERMEDADES SISTÉMICAS
  3. CEFALEA TRIGEMINO-AUTONÓMICA: Grupo de cefaleas primarias que se caracterizan por crisis de dolor en el territorio del nervio trigémino que se acompañan de sintomatología autonómica ipsilateral al dolor (con activación parasimpática e hipoactividad simpática).
  4. 20-25% DE LAS CONSULTAS DE NEUROLOGÍA GENERAL PREVALENCIA 8% EN VARONES Y 25% EN MUJERES A LO LARGO DE TODA LA VIDA (6 Y 15% EN EL ULTIMO AÑO) PREVALENCIA MAXIMA ENTRE LOS 25-45 AÑOS LAS FLUCTUACIONES EN LOS NIVELES DE ESTROGENOS SON LA PRINCIPAL EXPLICACIÓN PARA EL PREDOMINIO FEMENINO GRAVE IMPACTO SOCIAL  REDUCCIÓN ACTIVIDAD SOCIAL Y/O LABORAL COSTE ECONOMICO  BAJA LABORAL Y DESCENSO EN LA PRODUCTIVIDAD COMORBILIDAD CON: TRASTORNOS CARDIOVASCULARES (RAYNAUD, PROLAPSO VALVULA MITRAL, IAM), PSQ (DEPRESION, MANIA, ANSIEDAD), NEUROLÓGICOS (EPILEPSIA, TEMBLOR ESENCIAL), ASMA Y ALERCIA. Hasta el 50% de pacientes con migraña tienen AF HASTA UN 90% DE LAS PERSONAS QUE PADECEN MIGRAÑA TIENE UN PARIENTE CERCANO QUE TAMBIÉN LO PADECE. SI ALGUNOS DE LOS PADRES SUFRE MIGRAÑA, EL HIJO TIENE UN 40% DE POSIBILIDADES DE PADECERLA. SI AMBOS PADRES PADECEN DE MIGRAÑA, CADA HIJO TIENE UNA POSIBILIDAD DEL 75%
  5. HASTA UN TERCIO DE LOS PACIENTES PRESENTAN AURA EN ALGUNA OCASIÓN EN MÁS DEL 90% SE CORRESPONDEN CON SINTOMAS VISUALES: FOTOPSIAS, HEMIANOPSIAS, ESCOTOMAS, VISION BORROSA, …
  6. EL MECANISMO DEL DOLOR SE BASA EN LA ACTIVACIÓN SELECTIVA DE DETERMINADAS VÍAS, UNAS U OTRAS SEGÚN EL TIPO DE CEFALEA: MIGRAÑA, CLUSTER, … MIGRAÑA = PODROMOS + AURA + CEFALEA EL CEREBRO (A EXCEPCIÓN DE LOS NUCLEOS DEL RAFE) ES INSENSIBLE AL DOLOR. LA CEFALEA ES CONSECUENCIA DE LA ACTIVACIÓN DE LOS RECEPTORES NOCICEPTIVOS CRANEALES EXTRACEREBRALES. LAS ESTRUCTURAS CRANEALES SENSIBLES AL DOLOR SON: CUERO CABELLUDO, RAMAS CARÓTIDA EXTERNA, PORCIONES PROXIMALES Y EXTRACEREBRALES DE LAS GRANDES ARTERIAS, RAMAS DE LA CARÓTIDA INTERNA Y SENOS VENOSOS. LOS ESTÍMULOS DOLOROSOS RECOGIDOS EN ESTAS ESTRUCTURAS SON VEHICULADOS POR EL NERVIO TRIGEMINO PARA EL CASO DE LAS ESTRUCTURAS SUPRATENTORIALES, Y POR LAS TRES PRIMERAS RAÍCES CERVICALES PARA LAS INFRATENTORIALES. EL VAGO Y EL GLOSOFARINGEO RECOGEN LOS ESTÍMULOS DOLOROSOS DE LA PARTE DE LA FOSA POSTERIOR CRANEAL. SE CREE QUE LA ACTIVACIÓN DEL NUCLEO DEL RAFE (INERVACIÓN SEROTONINÉRGICA CORTICAL) Y NUCLEO COERULEUS (INERVACIÓN ADRENÉRGICA CORTICAL) SON INDISPENSABLES PARA INICIAR LA MIGRAÑA. AMBOS SISTEMAS DE NEUROTRANSMISIÓN SON LOS CLASICAMENTE IMPLICADOS EN EL MECANISMO DE LA MIGRAÑA LA CEFALEA PULSATIL DE LA MIGRAÑA ES SECUNDARIA A LA ACTIVACIÓN DEL SISTEMA TRIGEMINO-VASCULAR, COMPUESTO EN SU PORCION AFERENTE POR EL NERVIO TRIGÉMINO Y EN SU PORCIÓN EFERENTE POR LA PARTE PARASIMPATICA DEL NERVIO FACIAL. LA ACTIVACIÓN DE ESTE SISTEMA PRODUCE UNA INFLAMACIÓN ESTERIL Y UNA VD DE LAS ARTERIAS LEPTOMENINGEAS. ESTE MECANISMO ESTÁ CONTROLADO POR DOS RECEPTOS SEROTONINÉRGICOS (5HT1B Y 5HT1D) - SUBTIPO 5HT1B  LOCALIZADO POSTSINÁPTICAMENTE EN LA PARED DE LOS VASOS LEPTOMENINGEOS, SU ESTIMULACIÓN REVIERTE LA VD LEPTOMENINGEA. SUBTIPO 5HT1D  LOCALIZADO EN LOS TERMINALES PRESINÁPTICOS DE LA PRIMERA RAMA DEL TRIGEMINO QUE LLEGAN A LOS VASOS LEPTOMENINGEOS, Y ES EL RESPONSABLE DEL CONTROL DE LA INFLAMACIÓN ESTERIL. EN ESTOS 2 RECEPTORES ACTUAN LOS NUEVOS FARMACOS AGONISTAS SEROTONINÉRGICOS (TRIPTANES) LAS PROYECCIONES DE LAS NEURONAS TRIGEMINALES TERMINAN EN: NUCLEO SENSITIVO PRINCIPAL DEL TRIGEMINO NUCLEO ESPINAL O CAUDADO DEL TRIGEMINO AMBOS NUCLEOS CONSTITUYEN EL COMPLEJO NUCLEAR TRIGEMINAL DEL TRONCO CEREBRAL.
  7. LA ACTIVACIÓN DEL SISTEMA TRIGEMINAL (MEDIANTE ESTIMULOS MECÁNICOS, QUIMICOS O TERMICOS) TIENE 2 MECANISMOS FUNDAMENTALES: 1.- TRANSMISION DE INFORMACION NOCICEPTIVA HACIA EL NUCLEO CAUDAL DEL TRIGEMINO 2.- GENERACION DE UNA INFLAMACION MENINGEA ESTERIL MEDIANTE DE LA LIBERACION DE NEUROPEPTIDOS EL RESULTADO ES LA PRODUCCION DE VD CON EXTRAVASACION DE PROTEINAS, AGREGACIÓN PLAQUETARIS, ACTIVACION DE MACROFAGOS LOCALES Y LIBERACION DE SEROTONINA  INFLAMACIÓN NEURÓGENA O ASÉPTICA. ESTA INFLAMACION NEUROGENA EXPLICA EL FENOMENO DE MECANOSENSIBILIDAD INTRACRANEAL  PULSATIL + EMPEORAMIENTO CON LOS MOVIMIENTOS. VD DE LOS VASOS DURALES, QUE ESTIMULAN LAS TERMINALES NERVIOSAS, QUE LIBERAN SUSTANCIAS VASOACTIVAS - REACCION INFLAMATORIA DE INICIO RAPIDO, CONSISTENTE EN EXTRAVASACION DE PLASMA EN EL AREA PERIVASCULAR  SENSIBILIZA LAS TERMINACIONES NERVIOSAS QUE TRANSMITEN EL DOLOR A TRAVES DEL NERVIO TRIGEMINO  LA SEÑAL EL TRONCO CEREBRAL, HACIENDO SINAPSIS EN EL NUCLEO TRIGEMINAL, DE DONDE PARTEN FIBRAS HACIA EL TALAMO, Y DE AHÍ AL CORTEX CEREBRAL, DONDE SE REGISTRA EL ESTIMULO NOCICEPTIVO
  8. RESUMEN: LOS PRIMEROS NIVELES DE ESTIMULACIÓN DE DOLOR OCURREN EN EL NERVIO TRIGEMINO Y LUEGO EN LOS NERVIOS CERVICALES C2 Y C3, QUE SON RESPONSABLES DEL DOLOR DE CABEZA, CARA Y PARTE SUPERIOR DEL CUELLO LOS VASOS SANGUÍNEOS PIALES Y DURALES, LOS GRANDES VASOS DEL CEREBRO, SENOS VENOSOS Y LA DURAMADRE, SON SUPLIDOS ABUNDANTEMENTE POR RAMAS SIMPATICAS Y PARASIMPATICAS TRIGEMINALES, LOS MISMOS QUE POSEEN RECEPTORES PRE-SINÁPTICOS 5-HT 1D Y POSTSINÁPTICOS 5-HT 1B. SISTEMA TRIGEMINO-VASCULAR: VD DE LOS VASOS DURALES, QUE ESTIMULAN LAS TERMINALES NERVIOSAS, QUE LIBERAN SUSTANCIAS VASOACTIVAS - REACCION INFLAMATORIA DE INICIO RAPIDO, CONSISTENTE EN EXTRAVASACION DE PLASMA EN EL AREA PERIVASCULAR. LA INFLAMACION NEUROGENA SENSIBILIZA LAS TERMINACIONES NERVIOSAS QUE TRANSMITEN EL DOLOR A TRAVES DEL NERVIO TRIGEMINO. LA SEÑAL ALCANZA EL TRONCO CEREBRAL, HACIENDO SINAPSIS EN EL NUCLEO TRIGEMINAL, DE DONDE PARTEN FIBRAS HACIA EL TALAMO, Y DE AHÍ AL CORTEX CEREBRAL, DONDE SE REGISTRA EL ESTIMULO NOCICEPTIVO  DOLOR DE CARACTERÍSTICAS PULSÁTILES QUE SE AGRAVA POR ESTÍMULOS NO NOCICEPTIVOS, COMO LAS PULSACIONES ARTERIALES, EJERCICIO, TOS, ESTORNUDO O OTRAS ACTIVIDADES QUE PRODUCEN HTIC (LOS PACIENTES PREFIEREN ESTAR QUIETOS Y NO MOVERSE) LA INFORMACIÓN LLEGA A OTRAS ESTRUCTURAS  NAUSEAS, VOMITOS, FOTOFOBIA, SONOFOBIA, OSMOFOBIA Y ALODINIA. DESENCADENANTES: LA ACTIVACIÓN DEL SISTEMA TRIGEMINO-VASCULAR SE PUEDE PRODUCIR POR MENSAJES PROCEDENTES DE ÁREAS CORTICALES, COMO LA ORBITO-FRONTAL, EL LÓBULO LÍMBICO O HIPOTÁLAMO  GENERAN UNA RESPUESTA NORADRENÉRGICA A TRAVES DEL NUCLEO COERULEUS Y SEROTONINÉRGICA A TRAVÉS DEL NUCLEO DEL RAFE. ESTAS ESTRUCTURAS ESTAN RELACIONADAS CON LA ATENCION, VIGILIA, MECANISMOS DE CONTROL DEL DOLOR, REGULACIÓN NEUROENDOCRINA. TAMBIÉN SE ACTIVA EL SISTEMA TRIGEMINO-VASCULAR EN AQUELLAS SITUACIONES EN LOS QUE SE ACTUA DIRECTAMENTE SOBRE EL VASO, DESARROLLANDOSE TODO EL PROCESO. POR EJEMPLO, MIGRAÑAS DESENCADENAS POR FARMACOS VASODILATADORES (NITRATO, GLUTAMATO, CALOR, …) SE HA POSTULADO UN DEFECTO DEL CANAL DE CALCIO COMO ANORMALIDAD BÁSICA EN LA MIGRAÑA, QUE PUEDE RESULTAR EN UN TRASTORNO DE LIBERACIÓN DE NEUROTRANSMISORES Y EN UNA HIPEREXCITABILIDAD NEURONAL CENTRAL.
  9. EL AURA ES UN FENOMENO NEURONAL EL DOLOR ES UN FENOMENO VASCULAR
  10. EL AURA NO ES UN FENOMENO VASCULAR, SINO NEURONAL  DEPRESIÓN PROPAGADA LA HIPOPERFUSION NO SE AJUSTA AL AREA IRRIGADA POR NINGUNA ARTERIA. DURANTE EL AURA APARECE EN EL POLO POSTERIOR DEL HEMISFERIO CORRESPONDIENTE UNA ONDA DE HIPOACTIVIDAD NEURONAL (PRECEDIDA DE UNA ONDA DE HIPERACTIVIDAD NEURONAL) QUE SE MUEVE HACIA DELANTE A 2-3 MM/MIN Y QUE SE MANTIENE UNAS 2H DESPUÉS DE QUE LA SINTOMATOLOGIA HAYA DESAPARECIDO. LA DEPRESIÓN PROPAGADA SE HA PROVOCADO EN ANIMALES IRRITANDO LA CORTEZA CON ESTIMULOS NOCIVOS  DESPOLARIZACION LOCAL TANTO DE NEURONAS COMO DE CELULAS GLIALES  ONDA DE DESPOLARIZACIÓN. SE HA DEMOSTRADO QUE EL GLUTAMATO ES CAPAZ DE INDUCIR ESTE FENOMENO. EL AURA NO ES MECANISMO QUE INICIA LA MIGRAÑA  LA MAYORIA DE PACIENTES NO PRESENTAN AURA. SE CREE QUE SE DESENCANDENA TRAS LA ESTIMULACIÓN DE LOS NUCLEOS DEL RAFE Y COERULEUS (AUNQUE HAY GENTE QUE OPINA LO CONTRARIO) CON RMN FUNCIONAL SE HA CONFIRMADO QUE HAY UNA FASE DE HIPEREMIA SEGUIDA DE HIPOPERFUSION Y QUE MIGRA A UNA VELOCIDAD DE 3.5 MM/MIN. SI SE DETIENE LA HIPEREMIA PREVIA (PRODUCIDA POR LIBERACION DE NEUROTRANSMISORES) SE PRODUCE UNA HIPOPERFUSION MARCADA A LO LARGO DE LA CORTEZA  INFARTO CEREBRAL.
  11. QUE PRODUCE DESPOLARITZACIÓN PROPAGADA? DESEQUILIBRIO PRIMARIO EN LA HOMEOSTASIS NEUROGLIAL  APLICACIÓN DE POTASIO, GLUTAMATO O ESTÍMULO ELECTRICO/MECANICO EN LA CORTEZA MECANISMO ENDOTELIAL?? QUE INDUCEN A VC  ARTERIOGRAFIA O DISECCION COMO CAUSA DE AURA
  12. Escotoma  dos tercios de los pacientes experimentan estos síntomas en un hemicampo visual, el resto lo refieren de forma bilateral. Este escotoma se va agrandando progresivamente durante varios minutos hacia la periferia del campo. Típicamente los bordes del escotoma son brillantes y en zigzag, a veces, incluso coloreados (espectro de fortificación). * Sólo los síntomas visuales ocurren con frecuencia de forma aislada. Los síntomas sensitivos, motores y del lenguaje, tienden a coincidir con los síntomas visuales. El aura compleja más frecuente comienza con síntomas visuales, que se siguen de clínica sensitiva, trastornos del lenguaje y/o hemiparesia. Es excepcional otro orden de aparición de los síntomas.
  13. Se han descrito multitud de factores desencadenantes capaces de precipitar una migraña en las horas siguientes, pero solo en pacientes predispuestos a sufrir una crisis. No todos los factores son capaces de desencadenar crisis en todos los pacientes con migraña, y para un mismo paciente migrañoso la exposción a un mismo factor desencadenante no siempre se sigue de una crisis de migraña.
  14. Menstruación  caída brusca de estrógenos ASPARTAMO  ALIMENTOS DE DIETA GLUTAMATO MONOSODICO  CONSERVAS Y CONGELADOS
  15. Los ACO empeoran la migraña en un 33% Farmacos  alto contenido en tiramina o asparmato
  16. TRATAMIENTO: SINTOMÁTICO  TRATAN LOS SÍNTOMAS, AYUDAN A RELAJARSE Y A DORMIR ESPECÍFICO  INTERFIEREN EN EL PROCESO QUE CAUSA LA MIGRAÑA PREVENTIVO  EVITAN LAS MIGRAÑAS FRECUENTES
  17. ERGOTICOS  agonistas receptores 5HT1b/1d responsables del control del dolor migrañoso. Son farmacos sucios (poco específicos) pues interactuan con muchos receptores  efectos adversos! nauseas y vómitos  receptores dopaminérgicos cardiovasculares  VC no selectiva y más duradera que los triptanes cefalea cronica uso continuado  claudicacion intermitente, acrocianosis, fibrosis peritoneal, miocardica y pleural, … TRATAMIENTO ERGOTICOS: indicaciones . Pacientes que la hayan utilizado durante mucho tiempo y con buena respuesta. . No contraindicaciones para su uso . Baja frecuencia TRIPTANES Usar en la fase inicial del dolor No modifican el aura
  18. Pero pueden contraer otros vasos sanguíneos, por lo que no pueden administrarse en pacientes con insuficiencia coronaria, AVC, HTA no contralada, otras enfermedades vasculares y algun tipo de migraña (migraña hemipléjica y migraña de la arteria basilar) EFECTOS SECUNDARIOS LEVES: parestesias en los dedos, sofocacion, presión en el pecho o cuello, mareos
  19. A más frecuencia de tomar un medicamento para el dolor  mayor posibilidad de provocar una cefalea crónica
  20. Retirada progresiva del fármaco, como mínimo en un mes. Ideal: monoterapia Se desconoce el mecanismo de acción de los diferentes tratamientos preventivos
  21. Puntos en comun entre migraña y epilepsia
  22. Explicar fisiopatologia de la neuràlgia. Característiques del dolor neuràlgic i neuràlgies simptomàtiques. Neuràlgies craniofacials: Trigemin. Occipital. Glosofaringi.
  23. CEFALEA CLUSTER = CEFALEA DEL SUICIDA
  24. Clínica autonòmica: Epífora, rinorrea, trastorns vasomotors a la pell. CLUSTER: Episòdic: 1-3m / Crònic: Sense remisions / Variants. (Cluster-tic / &amp;gt; 6 m...). ♂6:1♀, 27-31. Trigger: Alcohol, VD. HEMICRÀNIA CONTINUA: HEMICRÀNIA PAROXÍSTICA crónica i episòdica: També es clasifiquen en episòdica i crónica. ♂1:2♀, 6-81 anys Trigger: Alcohol, VD. I rotacions del cap. SUNCT: Short-lasting, unilateral neuralgiform headaches attacks with conjuntival injection and tearing syndrome. ♂10:1♀, 50 – 60 anys